23 Nisan'ın bayram olması

Ancak ilk Meclis çatısı altında bile günümüz gericilerine benzer sesler yükselirdi. Ama onlar bugünkülerden daha onurluydu. Hiç değilse yüreklerinde biraz vatan sevgisi vardı.

Şimdi sizi, geçen yıl burada çıkan yazımla bir kez daha 81 yıl öncesine götüreceğim, 23 Nisan tarihinin nasıl ulusal bayram olduğunu kısaca ve Meclis tutanaklarından -özetleyerek- anlatacağım.

Günlerden 23 Nisan 1921. Meclis'in açılışının birinci yıldönümünde Saruhan (Manisa) milletvekili Refik Şevket (İnce) ve 11 arkadaşının verdiği bir yasa önerisi görüşülüyor.

‘‘Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin ilk yevmi küşadı (yıldönümü) olan 23 nisan, ayad-ı milliyedendir (ulusal bayramdır).’’

* * *

Görüşmeleri tutanaklardan özetliyorum:

‘‘Vehbi Bey (Konya): Efendiler, bu gibi bayramlar ulusun yüreğinden doğar. Gösteri yapmakla bayram olmaz. Böyle gösterilerle ulusun manevi gücünü kuvvetlendirmek istersek, bunlar geçicidir. Bunlarla güçlendirilmez, rica ederim. İçinizde bir tek hristiyan yoktur. Ezanı Muhammedi okunuyor da katiyen aldırış etmiyoruz. Ulusumuz milli amacını tam olarak elde ettiği gün, yüreğinde gerçek bir bayram yaşanır. Rica ederim, böyle kanuna ne ihtiyaç var. Bayram, gösteri, bir şey yapmaz. Söyleyeceğim budur efendiler.

Yahya Galip Bey (Kırşehir): Hoca Vehbi efendi hiçbir vakit doğru düşünmüyor. Eğer sizin fikrinizi bu ulus taşımış olsaydı, bu Meclis toplanamazdı. Bu öyle bir ulusal bayramdır ki, bunun üzerinde hiçbir bayram düşünülemez. Millet, kurtuluş ve mutluluk belgesini o gün (23 Nisan 1920) almıştır. Hocaefendi hazretleri, bu günü gökteki melekler bile yüceltiyor, siz niçin yüceltmek istemiyorsunuz? Sizi buraya gönderenler İngilizler idi. Siz buraya kendiliğinizden gelmediniz.

Başkan: Rica ederim Yahya Galip Bey...

Yahya Galip Bey: Bu bir gerçektir efendim. Efendi hazretleri buraya İngilizlerin vasıtasıyla ve aynı zamanda özel trenle gelmiştir.

Hamdi Namık Bey (İzmit): Ben de şahidim.

Tunalı Hilmi Bey (Bolu): Evet, İngilizler göndermişti. (Şiddetli gürültüler)

Yahya Galip Bey: Ne patırtı ediyorsunuz efendiler, ben kimseye hakaret etmiyorum. Ne zaman ki böyle bir milli bayram olur, memleketin sevinçli anları olur, bunun içine ‘‘islam ahlakı’’ sokarlar. Her gün her fırsattan yararlanarak temcit pilavı gibi bunu söylemekten ne çıkar?

Celal (Bayar) Bey (Saruhan): Efendiler, biz esir olmayı reddediyoruz. Bağımsız olarak yaşadık ve yaşayacağız. Bu bizim hakkımızdır. Rica ederim, bu islamlar için de büyük bir gün değil midir?

Ali Şükrü Bey (Trabzon): Vehbi efendi ulusun seçmenleri tarafından buraya gönderilmiştir. Kutsal savaşımızın daha başındayız. Esirlik halkasını atmak istiyoruz. Bu işi bütün ulus yaptığı halde başarı bize mi aittir? Mesela bir ordunun başarısı bir kumandana mı (Mustafa Kemal Paşa) ait olacak? Meclisin kendi kendine, 23 nisanda burada toplandığım için bugünü bayram yapıyorum demesi uygun değildir.

Fevzi Efendi (Malatya): Pek yanlış söylüyorsunuz.

Muhittin Baha (Pars) Bey (Bursa): 22 nisanda bize hıyanet etmiş bir adam (Padişah) ve onun takımı vardı. Ulus başsızdı. Ulus burada, 23 nisanda ilk sözünü söyledi ve bu ulusal davaya atıldı. Yoktan bir ordu çıkardı. Milletin başına musallat olan Halifeyi orada yalnız bıraktı. Yalnız Türklerin ve Anadolu'nun değil, bütün İslam aleminin hayatını ve geleceğini kurtaracak bir ulusun temellerini 23 nisanda attık efendiler. (Alkışlar)

Müfit Efendi (Kırşehir): Efendiler, bugünün bir milli bayram olması gereklidir.

Refik Şevket (İnce) Bey (Saruhan): Koca tarihi canlandırmak şerefini, koca bir tarihi yeniden yaşatma görevini üzerine alan Meclisimiz bu günü elbette ve elbette değerlendirecek, kutsallaştıracak ve bunu torunlarına yadigar bırakacaktır. Buna inandığım içindir ki, yüksek kurulunuza bu önerinin oybirliği ile kabulünü teklif ediyorum.

Refik (Koraltan) Bey (Konya): Efendiler, 23 nisandan önce düşmanlarımızın bizim için söylediği Türk ulusu bağımsızlığa layık değildir sözünü işte bu büyük güne ulaşmakla yalanlıyoruz. Bugünün ulusal bayramlarımızdan biri olmak üzere kabulünü rica ederim.

Başkan: Efendim, kabul edenler lütfen el kaldırsın. Kabul edildi efendim. Şimdi kabul ettiğiniz kanun gereğince bugün resmi tatil olduğundan, pazartesi günü toplanmak üzere oturumu kapıyorum.’’

(Yasa önerisi, görüşme ve tartışmaların ayrıntıları için bakınız: TBMM Zabıt Ceridesi Devre 1, Cilt 10, sayfa 70-74)

* * *

Bu kanun teklifini Meclis'in açılışının birinci yıldönümünde veren, 23 Nisan gününün ulusal bayram olmasını sağlayan Saruhan (Manisa) milletvekili Refik Şevket İnce benim dedem. Annemin babası.

Selanik Hukuk Mektebi mezunu, yedeksubay. Balkan Harbi'nde kolundan sakat kalıyor. İlk Meclis'e milletvekili olarak geliyor, 1920 yılında İstiklal Mahkemeleri kurulunca Meclis tarafından Kastamonu İstiklal Mahkemesi üyeliğine seçiliyor, asker kaçaklarını, bozguncuları, vatan hainlerini yargılıyor. 1921 yılında Mustafa Kemal Paşa hükümetinde Adalet Bakanı olarak görev yapıyor. Vatana hizmetten başka hiçbir şey düşünmeyen, Türk istiklaline damgasını vuranlardan, kelle koltukta bir devrimci. Milli Mücadele'nin sivil kahramanlarından biri.

O işleri başarmak şimdi kolay görünüyor da, o zaman pek öyle değildi. Allah hepsine rahmet eylesin, nur içinde yatsınlar.