Üç buçuk yılda hazırlanan kitap

Boyut Yayın Grubu’nun yayınladığı kitap için üç buçuk yıl masa başı çalışması yapılmış.

Káğıdı özel imal edilmiş, nakkaşların kullandığı yaldız yurtdışından getirilmiş.

Fuara yetiştirilen özel numaralı baskılardan sonra, şimdi Türkiye’de de satışa sunulmuş.

Kitabın başında, yazarı Kátip Çelebi, basan İbrahim Müteferrika’dan sonra kitabı hazırlayan ekip tanıtılıyor: Orhan Koloğlu, Mustafa Kaçar, Füsun Savcı, Bülent Özükan, Murat Öneş.

Ünlü kitapların yayınlanmasında öne çıkan soru, hangi baskıdan nasıl yapıldığıdır.

Postmodern Cihánnümá yazısında bu konuda gerekli bilgiyi göreceksiniz.

Bülent Özükan, Kátip Çelebi’den Dijital Matbaacılığa yazısında hem yazma kitabın oluşumunu, hem de bugünkü baskıya geçişin serüvenini anlatıyor. Kim baskıya veriyor, eklenen haritalar nelerdir? Bunların yanıtını bulacaksınız.

Orhan Koloğlu’nun, Türk Matbaacılığının Piri Olarak İbrahim Müteferrika yazısında ilk cümle Francis Bacon’dan: "Francis Bacon (1561-1626) ’Modern çağları açan üç öğe, basımevi, barut ve pusuladır,’ diyor. Ünlü Fransız hümanist yazar Rabelüis, daha 1530’da değişikliği şöyle saptamıştı: ’Artık okumayan kalmadı. Hırsızlar, cellátlar, meyhaneciler, seyisler ve halkın aşağı tabakası bile eskinin doktor ve álimlerinden daha bilgili, kadınlar ve çocuklar bile okuyor."

Sanırım bu satırlar İbrahim Müteferrika’nın önemini yeterince öne çıkarıyor.

Yazıyı İbrahim Müteferrika Bibliyografisi izliyor.

Osmanlı Coğrafya ve Astronomi Tarihinde Cihánnümá incelemesinde Mustafa Kaçar, kitabın önemini şöyle belirliyor: "Piri Reis’ten sonra yazılan en önemli coğrafya kitabı Cihánnümá olmuştur. 17. yüzyıl Osmanlı aydınlarından Kátip Çelebi’nin (1609-1657), birçok Batı coğrafya kitabından istifade ile hazırlamış olduğu Cihánnümá, Osmanlı kültür hayatında yeni bir ufuk açmıştır."

Yazıdan sonra, Şekiller ve Haritalar yer almaktadır.

Önsöz’ü okuyunca, padişahın bu tür kitaplara verdiği önem anlaşılıyor.

Bir büyülü seyahate çıkacaksınız, bilgilerle ve belgelerle.

Kitaplığınızı zenginleştirecek temel, anıtsal kitaplardan biri.

OSMANLI COĞRAFYACILIĞINDA ÇIĞIR AÇTI

Cihannüma, Osmanlı coğrafyacılığında yeni bir çığır açmıştır. Kátib Çelebi, Cihannüma’yı iki kez yazmıştır. 1648’de yazmaya başladığı ilki, klasik İslam coğrafyası temelindeydi. Bu yapıtını henüz bitirmemişken eline geçen Gerardus Mercator’un Atlas’ını Mehmed İhlasi adlı bir Fransız’ın yardımıyla Latince’den Türkçe’ye çevirterek yeni bilgiler edindi ve 1654’te Cihannüma’yı ikinci kez yazmaya girişti. Ardından yine Mercator’un Atlas Minor’unu elde etti. Bunların yanı sıra Batılı coğrafyacılardan Ortelius, Cluverius ve Lorenz’in yapıtlarından da yararlandı. Doğal olarak eski Arap, İran ve Osmanlı coğrafyacıların yapıtlarını kullandı.

İkinci Cihannüma, dünyanın yuvarlak olduğunu da kanıtlamaya çalışan fiziki coğrafya ağırlıklı bir giriş bölümünden sonra Kristof Kolomb ve Macellan’ın keşif gezilerinden söz eder. Ardından Japonya’dan başlayarak Asya ülkelerini tanıtır. Bunların tarihleri, yönetim biçemleri, ekonomileri, inançları konusunda bilgiler verir. Bu arada İslam coğrafyacılarının bilgi yanlışlarını ortaya çıkarır, tüm bunların harita kullanmamaktan kaynaklandığını belirtir. Bu ikinci Cihannüma’da anlatılan son yer Van’dır. Birinci Cihannüma ise Osmanlı Avrupa’sı ve Anadolu ile İspanya ve Kuzey Afrika’yı kapsamaktadır. Her iki biçimde de ek olarak birçok harita vardır.

