Rock’n roll’da deha olmaz

Bakın bir söyleşisinde (ROLL Dergisi, Eylül-Ekim 2004, sayı:90, Derleyen: Siren İdemen-Yücel Göktürk) deha kavramı üzerine açıklık getirirken klasik müzikle rock’n roll’u karşılaştırıyor:

Soru: Dáhi olduğunuz söyleniyor, ne dersiniz?

Page: Kabul edemeyeceğim tek deyim ‘dáhi’. Bu deyim, rock’n roll’da fazlasıyla laçka bir şekilde kullanılıyor.

Klasik müzikteki melodik yapıyla rock’n roll albümlerini kıyaslarsanız, rock’n roll’un kırk fırın ekmek yemesi gerektiğini görürsünüz.

Klasik müzikte ‘dáhi’ deyimini kullanmanıza olanak tanıyan belli bir standart vardır, ama rock’n roll’da böyle bir şey yok.

Rock’n roll halk müziği, sokak müziği. Okulda öğrenemezsiniz, onu kapmanız lazım. Sokak müzisyenleri arasında dáhiler yok, ama bu gerçekten iyi olmadıkları anlamına gelmez.

Rock’n roll’a sanatsal olarak ne kadar koyarsanız, o kadar alırsınız. Kimse size öğretemez. Tek başınasınız, beni büyüleyen de bu.

Jimmy Page’in yanıtında en çok beni etkileyen tavrı, dáhi sözünü duyunca teslim olmaması. İki müziğin sınırlarını, özelliklerini ortaya koyması. İltifatların, övgülerin tuzağına gerçek sanatçılar düşmüyor. Darısı yerli yabancı bütün müzikçilerin başına.

* * *

DEHA, dáhi çok seyrek kullanılması gereken bir kelime. Yıpratılmaması gereken bir kavram. Günlük konuşmalarda bolca dağıttığımız zamanlar olmuştur. Bazı toplantılarda bir yöneticiyi, sıradan sayılabilecek birini överken dáhi dediklerinde (genellikle bu sohbetlerde dáhi yerine İngilizcesi tercih edilerek genius kullanılır) çok gülüyorum.

Ardından şunu sormak istiyorum:

Lütfen bana dáhi saydıklarınızın bir listesini yapar mısınız? Öyle bir listeleri olmadığı konusundaki kanım kesin.

Söylemeye, tekrarlamaya gerek var mı bilmem, deha, dáhi denince benim tek adayım vardır, o da Wolfgang Amadeus Mozart.

Sizin de başka dáhileriniz mutlaka vardır, hatta birden fazla öneride de bulunabilirsiniz, ama haksızlık yapmamanız için, ilk sıraya mutlaka Mozart’ı koymalısınız.

Jimmy Page, benim gibi klasik müzikçileri sevindiriyor.

İnanın, bundan sonra dinleyeceklerim listesine Led-Zeppelin grubunu da aldım. Çünkü adil bir müzisyen mutlaka başarılıdır. Özellikle karşılaştırma yeteneği olan kişilerin hem aklına hem zevkine güvenirim.

Dehanın ölçütleri nelerdir? Farklılık burada doğuyor, ortak bir paydada anlaşmak zorlaşıyor.

Ünlü kriminolog Lombroso, bütün hayallerimizi yıkıyor, ‘Deha bir sinir hastalığıdır’ diyerek. Leonid Andreyev’in sözüne ben katılıyorum: ‘Deha ile huzur bir araya gelemez.’ Onların yaşamını okuyunca doğruluğunu onaylıyoruz.

* * *

BEN yazımı, bir edebiyat dáhisinin, Oscar Wilde’ın gümrük memuruna söylediği sözle bitirmeliyim:

‘Dehamdan başka deklare edeceğim bir şeyim yok.’

Dünkü yazımda sözünü ettiğim ‘Mehmed Siyah Kalem Sergisi’ Galatasaray’da Kázım Taşkent Sanat Galerisi’ndedir. Ayrıca sergi için Ekrem Işın’ın proje danışmanlığında, ‘Ben Mehmed Siyah Kalem, İnsanlar ve Cinlerin Ustası’ adlı bir de katalog yayınlanmıştır.