Twitter'ın robot avının perde arkası

AK Parti’nin “sosyal medya alanında aktif yer alacak 6 bin kişilik ekip oluşturduğunu” geçen kasımda Anadolu Ajansı duyurmuştu. Partinin Ar-Ge Başkanlığınca yürütülen çalışmada gençlik örgütleri üyeleri görev almıştı.

AK Parti, Twitter’ın dünyada “trend” konu (TT) olan, yani en çok konuşulan etiketler (hashtag) listesine “merkezin” belirlediği başlıkları sokmak için neler yapılacağını bir yılı aşkın süredir üyelerine aktarıyordu (Bir örnek görmek için tıklayın).

AK Parti üyesi olmamakla birlikte “muhafazakarlıkları” ile tanınan bazı “sosyal medya uzmanları” da geçen yazdan beri kampanyaya destek veriyordu.

17 Aralık operasyonunun ardından gündemi değiştiren ses kayıtları ve belgelerin internete sızdırılması üzerine AK Parti’nin, Twitter’da nüfuzunu artırmak için reklam ve halkla ilişkiler şirketlerinden de yardım almaya başladığı iddia edildi

Radikal gazetesinde geçen kasımda yayınlanan bir araştırmada, "Dershanelerin kapatılmasına karşı çıkan Cemaat mensuplarının da, sayısı az bile olsa sahte hesap yöneten gruplara sahip olduğu" bildirilmiş, bu kullanıcıların sadece bir günde 10 bine yakın tweet attığı saptanmıştı.

AK PARTİ, CEMAAT, MUHALEFET…

Son üç ayda yolsuzluk iddiaları ve seçim vaatleriyle ilgili onlarca Türkçe etiket, saatler boyunca dünya çapında TT listesinde yer aldı. Bu etiketlerin kabaca yarısı hükümetin söylemiyle, diğer yarısı Gülen hareketinin veya muhalefet partilerinin söylemleriyle uyuşuyor.

Başbakan Tayyip Erdoğan 25 Şubat'ta partisinin Meclis grup toplantısında yaptığı konuşmada, "Sosyal medyada kurdukları robot lobisi, tweetlerle vuracaktı'' dedi.

Son dönemde Türkiye'de yoğunlaşan sahte hesapları inceleyen iletişim teknolojileri uzmanı Alman gazeteci Dieter Leder, Hürriyet’e, “Bir Türk televizyon sunucusunun, İngiliz şarkıcı Robbie Williams’ın yahut Amerikalı bir porno yıldızının bugünlerde #Beylikdüzünde641Proje gibi etiketleri Twitter’da paylaştığına şahit olursanız şaşırmayın. Profil fotoğraflarında bu kişiler görülse bile, rastgele Türk isimlerine sahipler. Çünkü bunlar siyasi amaçlarla oluşturulmuş botlar veya sahte hesaplar,” diyor.

Leder şöyle devam ediyor: “Klon hesaplardan bazıları Amerikan dizilerinden veya Nietzsche gibi filozoflardan ünlü sözleri ara sıra tweetleyerek faaliyetlerine ‘doğallık’ süsü vermeye çalışıyor. Aynı amaçla bazen diğer klon hesapların mesajlarını da retweet ediyorlar. Bu şekilde programlanmışlar.”

BOT NEDİR, BOTNET NASIL ÇALIŞIR

Twitter'da herkes kolayca sahte hesap açabiliyor. Eğer bu sahte hesabın kontrolü, programlı eylemleri yapması için bir yazılıma devredilirse, buna "bot" deniyor. Birbirinin kopyası olan botlara "klon" adı veriliyor. Çok sayıda botun, belirli bir etiketi gündemin üst sıralarına taşımak için eşzamanlı çalıştığı ağa ise "botnet" adı veriliyor.

Birçok bot, otomatik olarak internetten rastgele kişilerin fotoğrafını ve bir başkasının ismini kopyalayarak oluşturuluyor. İstenen mesaj ve etiketler binlerce hesaptan topluca ve programlanan bir zamanlamayla paylaşılıyor. Böylece “yumurta hesaplardan” daha “gerçek” görünen, gerçekçi davranan sahte hesaplar elde ediliyor. Bu hesapların küresel gündeme etki katsayısı da artmış oluyor.

Leder, “AK Parti propagandası yapan ilk botnetin" ocak sonunda oluşturulduğunu, ikinci botnetin ise 11 Şubat’ta ilk kez denendiğini öne sürüyor. Son dönemde yaratılan sahte hesap ve "klonların" sayısı Leder'e göre "6 binin çok üzerinde."

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün internet yasasını onaylamasına tepki gösterenler protesto için Gül’ü Twitter’da takip etmeyi bırakmış, 20 Şubat itibariyle Gül’ün takipçi sayısı 110 bin kişi azalmıştı. Leder’in iddiasına göre, Gül’ü takibi bırakanların yerini dolduran “yumurta hesaplar” da büyük oranda söz konusu botlardan oluşuyordu.

MEGAN FOX BEYLİKDÜZÜ'NDE

Leder, geçen ay yaratılan ve 7-8 Mart'ta #BüyükUstaBeylikdüzü'nde etiketini kitlesel olarak paylaşan robot hesaplardan üç örnek veriyor: Ünlü aktrisler Megan Fox "Hacer," Julia Roberts ise "Aynur" olmuş; şarkıcı Robbie Williams'a "Yakup" ismi düşmüş. "Bu yeni hesapların takipçileri az. Gördüğüm en fazla takipçili sahte hesap 'Melda Koyun' ismine açılmış ve bir manken resmi kullanılmış. Takipçi sayısı 4 bin 900" diyor Leder.

