Zararlı ilişkiler

Danışan: Nişanlımdan ayrılalı iki ay oldu ama hâlâ onu unutamıyorum.
Dr. Başak: Onu unutmak mı istiyorsunuz?
Danışan: Hem evet hem de hayır. Kafam çok karışık. Onu çok özlüyorum ve hâlâ seviyorum ama kalbim başka şey söylüyor, aklım başka şey.
Dr. Başak: Aklınız ne söylüyor?
Danışan: Onu unutmam gerektiğini. Ailem de, arkadaşlarım da onun suratını bile görmek istemiyor.
Dr. Başak: Neden?
Danışan: Çünkü beni çok üzdü, çok ağlattı.
Dr. Başak: Peki ben size nasıl yardımcı olabilirim?
Danışan: Belki sizin yardımınızla ilişkimize tekrar başlayıp mutlu olabiliriz...
Dr. Başak: Eğer istediğiniz bu ise bu konuda neler yapabileceğimize beraberce bakarız ama öncelikle, ilişkinizin doğasını anlayabilmek için size bazı sorular soracağım. Onunlayken genellikle eğlenir, mutlu mu olurdunuz yoksa tam tersi yorgun, bitkin mi düşerdiniz?
Danışan: Son zamanlarda ikimiz de çok gergindik, o çok asabi biridir. Onunla olmak beni gerçekten çok yormaya başlamıştı.
Dr. Başak: Çok kızgın olduğu zamanlarda size hiç fiziksel şiddet uyguladı mı veya tehdit etti mi?
Danışan: Bana bir şey yapmadı ama bir-iki kere çok sinirlendiğinde duvara yumruk attı ve elindeki bardağı duvara fırlattı.

BAŞKALARININ YANINDA BENİ AŞAĞILIYOR

Dr. Başak: Ondan korkuyor musunuz?
Danışan: Çok sık olmasa da kızgın olunca korkuyorum doğrusu.
Dr. Başak: Fikirlerinizi ona rahatlıkla söyleyebiliyor muydunuz?
Danışan: Her zaman değil. Şimdi siz sorunca fark ettim, o kızar diye bazen onun dediklerini doğru bulmasam bile sesimi çıkarmıyordum. Bazen de alay eder diye susuyordum.
Dr. Başak: Peki istemediğiniz bir şeyi size zorla yaptırmak veya sizi engellemek gibi huyları var mı?
Danışan: Evet, benim yaptıklarımı fazlasıyla eleştirir. Hele son zamanlarda her şeyime karışıyordu, ne yapsam ona yaranamaz hale gelmiştim.
Dr. Başak: Başkalarının yanında da eleştirip, sizi küçük düşürücü sözler söylediği olur mu?
Danışan: İşte o yüzden arkadaşlarım ve ailem ona çok kızgın. Onların yanında da bana bazen çok kaba ve ters davranıyordu. Hele bir gün babamın yanında bana “Gerizekalı” dedi. Babam kibar adamdır, kendini zor tuttu bir şey söylememek için. Ama o gittikten sonra beni karşısına alıp “Nişanlını uyar, bir daha sana böyle davranırsa ağzının payını veririm, bu son olsun” dedi.
Dr. Başak: Siz ne yaptınız?
Danışan: Ona söyledim, o da benden özür diledi ama bir hafta sonra aynı şeyi arkadaşlarımın yanında yaptı.
Dr. Başak: Ondan ayrıldıktan sonra kendiniz hakkında ne hissediyordunuz? Daha iyi mi daha kötü mü?
Danışan: Onunla vakit geçirmek eskisi gibi keyif vermiyordu son zamanlarda. Buluşmalarımız genellikle bir tartışma veya tatsızlıkla bitiyordu. Beni evin önüne bırakıp gidiyordu. İşte o zamanlar evde kendi kendime çok ağladım. Kendime daha çok kızdım, “Acaba nerede yanlış yaptım”, “Niye beni eskisi gibi sevmiyor?” diye sürekli kendimi suçladım.

