Türk operasının hikâyesini afişlerden izleyebiliriz

Kitabın tam adı şöyle: “Operanın Türkiye’deki Hikâyesi 1941-2011”*
1941’den 2011’e kadar hazırlanmış afişlerle opera-bale tarihimizi okuyacaksınız...
Hakan Ateş’in yazısını Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürü ve Genel Sanat Yönetmeni Rengim Gökmen’in Önsöz’ü izliyor:
“Şimdilerde çok daha sistematik ve düzenli bir şekilde oluşturulmaya çalışılan Devlet Opera ve Balesi arşivinde bile rastlanamayacak ölçüde zengin bir koleksiyon ile karşı karşıyayız.
Türkiye’de Opera ve Bale’nin kısa ama özlü görsel bir tarihçesi olarak da nitelendirilebilecek bu yapıt yalnız müzikli sahne sanatlarında değil, grafik sanatında da nasıl bir gelişim süreci yaşadığımızı gösteriyor.”
Öndeyiş ve Teşekkürler yazısında Katoğlu/Ayhan afişlerin tarihçesi hakkında bir ön bilgi veriyorlar.
İlk opera icrası 1941’de Ankara’da ‘Madam Butterfly’nin sahnelenmesiydi.
Yazarların değindiği gibi elbet bu tam bir koleksiyon değildir! Sistematik olarak hazırlanmış bir arşiv olmadığı için çoğu sahaflardan temin edilmiş.
Okuyanların dikkat etmesi gereken bir husus da, eserlerin künyelerinin de yazılmış olması...

* * *

ARDAN ERGÜVEN’in Opera Afişi Üstüne Bir Deneme’sini okuduğumuzda, afişin niteliğini, kullanılışını örneklerle öğrenmiş oluruz.
Düz afişler hakkında bilgi verdikten sonra, opera afişlerinin kendine özgülüğünü tanımlamaktadır.
Opera afişini yapanla rejisörün işbirliğinin de gerekliliğini şart koşuyor Ergüven.
En gerekli kuralı şöyle özetliyor Ergüven:
“Daha doğrusu bir opera afişinin amacına ulaşmasındaki temel ölçüt, eserin adını bile okuyamadan ilk bakışta operaya ait olduğunu gösterebilmesidir. Hiç şüphe yok ki operada söz sahibi olan kişiler arasında ancak güçlü bir anlayış ve işbirliği olduğu sürece burada arzu edilen sonuca ulaşabilir.”
Ergüven, 1940’lardan günümüze Devlet Opera ve Balesi’nin afişlerinin yanı sıra eskizlerin de saklanması gerektiğini vurgulamaktadır.
Türk resminin büyük ustalarından Turgut Zaim’in eskizleri afiş çalışmasının başlangıcından basımına kadar geçen zamanı bize anlatmaktadır.
Giriş başlığından itibaren okuduğunuzda, İstanbul’da ilk opera afişinin ne zaman basıldığını, nerelerde satıldığını da öğreniriz.
Yazıda fotoğraflar, afişlerden örnekler, hikâyeyi görsellikle güçlendiriyor.

* * *

HEM Türk Opera ve Balesi’nin tarihini, hem afiş sanatımızın gelişmesini, hem bu afişlerde okuduğunuz repertuvarı öğreneceğimiz önemli bir çalışma.

(*) “Operanın Türkiye’deki Hikâyesi 1941-2011”, Murat Katoğlu-Aslı Ayhan, Denizbank Kültür Yayınları