Aksiyon dergisi Yazarı Yasin Keser’in önceki gün Sosyalmedya.co’da yayınlanan iddiasına göre, Başbakan Erdoğan’ın 22 Mart’taki Ankara mitingi için başlatılan #22MarttaUstaylaBüyükBuluşma etiketine gönderilen 901 bin 100 adet tweet’in yüzde 87’si botlardan geldi.

Ankara merkezli Hollandalı araştırmacı Peter Nut da özellikle 11-17 Şubat arasında binlerce sahte hesap yaratıldığını ve siyasi etiketleri paylaşmak için seferber edildiğini belirterek şöyle diyor:

“Bu tweet’ler incelendiğinde, TT listesine sokulan etiketlerin dünya çapında yüksek skorlar aldığını, fakat Türkiye’de daha düşük sıralarda kaldıklarını görüyoruz. Bu durum, hesapların bazılarının yurt dışından yönetiliyor olabileceğini düşündürüyor."

Nut, konuyu CHP Ankara Büyükşehir Belediye Başkan Adayı Mansur Yavaş'ın ekibine sorduğunu, "Bizi de son dönemde çok sayıda İspanyolca sahte hesap takip etmeye başladı" yanıtını aldığını belirtiyor. Nut'ın, Yavaş'ın ekibinden aldığını söylediği videoda, "İspanyol" takipçiler görülüyor.

Bu arada Yavaş'ın Twitter'daki 170 bin takipçisinden yüzde 68'inin sahte, yüzde 20'sinin ise pasif kullanıcı olduğu görülüyor. Yavaş'ın takipçilerinden sadece yüzde 12'si Twitter'ı aktif olarak kullanan gerçek insanlar. Yine StatusPeople.com verilerine göre Yavaş'ın rakibi olan Melih Gökçek'in de takipçilerinin sadece yüzde 26'sı gerçek görünüyor.

(Bu yazının yayınından sonra Yavaş'ın ekibi benimle temasa geçti. Sahte takipçileri belirleyen çok sayıda yazılım var ve hepsi farklı algoritmalar kullanıyor. Güvenilirliklerini sınamak kolay değil. StatusPeople.com ücretsiz bir yazılım. Yavaş'ın ekibi ise sosyal medya sektöründe daha yaygın olarak kullanılan ve ücretli bir uygulama olan SocialBakers'ın verilerini kullanıyor. Bu siteye göre Yavaş'ın takipçilerinin yüzde 78'si gerçek. Gökçek için ise bu oran sadece yüzde 47.)

ARKASINDA KİMLER VAR

Peki bu sahte hesapları kim oluşturuyor? İnternetin, iz sürmeyi zorlaştıran doğası gereği kesin bir yanıt verebilmek, Twitter bu hesaplara ait “meta” verileri kamuoyuyla paylaşmadığı sürece pek mümkün değil. Çünkü ipuçları çoğu kez bir noktada belirsizleşiyor.

Örneğin siyasi etiketleri seri şekilde paylaşan onlarca sahte Twitter hesabının, kendisi de benzer mesajlar gönderen @SMGAJANS1 tarafından takip edildiği görülüyor. Ancak İstanbul Fatih merkezli reklam ajansı SMG arandığında, söz konusu hesabın kendileriyle ilgisi olmadığı bilgisi veriliyor.

Twitter “robotlarının” benzer şekilde bir ortak adresi olan ve dijital medya alanında hizmet verdiğini bildiren Stüdyo 28’in internet sitesinde ise adres olarak Giresun’da bir posta kutusu gösteriliyor, fakat verilen telefon numarasına ulaşılamıyor ve e-postalar geri dönüyor.

Hürriyet’in edindiği bilgiye göre Twitter’ın “kullanıcı hizmetleri” ekibi artan şikayetler üzerine konuyu geçen hafta incelemeye aldı.

Merkezi ABD’nin San Francisco kentinde bulunan şirket, süreç konusunda resmi açıklama yapmayı ise reddetse de, Twitter'dan iki kaynak Türkiye'deki sahte hesapların topluca silinmeye başladığını doğruladı. Bir kaynak, "Dünya çapındaki TT listesinin manipule edilerek her gün Türkçe etiketlerle dolmaya başlaması ve belgelenen kimlik hırsızlıkları bu kararda etkili oldu" dedi.

Twitter, Türkiye incelemesinde herhangi siyasi değerlendirme yapmıyor. Sahte hesaplar, kimin taraftarı olduğuna bakılmaksızın ve “spam” ihbarı gelmese bile önceki günden beri topluca kaldırılıyor. Ocak ayında oluşturulan botnetteki tüm sahte hesaplar silinirken, geçen ay kurulan botnetteki hesaplar bugün itibariyle faaliyetine devam ediyor.

ORAN'DAN TEPKİ

AK Parti'nin Ar-Ge'den Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Süleyman Soylu makamına yapılan başvuruya karşın görüş bildirmedi.

CHP Genel Başkan Yardımcısı Umut Oran ise Twitter'ın kararı için Hürriyet'e, "Bu gelişmeye şaşırmadım, sevindim. AKP tamamen algıları kontrol ederek iktidara geldi ve yarattığı algı imparatorluğunu çöküşüne de şu günlerde tanık oluyoruz. İttifak yaptığı unsurlarla arasının 17 Aralık'ta açılması, algı imparatorluğunun çöküş sürecini hızlandırdı" dedi. Oran, "Robot ordusu tam da AKP'nin istediği beklediği, özlediği bir yapıdır. İrdelemek yok, sıfır inisiyatif, verilen emirleri yerine getireceksin" diye konuştu.

Şimdi soru şu:

Siyasi amaçlı sahte hesap yaratanların mı, yoksa kendi kurallarına aykırı hesapları silen Twitter'ın mekanizması mı daha hızlı çalışacak?