SEVGİ ÇOK ÖNEMLİ AMA YETERLİ DEĞİL

Dr. Başak: İlişkinizde gerçekten sizin daha suçlu olduğunuzu söyleyebilir misiniz?
Danışan: Söyleyemem. Yani benim de yanlışlarım vardır elbette ama ben durup dururken kavga çıkarmadım veya ne bileyim “Niye bu renk kazak giydin?” gibi garip bir şekilde onu eleştirmedim. Ona hiçbir zaman yalan söylemedim. Oysa onun birçok yalanını da yakaladım. Ona birçok hediye aldım, o bana bir gün bile hediye almadı. Yaş günümde bile...
Dr. Başak: O zaman ne hissettiniz?
Danışan: Çok kırıldım ama ona da kızdı. “Ne kadar materyalistsin” diye yine beni suçladı ve benim kendimden utanmama neden oldu.
Dr. Başak: Onun sizi sevdiğini hissediyor musunuz?
Danışan: Bu kadar kötü davranırken emin olamıyorum doğrusu. Ama o beni bir şekilde kandırıyor. Beni onun kadar kimsenin sevemeyeceğine inandırıyor.
Dr. Başak: Anlattıklarınıza göre ilişkiniz size epey zarar vermiş. Bu tip sağlıksız ilişkiler, kişiler için hem fiziksel hem de duygusal olarak ciddi bir tehlike oluşturur. İlişki içindeyken kişi fark etmez. Bu küçümsenecek bir tehlike değildir.
Danışan: Birbirimizi sevmenin yettiğini düşünmek de pek sağlıklı değil galiba.
Dr. Başak: Sevgi elbette çok önemli ama yeterli değil. İlişkiniz sağlıklı olduğunda özgüveniniz, enerjiniz, motivasyonunuz artar. Birbirinize saygılı davranırsınız, birbirinize hayransınızdır ve birbirinizin kişisel gelişimine destek olursunuz.
Danışan: Bu anlattıklarınız rüya gibi. Böyle ilişkiler var mı?
Dr. Başak: Böyle bir ilişkiye sahip olmak sizin elinizde. Öncelikle yapmanız gereken, ilişkinizin size zarar verip vermediğini ortaya çıkarmak. Zarar verdiğini düşünüyorsanız düzeltmeyi denemeyi seçebilirsiniz. Ama eğer düzelmeyeceğini biliyorsanız, yeteri kadar denediğinize inanıyorsanız, tek yapmanız gereken bu ilişkiyi bitirmek. Çünkü zararlı bir ilişkide kişinin özgüveni düşer, enerjisi kaybolur, depresyon ve kaygı semptomları göstermeye başlayabilir.

