Tarihi öğrenmeliyiz

DÜN Hürriyet’te bir spor karşılaşmasında kazanan tarafın Nazi selamı verdiklerini okuyunca ulusların tarihini bilmemenin bu tür olaylara yol açtığı kanım bir kez daha kuvvetlendi. Zafere gölge düşürmüşler.

1933 yılında Türk üniversitelerinde gerçekleştirilen Reform Hareketi’nde Almanya’dan göç etmek zorunda kalan birçok bilim insanının rolü vardır.

Çünkü Hitler bir gecede dört bine yakın üniversite hocasını kürsülerinden uzaklaştırdı. Onların unutulmaz hizmetleri vardır. Curt Cosswig, Manyas Kuş Cenneti’ni oluşturdu.

Mimar Bruno Taut, Edirnekapı Şehitlik ve Mezarlığı’nda yatıyor.

1984 yılında Bremen televizyonunda bir programcı ‘Gastarbeiter’ (konuk işçi) deyimini kullandı. Televizyonda öğretim üyelerinden yaşayan dört kişi ile konuşmuş, ne demişler: “İstanbul Üniversitesi, Almanya dışındaki en büyük Alman üniversitesidir.”

MSGSÜ’nde heykel bölümünde hocalık yapan heykeltıraş Rudolf Belling’in kızı, Mesut’a ne demiş: “Biliyor musun Mesut, babamın öğrencisi İlhan Koman, bana burada erkek çocuklar gibi misket oynamayı öğretti.”

Alman bilim insanlarından birinin çalışmasına örnek.

Albert Eckstein’ın eşi Ankara’nın köylerini dolaşır, orada yaşayanlara çocuk bakımını öğretirmiş. Dahiliyeci Erich Frank’ın ününü aile bireylerinden duydum. 1954’te devlet merasimiyle Âşiyan’a gömülür. Öğrencisi Prof. Dr. Ferhan Berker de vasiyeti gereğince hocasının yanına gömülür.

Öylesine ünlüydü ki Haydarpaşa’daki o zamanlar çok olan doktor simsarları inen yolcuları bir levhayla karşılarlarmış: “Frank’a götürülür.”

Hukukçu Ernst Hirch, Türk vatandaşlığına geçer, aldığı aylık azalır, zamanın maarif vekiline gider, şu yanıtı alır:

“Türk olmak kolay değil.”

Başka kimlerin adı anılmalı:

- Ernst von Aster, felsefeci, İstanbul Üniversitesi.

- Liko Amar, Ankara Devlet Konservatuvarı (öğrencileri arasında Suna Kan, Gülden Turalı var).

- Heinz Anstock.

- Eric Auerbach, İstanbul Üniversitesi Filoloji.

- Rudolf Belling, heykeltıraş.

- Paul Bonatz, mimar, İTÜ.

- Clemens Bosch, antik tarih ve nümizmatik uzmanı (Clemens Emin Bosch), Sümerolog.

- Wolfram Eberhard, sinolog ve etnolog.

- Paul Hindemith, Ankara Üniversitesi Devlet Konservatuvarı.

- Benno Lansberger, Sümerolog.

- Carl Ebert, tiyatro yönetmeni.

- Rupert Wilbrandt, biyokimya. Kitabı: İstanbul Çeşitlemeleri.

- Andreas Schwarz, Hukuk Fakültesi.

- Philip Schwartz, tıp.

- Hans Rheinbach, bilim felsefesi.

O dönemi Alman edebiyatının ünlü yazarlarından okuyabilirsiniz. Heinrich Böll’ü unutmayın. Bazı filmlerin listesini sevgili dostum Atilla Dorsay’a bırakıyorum.

***

UNUTULMAMASI gereken bir not.

Türkiye’nin Paris Büyükelçisi Behiç Erkin görevinin başında, Türk vatandaşı olan ve olmayan Yahudileri Nazi soykırımından kurtarmak için birçok iş yapıyor, binlerce insanı kurtarıyor. Fransa’yı işgal eden Hitler’e ve Nazi işbirlikçisi Fransız yönetimine karşı çıkıyor ve bütün dünyaya insanlık dersi veriyor.