×
Kriz alametleri
Paylaş
EĞER 2009 Türk ekonomisi için nasıl bir yıldı diye sorarsanız cevabım “Müthiş bir yıldı; resmen teğet, aslen deldi geçti” olur.
Bu arada her kriz döneminde olduğu gibi bu dönemde de tuttuğu pozisyondan batanlar yanında, borsada oynayacak kadar sinirleri kuvvetli onlardan çoğu yabancı “kriz zenginleri” de ortaya çıktı. Günümüzün soruları şöyle sıralanabilir.
1. Reel sektörde talep daralması şeklinde tezahür eden ve ülkelerin milli gelirlerinin azalmasına ve işsizlik oranlarının artmasına neden olan küresel kriz bitti mi?
2. Önümüzdeki yıl birincisine benzer ikinci bir küresel kriz dalgasının oluşma ihtimali var mı?
3. Küresel krizi önlemek için merkez bankalarınca piyasaya şırınga edilen “bol para” ile devletlerin ekonomiyi canlandırma paketleri yüzünden devasa “bütçe açıkları”, bu kez de enflasyonun düşmesi bakımından birincisine benzemeyen tam tersine “enflasyon patlaması”
ile ortaya çıkacak yeni bir krizin doğmasına sebep olacak mı?
* * *
Ben zihnimde bu sorulara cevap ararken, uygulamalı iktisat profesörü dostumuz Steve Hanke’den çok ilginç bir makale geldi. Profesör Hanke “gökdelen yapımları ile iktisadi krizler arasında” bir bağlantı olduğunu ileri süren iktisadi araştırmalardan bir derleme yapmış. Onun da kanaati, ne zaman ucuz finansman imkânları, herhangi bir ülkede o gün itibariyle “dünyanın en yüksek” binasının yapılmasına uygun hale gelmişse, hemen arkasından bir iktisadi kriz çıkmış. Hani bizde “kıyametten önce bina ile zina çok olacak” denir ya, anlaşılan iktisadi krizlerden önce de gökdelenlerin boyu uzuyormuş meğer. Bizim, bina ile zinanın artması kıyamet alametidir hükmümüzle, Hanke’nin sözünü ettiği “gökdelen inşası, kriz alametidir” hükmü arasındaki fark, binaların yüksekliğidir. Yani Hanke’nin saptamasına göre, bina inşaatının çoğalması kadar hatta ondan daha fazla yapılan binanın yüksekliği kriz alameti sayılıyor. Hanke’nin makalesinde bir liste var. Bu listede, yapıldığı yıl dünyanın en yüksek binası unvanını kazanmış 12 gökdelenin ve onunla ilintilenen krizin adı yazılı. Tek istisna Tayvan’da yapılan 101 katlı Taipei Tower. Bina açıldıktan sonra herhangi bir kriz çıkmamış. Listede son sırada yapımı tamamlanmak üzere olan 160 katlı Dubai Tower yer alıyor. Bilindiği gibi Dubai’de kriz çıktı. 2020 yılında da Dubai’de 200 katlı Nakheel Tower tamamlanacakmış. Bakalım 10 yıl sonra kriz çıkacak mı?
* * *
Hanke’ye göre Amerika’da kriz bitmiş. Zaten kriz Amerika’da başladığına göre, önce orada bitmesi gerekiyordu. Bizim anlayışımızın tam tersine, Çin merkez bankası “Çin parasının değerinin düşük olması kalkınmamız için elzemdir” dedi. Demek ki kriz gerçekten bitecek. Bize de mutlu yıllar dilemek düşer.
Son Söz: Paçanı, denize girmeden önce sıva.
Paylaş