Sultan II. Abdülhamid’in arşivinden dünya

Sultan’ın arşivindeki fotoğraflar daha önce başka ciltlerde yayınlandı. Hepsi de Yıldız Albümleri’nden alındı.

Daha öncekiler Hicaz Demiryolları, Mekke - Medine, İstanbul Fotoğrafları idi.

Albümlerin bugüne kalmasının öyküsünü Üniversite Kütüphanesi Müdürü rahmetli dostumuz Nurettin Kalkandelen’den dinlemiştik. Nurettin Bey’in babası, Kalkandelenli Ali Sabri Bey, Yıldız Kütüphanesi’nin bugünkü unvanıyla müdürüymüş. Çeşitli siyasal olaylarda, burayı korumuş.

İkisinin de anısını saygıyla anıyorum.

Bu yeni cilt, Sultan II. Abdülhamid’in Arşivinden Dünya adını taşıyor.

Bu albümlerin, ben sadece dünyanın görsel tarihi olduğu kanısında değilim. İnsan fotoğraflarının da, o gün için bilgi içerdiğini söyleyebilirim.

Kahire’de Düğün gibi, yıllar önce gittiğim Kahire’de de düğünün özünün değişmediğini bu fotoğraf ispatlıyor.

Tataristan, Türkmenistan fotoğraflarında yerel kıyafetlerin bugün aynen devam ettiğini göreceksiniz.

Bence bu görsel malzeme bize karşılaştırma olanağını sağlıyor. Değişenler ve değişmeyenleri.

Fotoğrafların coğrafyasının genişliği konusunda bilgi vermek için, fotoğrafları çekilen ülkelerin, kentlerin adına bakmak yeterli olacaktır.

Hangi ülkeler var

Almanya, Amerika, Avusturya, Azerbaycan, Belçika, Bulgaristan, Çin, Doğu Türkistan, Fransa, Gürcistan, İngiltere, İran, İspanya, İtalya, Japonya, Kırım, Kudüs, Lübnan, Mısır, Özbekistan, Portekiz, Romanya, Rusya, Suriye, Suudi Arabistan, Tataristan, Türkmenistan, Ukrayna, Yunanistan.

KİTAPTAN

Dünyanın en büyük fotoğraf arşivi

İmparatorluğun en zor zamanlarında tahtta kalan Sultan Abdülhamid, siyasi dehası ve birçok meziyetinin yanı sıra, fotoğrafçılık gibi az bilinen bir merakı ve koleksiyonerliği ile karşımıza çıkıyor. "Yıldız Albümleri" ya da "Abdülhamid Albümleri" olarak bilinen ve dünyanın en büyük fotoğraf arşivi olan 35 bin parçalık bu albümler, Sultan’ın ilgisinin ve merakının ürünüdür.

Bu fotoğrafların bir kısmı saray tarafından dönemin önde gelen fotoğrafçılarına sipariş edildiği gibi, bir kısmı fotoğraf merakı bilinen padişaha dünyanın dört bir yanındaki profesyonellerden birer armağan olarak gönderilmiş.

Yıldız Albümleri’nde bulunan dünya fotoğraflarının teması, fotoğrafın çekildiği coğrafyaya göre değişiklik gösterir. Fotoğraf sanatçısı Doğulu şehirlerde çekim için izne gerek duymadığından, portre konusunda daha rahat çalışmıştır. Bu yüzden albümde Doğulu ülkelere ait yerel halktan bol bol portre mevcut. Buna karşılık Amerika harici Batılı ülkelerde çekilmiş portre fotoğrafı hemen hemen hiç yok. Genel olarak tarihi ve kültürel mekánlar çalışılmış.

DOĞAN HIZLAN’IN SEÇTİKLERİ

Jonathan Safran FoerAşırı Gürültülü ve İnanılmaz YakınSiren

Mehmet HengirmenTansıkEngin

Hürriyet YaşarYiğit İken Ölerlere - 12 Mart Öyküleri AntolojisiCan

Haruki MurakamiYaban Koyununun İzindeDoğan Kitap

Ahu ÖzyurtObama - Bir Kusursuz FırtınaAlfa