Tunceli’yi dinleyin

Yerel müzik çalışmalarının, o yöreye ait ezgiler hakkında bilgilerin, notaların yer aldığı kitaplara özel bir ilgim var. Sanırım bu hobim olan müziğe bağlılığımdan, biraz da nota okuyabilmemden kaynaklanıyor.
‘Tunceli Halk Müziği’ kitabını görünce “Hemen yazmalıyım” dedim.
Tunceli üzerine epey kitap yayımlanmış, onlardan da söz edeceğim ama her şeyden önce müzik gelir. Çünkü o yörenin müziği, o şehirde yaşayanların ruh dünyasını en etkili biçimde yansıtır.
Salih Turhan ve Handan Kantar’ın hazırladığı ‘Tunceli Halk Müziği’nin alt başlığı şöyle: Semah/Deyiş/Nefes/Türkü/Oyun Havası...
Sunuş’unda Tunceli Valisi Mustafa Taşkesen, kitabın özelliğini tanıtıyor:
“Bu çalışma, yörenin Türkçe söylenen türkülerini içine alıyor. Araştırmacıların belirttiği gibi Zazaca ve Kürtçe söylenen türkülerin de zamanla notalanarak kalıcı hale getirilmesi en başta yöre sanatçılarının, halk bilimcilerin görevi. Bu ürünleri yeniden hasat etmek için kitaptaki derlemelerde yer alan beyitlerin etkisinin büyük olacağını düşünüyorum.”
Son günlerde siyasal ve toplumsal gündemden düşmeyen Tunceli’nin tanıtılması, sanatından müziğine kadar her alanda çalışmalar yapılması, hiç kuşkusuz başka alanlardaki incelemelere de ışık tutacaktır.
Kitap, Mustafa Bakır’ın ‘Tunceli/Dersim Methiyesi’ şiiriyle başlıyor. Turhan ve Kantar’ın şimdiye kadar yapılan çalışmalar hakkındaki yazıları, bu alandaki eksikliği yeterince açıklıyor.
Çalışma üç bölümden oluşuyor:
I. Bölüm: Semah/Deyiş/Nefes/Türkü
II. Bölüm: Uzun Havalar
III. Bölüm: Oyun Havaları
Tunceli üzerine, kentin kısa tarihini içeriyor.

GÜR VE YANIK SESELER

1937’da yayımlanan, Elazığ Halkevi Orkestra Şefi M. Ferruh Arsunar’ın ‘Tunceli-Dersim Halk Türküleri ve Pentatonik’ kitabının başında zamanın valisi ve aynı zamanda Halkevi Başkanı Tevfik Gür’ün ‘Birkaç Söz’ yazısını dönemin anlayışını yansıtması bakımından buraya almaya değer gördüm:
“Elaziz ve muhit halkı musikiyi seviyorlar. Bir çiftçi, bir amele, bir işadamı ekseriyetle sevdiği bir havayı söyleyerek çalışır. Bir yapının yanından geçenler, kapıda gezinenler, yolculuk edenler, çok defalar gür ve yanık seslerle karşılaşırlar... Bu muhit halkının musikisinde de birçok çeşniler vardır.”
Ünlü müzik araştırmacısı Halil Bediî Yönetken, ‘Tunceli Halk Müziği Derlemesi’ hakkındaki yazısında, olanı saptadıklarını belirttikten sonra iki örnek veriyor.
Süleyman Yıldız’ın ‘Tunceli Yöresinde Cem’ araştırması dikkatle okunmalı. Cem nedir, nasıl yapılır, ne anlam ifade eder gibi soruların yanıtını bu yazıda bulabiliyoruz. Aynı yazıda ‘Müziğin Cem’deki Yeri’ başlıklı bölüm, ‘Cem’in müziği konusunda ayrıntılı bilgiler veriyor:
“Alevilerde toplu ibadet veya diğer adıyla halka namazı diye bilinen Cem, müzikle başlar, devam eder ve son bulur. Cem’deki müzik tamamen bağlama sazı eşliğinde icra edilir.”
Araştırma yazıları, ‘Tunceli Semahları ve Mahmut Ragıp Gazimihal’in Tunceli’de Oyun’ yazısıyla noktalanıyor.
Tunceli’nin müziği, türküleri hakkında daha çok bilgi istediğiniz takdirde, kitabın sonundaki ‘Ayran Türküsü’ ve ‘Munzur Suyu Efsanesi’ni okumalısınız.
Türkülerin notaları da gerek müzikçiler gerek araştırmacılar için ayrı bir önem taşıyor.
Yazıyı, ‘Munzur’a Söyleyin Bu Yıl Akmasın’dan dizelerle bitireceğim.
Söyleyin Munzur’a bu yıl akmasın
Akap akıp yüreğimi yakmasın
Benden selam edin garip anama
Dönüp dönüp yollarıma bakmasın
Oy garip anam
(Tunceli Halk Müziği: Semah/Deyiş/Nefes/Türkü/Oyun Havası, Salih Turhan - Handan Kantar, Tunceli Valiliği)

DOĞAN HIZLAN’IN SEÇTİKLERİ

Oya Baydar / O Muhteşem Hayatınız / Con
Feryal Tansuğ / İmroz Rumları / Heyamola
Kevin Wilson / Fang Ailesi / Domingo
Birgül Oğuz / Hah / Metis