Vatikan arşivlerinde bir Türk

25 yıldır Vatikan’ın ana arşiv binasından girip fresklerle süslü tavanlardan ve uzun koridorlardan geçiyor... Turistlerin bir kapıya kadar girebildiği binanın, Dan Brown filmlerindeki o labirenti andıran ve odalardan oluşan asıl arşiv bölümü müthiş bir koruma altındadır.

Yıllardır işte o arşivde çalışır.

Arşiv binasının altında ise ışık ve nem ölçerlerle korunan resim, grafik ve haritalar bulunur. Bir kez de yeraltındaki özel korumalı odaya bir camiyi tanımlamak için girmiştir.

Evet, Rinaldo Marmara’yı ancak böyle bir girişle anlatabilirdim.

Çünkü dünyada Vatikan “özel” ya da “gizli” arşivlerine girebilen, orada uzun yıllar çalışabilen az sayıda kişiden birisidir.

Birkaç gün önce bir kitap çıkardı. Detaylarını aktaracağım.

RAF UZUNLUĞU 87 KİLOMETRE

Kitap için Rinaldo’yla sohbet ediyoruz.

Soruyorum:

- Bunca zamandır özel izinlerle Vatikan arşivlerinde çalışıyorsun? Nasıl girebildin?

- Yaklaşık 30 yıldır orada dostluklar oluştu. Ben o arşive gittiğimde o kadar yoğun çalışıyorum ki... Bana kalmam için oda veriyorlar. Orada mesela öğlen arası yemekhanede yemek yerken Papa Hazretleri ile karşılaşıyoruz. “Nasıl gidiyor çalışmalar?” diye sorar... Tabii şimdi COVID oldu. Yasaklar var...

FATİH VE BELLİNİ

Peki bu arşivlerde Osmanlı döneminden yazışmalar yok mu?

Olmaz olur mu? Geçen gün İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nden aradılar. Belediyenin Kültür Dairesi’ne bağlılarmış. Fatih Sultan Mehmet Han’ın Vatikan’la yazışmalarına bakmamı istediler. Yani Bellini’nin yaptığı resim konusunda bir belge var mı...

Araştıracak mısın?

Aralık ayında gideceğim. Elbette yazışmalar var. Ama bu arşivde tek başına çalışmak öyle kolay değildir. Bir ekip lazım. Daha fiyongu açılmamış kutular, mührü açılmamış dosyalar var... Onların tarihlerine göre bakmak lazım... Belediyeye ‘Bütçe lazım, ekip lazım’ dedim. ‘Yalnızca senin masraflarını karşılarız’ dediler..

VATİKAN ARŞİVLERİ TARAFSIZDIR

Sohbetin bu noktasında Marmara önemli bir bilgi veriyor:

Vatikan arşivleri tarafsızdır. Çünkü dünyanın bütün kiliselerinden buraya belge gelir. Milletler, ülkeler önemli değildir. Yani devletlerin menfaatine göre belge oluşamaz. Çünkü bir Papa Polonyalı olabilir diğeri Arjantinli. Ya da Alman. Milliyet mefhumu yoktur. O nedenle bu açıdan tarafsızdır...

ABDÜLHAMİD HAN’IN KİLİSE YARDIMI

Osmanlı ile Vatikan yazışmalarına gelirsek. Ya da diğer ülke kiliselerinden gelen Osmanlı ile ilgili belgelere gelirsek...

Evet. Bunun için bir ekip kurup çalışabiliriz. Bakın Osmanlı’nın, Fatih Sultan Mehmet’in, Abdülhamid Han’ın Vatikan’la diplomatik ilişkileri çok kuvvetlidir.

Mesela Vatikan’da 20 Ağustos 1898’de bir kilise açılır. Adı San Gioacchino in Prati’dir. Bu kilisenin cephesinde bir Osmanlı imzası bulunur. Çünkü Abdülhamid Han, kilisenin yapımı için yardım olarak Papa 13’üncü Leon’a altın göndermiştir. 

PAPA’YI SARAYA DAVET

Rinaldo Marmara Vatikan arşivlerindeki belgeler için örnek vermeye devam ediyor:

“Dahası var. 1888’lerde Roma, Papa’yı neredeyse Vatikan’a hapsetmiştir. Papa özgürlüğünü istemektedir. Fransa’ya gitse, İspanyollar kızacak. İşte o noktada Abdülhamid Han, sadrazamı aracılığıyla Papa’ya bir mektup gönderir. Özetle der ki: ‘Buyrun gelin. Size bir saray verelim. İstediğiniz gibi özgürce hizmetlerinizi yapın. Kimse karışmayacaktır’.”

Marmara’nın bu sözlerini inanılmaz bir heyecanla dinliyorum.

Osmanlı padişahlarının bu teklifleri, diplomasileri, ilişkileri... İnanılmaz. 

Tabii İlber Ortaylı gibi tarihçilerimiz bunları elbette biliyordur. Belki de yazmışlardır. Murat Bardakçı’nın belki de ekleyecekleri ya da düzeltecekleri bir şey vardır... 

Ama ben...

Yani onlar kadar tarih bilgisi olmayan Fatih Çekirge olarak içimden geçeni sormak istiyorum:

“Papa’nın Abdülhamid Han’ın teklifini kabul ettiğini ve şimdi İstanbul’da mesela Pera’da Türkiye’nin garantisi altında yaşadığını düşünebiliyor musunuz?”

Tarih nerelerden geçip gelmiş, ne tür kavşaklardan dönmüş...

RİNALDO MARMARA KİMDİR?
“Osmanlı başkentinde bir levanten semti: Galata-Pera” kitabını yazmak için Vatikan’ın gizli/özel arşivlerinde çalışıp Osmanlı hoşgörüsünü belgeleriyle ortaya koyan Marmara kimdir?

Fransa Montpellier Paul Valery Üniversitesi’nde Bizans’tan günümüze Latin ve levanten cemaatinin kuruluş, yükselme ve gerileme dönemleri hakkında doktora. 50’ye yakın kitap. Türkiye Katolik Ruhani Reisler Kurulu’nun resmi tarihçisi...  Ve göğsünde...

Vatikan tarafından verilmiş  “Chevalier de I’Ordre de Saint-Gregoriele Grand” ve Polonya Cumhuriyeti tarafından verilen “Bene Morito” nişanları...

KÜLTÜR TURİZM BAKANI’NA ÇAĞRI

Sayın Bakan Mehmet Ersoy... 

Rinaldo Marmara’ya Vatikan arşivlerinde yapacağı “Osmanlı yazışmaları” için bir ekip ve bütçe ayırsanız.

“Bellini’nin Fatih resmi gerçektir, değildir” diye birbirimizle kör tartışmalara gireceğimize...

87 kilometre uzunluğundaki o raflardan kim bilir tarihin  hangi gerçeklerini öğreneceğiz...

Tabii 623 yıllık Osmanlı’nın, 100 yıllık Türkiye Cumhuriyeti’nin de arşivleri var.

En azından onları karşılaştırma fırsatımız olur...

Ve böylece...

Şu günlerde Avrupa’da kimse buluşamazken...

Biz belki de tarihi buluştururuz...