NEDEN GENELLİKLE ÖZGÜVEN EKSİKLİĞİ

Danışan: Neden bana bu kadar zarar verdiğini bile bile hâlâ ona dönmek istiyorum? Ne onunla olabiliyorum ne de onsuz. Bu beni çıldırtıyor.
Dr. Başak: Bunun birçok nedeni olabilir. Hem kadınlar hem de erkekler farkına bile varmadan zararlı ilişkilere tutsak olabiliyorlar. Sağlıksız ilişkilere bizi tutsak eden neden çoğunlukla özgüven eksikliği oluyor. Bununla beraber, karşımızdakini ‘düzeltebileceğimize’ veya ‘iyileştirebileceğimize’ de inanıyoruz. İlişkiyi kurtarmak veya iyileştirmek için bize düşen görevler de var elbette. Kendimizi değiştirerek karşımızdakini değiştirebiliriz ama bir yandan da bunu yaparsak, karşımızdakini kaybedeceğimizden korkuyoruz. İşte bu korku, bizi sağlıksız ilişkilere hapsediyor.
Danışan: Ama onu seviyorum, onu kaybetmek istemiyorum.
Dr. Başak: Onu seviyor musunuz yoksa ona ihtiyacınız mı var?
Danışan: Bu zor bir soru oldu. O bana kötü davrandığında sevmiyorum, doğru.
Dr. Başak: Anlattığınıza göre son zamanlarda hep kötü davranıyordu. Öyleyse son zamanlarda pek sevdiğinizi söyleyemezsiniz.
Danışan: Evet. İhtiyacımın olduğunu düşünüyorum herhalde.
Dr. Başak: İhtiyaç, epey güçlü bir kelime. Bu kelime ilişkinizi sizin gözünüzde de abartmanıza neden oluyor. İhtiyacınız olduğunu düşünürseniz, onsuz yapamayacağınıza inanırsınız. Onsuz yapamayacağınıza inanırsanız ne hissedersiniz?
Danışan: Çok güçsüz ve çaresiz. O olmadan yaşayamam gibi geliyor.
Dr. Başak: Öyleyse bu düşüncenizin üzerinde epey çalışmamız gerekecek. O olmadan da yaşayabileceğinize inandığınızda, ilişkiniz her ikiniz için de daha sağlıklı bir hale gelir.
Danışan: Haklısınız, bu korku onun bütün yanlışlarına göz yummama neden oluyor. Ben göz yumdukça da o devam ediyor.
Dr. Başak: Yanlış davranışlar, göz yumuldukça devam eder. Onu değiştirmeye çalışmak veya iyileştirmeye çalışmaktan vazgeçerek kendi davranışlarınıza odaklanın. Siz değiştikçe o da değişecektir.
Danışan: Nasıl değişmem lazım?
Dr. Başak: Her şeyden önce kendinize güvenmeli, kendinizi sevmeli ve sağlıklı bir ilişkiyi hak ettiğinizi öğrenmelisiniz. Başlangıç olarak, hakaret ve şiddet gibi davranışları kesinlikle tolere etmeyeceğinizi ona anlatmalısınız. Size hiçbir zaman “Gerizekalı” gibi küçültücü sözler söyleyememesi gerektiğini öğrenmeli. Örneğin böyle bir söz söylediğinde o ortamdan kalkıp giderseniz, bir dahaki sefere böyle sözler söylemeden önce bir kez daha düşünecektir.
Danışan: Bunu yapabilmek için, biraz önce söylediğiniz gibi, önce korkularımla baş etmem gerek.
Dr. Başak: Hem de onun tepkilerine hazırlıklı olmanız, soğukkanlı, güçlü ve kararlı davranmanız gerek. O da sizi gerçekten seviyorsa, tekrar beraber olmak istiyorsa ve bu ilişkinin sağlıklı bir şekilde yürümesini istiyorsa, her şeyden önce saygılı bir ilişki beklentinizden ödün vermeyeceğinizi anlamalı.

İŞTE GÖSTERGELER

1. Duygusal ve fiziksel istismar uyguluyor mu?
2. Sık sık yalan söyleyerek veya gerçeği başka türlü göstermeye çalışarak sizi kandırmaya çalışıyor mu?
3. Davranışlarınızı, tercihlerinizi, ilişkilerinizi hep kontrol etmeye çalışıyor mu?
4. Sizi ihmal ederek, sevgisini esirgeyerek, umursamaz davranarak ihtiyaçlarınızı veya duygularınızı hiçe sayıyor mu?
5. Kendi ihtiyaçlarını ve isteklerini yerine getirmek için sizi maddi veya manevi açıdan kullandığını düşünüyor musunuz?
6. Sürekli eleştirmesi kendinize güveninizi sarsıyor mu?

NOT: Psikoterapi diyalogları, yaşanmış hikâyelerden esinlenerek, psikoterapi sürecinde kullanılan yöntemlere örnek oluşturmak amacıyla yaratılmıştır. İçeriği psikolojideki bilimsel gelişmelere paralel olmakla beraber genel bilgilendirme ve tavsiye niteliğindedir.