Reel olmayan sektörde fiyatlar da reel değildir

Sadece Halk Bankası’nın değer kaybı 1,625 milyar dolardır” diye yakınmış. Sayın Babacan bunu “yolsuzluk soruşturması ekonomiye zarar verdi, ekonomiye zarar verecekse, yolsuzluklar soruşturulmasın” demek istememiştir. Ama ifade bu şekilde anlaşılmaya müsaittir. Ekonomiye, yolsuzlukların soruşturulması değil, esas yolsuzluk yapılması zarar verir.

AYNA GÖRÜNTÜSÜ HER ZAMAN SİMETRİK DEĞİLDİR

Ekonomi, bir bütündür. Ancak ekonominin işleyişini daha iyi kavramak için, bu bütün “reel” ve “reel olmayan” diye iki sektöre ayrılarak incelenir. Nobel’li iktisatçı Mundell, kendisiyle 2009 yılında İstanbul’da yaptığım bir söyleşide, bu iki sektör arasındaki ilişkiyi “ayna görüntüsü” şeklinde tanımlamıştı. Bunu da “Wall Street is the mirror image of the Market Street” şeklide ifade etmişti. Bu cümlede, zAmerika’da hemen her kentte bulunan “Market Street” ile “reel sektörü” New York’taki Borsa Binası’nın bulunduğu “Wall Street” ile de “reel olmayan sektörü” kastetmişti.

ŞİRKETLERİN BORSA’DA OLUŞAN FİRMA DEĞERİ SANALDIR

Şirketlerin sermayesi paylara ayrılmıştır. Genellikle birimi 1 TL’dir. Borsada her gün, her şirketin 1 TL’lik payının fiyatı oluşur. Bu oluşan fiyatla, firmanın pay sayısı çarpılarak “Firmanın Piyasa Değeri” (Market Capitalization) hesaplanır. Ancak birim pay senedinin fiyatı reel iken, yani o fiyattan alışveriş yapılabilirken, firmanın “piyasa değeri” reel değildir. Yani hesaplanan toplam piyasa fiyatından, o firmanın % 100’ü alınıp, satılamaz.

İÇBÜKEY VE DIŞBÜKEY AYNALAR

Mundell’le görüşmemden yıllar önce “ayna görüntüsü” meselesine ben de kafa eskitmiştim. Niçin Borsa’daki firmaların kendinde hiçbir reel değişiklik yokken, aynı firmaların piyasa değeri kısa sürede inip çıkmaktadır? Cevabı “ayna görüntüsü” içinde bulmaya çalışmıştım. Şu kanıya vardım ki, bu ayna, düz ayna değildir. Bazen içbükey bazen dışbükey olabilmektedir. Bu yüzden görüntü, yani firmanın “piyasa değeri” inip çıkabilmektedir. Ekonomide olan bitene, eşyanın kendisine değil de aynadaki görüntülere bakarak anlam vermek yanıltıcıdır. Borsanın inip çıkmasıyla milli gelir değişmez. Ülke, fakirken zengin, zenginken fakir olmaz.
SON SÖZ: GÖRÜNTÜYE GÖRE KARAR ALIRSAN, EŞYAYI BOZARSIN.