Enis Berberoğlu: İpliğin gizli tarihi

Enis BERBEROĞLU

İstanbul DGM sanırız hazırlık soruşturmasının gizliliği açısından Erol Evcil'in polis ifadelerine, bu konudaki bilgi ve belgelere yayın yasağı getirdi. Erol Evcil olayında şimdilik gizli kalması zorunlu adli ve polisiye detaylar mutlaka vardır. Ama cinayetin ekonomik ve siyasi haritası ayan beyan ortadadır.

* * *

Suç yeri Bursa Türkiye'nin sayılı iplik üretim merkezleri arasındadır. Milyonlarca dolarlık tesislerin ürünü Anadolu'nun dört bir yanındaki perakendecilere dağılır. Ancak malumunuz Türkiye'deki teşvik düzeni sanayiciyi elini cebine atmadan fabrika sahibi etmekle yetinir.

İşletme sermayesi için iki yol vardır:

1) Siyasilerle iyi geçinip kamu bankalarından kredi almak.

2) Alternatif piyasalardan, örneğin tefecilerden çare ummak.

* * *

Bursa'da mali piyasanın her türlüsünün varlığı örneğin Cavit Çağlar'ın yakın mazisinden bellidir... 1980'li yıllarda Süleyman Demirel'i desteklediği gerekçesiyle Turgut Özal tarafından kredileri kesilerek cezalandıran Çağlar, 1991 iktidar değişikliğiyle rahatladı. Bakan sıfatıyla kendisine bağlı kamu bankalarına dönük kredi borcunu uzun vadeye yaydı.

Ama yine de Nesim Malki'nin mali gücüne bağımlı kaldı...

Malki, Cavit Çağlar'dan ucuza aldığı ipliği üstüne kár payını ekleyerek vadeli olarak piyasaya satıyordu... Bir anlamda hem üreticiyi hem de perakende piyasayı finanse eden sektör uzmanı banka gibiydi.

Kasım 1993 tarihi itibariyle, Bursa iplik ticaretindeki fiyatlara bakarsak... Cavit Çağlar ipliğini 40 bin liradan Nesim Malki'ye satıyor. Malki bu ipliği 55 bin liradan piyasaya veriyordu. Malki'nin bu ticaretteki brüt kárı yüzde 37.5'tu. Malki için ‘‘Bursa'daki 2 bin orta boy üretici kadar kazanıyor’’ denilmesi boşuna değildi.

* * *

İplik ticaretinde tekelci anlayış hákimdi. Mustafa Çağlar, bu tekeli kırmak amacıyla Erol Evcil'e yüzde 20 kárla iplik sattı.

Ama birkaç ay sonra Malki'nin baskısıyla bu ticarete ara verildi. Ne var ki Malki'nin kızgınlığı geçmedi.

Malki, iplik ihracatı için mal alırken piyasanın diğer büyüğünü seçti. Çağlar'ın stokları bir anda 6-7 bin tona yükseldi. Yardıma Erol Evcil geldi, iplik stokunu 42 bin liradan aldı. Bu anlaşmadan birkaç ay sonra ekonomik kriz patlak verdi. Önce kur, ardından enflasyon fırladı gitti. İplik fiyatları 80-90 bin liraya yükseldi.

Evcil, bire üç kazandı. Yine üretici ve tüketici kaybetti.

İlginçtir, tam o sıralar Alaattin Çakıcı Malki'ye baskıya başladı. Malki iplik ticaretinde rota değiştirdi, Çağlar'ın tüm stokunu satın aldı. Siyasi çevresi geniş işadamlarıyla dostluk ve ortaklık kurdu, koruma edindi. Ardından artık piyasada ciddi bir rakip haline gelen ve kendisine yüklü borcu bulunan Erol Evcil'in banka kredilerini kestirmeye çalıştı.

Çok geçmeden Bursa'da öldürüldü.

* * *

Yanlış anlamayın, niyetimiz Malki cinayetinin niçin veya nasılını sorgulamak değil. Yalnızca arka fondaki mali tablonun çarpıklığına işaret etmek istedik... Teşvik düzeni böyle işledikçe, bankaların kredi kriterleri bu kadar anlaşılmaz oldukça, kayıt dışı piyasalardaki kár oranı bu kadar yüksek gittikçe... Bu cinayet çözülür ama yenisini engellemek mümkün olmaz.