Refik Halid’i kimler okumalı

Edebiyatçılar onu zaten hatmetmişlerdir.

Yusuf Turan Günaydın’ın yayına hazırladığı Refik Halid Karay’ın anılarının toplandığı Bir Ömür Boyunca’yı* cumartesi günü kitap köşemde tanıtmıştım.

Behçet Necatigil’in belleğimizden çıkmayan dizesini anmanın tam zamanı: “Çünkü asıl şiirler bekler  bazı yaşları”.

Onun için de bu yazının bugünü beklediği kanısına vardım.

Hasan Cemal’in ayrıldığı/ayrıltıldığı haberinden sonra Karay’ın anılarına yeniden dönme zorunluluğu duydum.

Nedense iktidarlar bugünün sığlığına, yüzeyselliğine baktıklarından, yarına dönük bir dünyadan söz eden yazarlardan hoşlanmıyorlar.

Bir kez daha tekrarlayalım, Refik Halid Karay’ı hem İttihat Terakki sürgüne gönderdi hem de Cumhuriyet rejimi.

Yazarın kitapları, anıları bugün de yaşıyor, edebiyat tarihinde de, basın tarihinde de zirvedeki yerini koruyor. Ne yazık ki, onu hırpalayan iktidarların ne böyle bir tarihi ne böyle bir talihi var.

Yazarların ev ziyaretlerini(!) yapan sivil memurlar için bir tespiti var ki...

“Önce fesliydiler, şimdi fötr şapkalı oldular” diyor. Yani kafanın dışı değişiyor ama içi aynı. Suçunu Bilmeyen Suçlular bölümünü okuduğunuzda aslında bugünü anlattığını göreceksiniz: “Sormuştum: ‘Kaç zamandır sizler buradasınız?’

‘İçimizde iki seneyi aşanlar çok’ demişlerdi. ‘Unutuldun mu kalırsın. Zaten hiçbirimiz suçumuz nedir, bilmiyoruz. Yakalayıp yakalayıp getirdiler bizi! Bekliyoruz. (...) Müelliflerimiz, müverrihlerimiz de vurdumduymaz! Bunlar yazılmadıkça, belirtilmedikçe hürriyetin kıymetini nasıl anlayabiliriz? Hatta hürriyet nasıl teessüs eder?”

Sizin de bazı çağrışımlar zihninize hücum ediyor mu?

* * *

YAZARLARIN günahkârlığını(!) yazarların kendisi bilmez, onları en iyi iktidarlar bilir. Yazarlar sayesinde kazanılmış iktidarlar, zaferler yoktur, onların yüzünden kaybedilen topraklar vardır. İktidarların bu görüşünün tersini yazıyor tarihler. Önce aşağıdaki alıntıyı okuyun:

“Komite kodamanlarından Dr. Nâzım Bey, ismimin nasılsa geçtiği bir kafadarlar toplantısında; ‘BİZE RUMELİ’Yİ KAYBETTİREN REFİK HALİD’İN YAZILARIDIR!’ demiş. Ne zihniyettir bu?”

Karay’ın yazısını okuyunca şöyle düşündüm.

Kim bilir Hasan Cemal yüzünden ne kayıplarımız oldu? Onların listesini çıkarmak lazım. Eğer çözüm sonuçlanmazsa, sürece halel gelirse, ben de anılarımda Hasan Cemal’in yazı yoluyla baltalama girişimini mutlaka yazacağım.

Sevgili Hasan, Bir Ömür Boyunca’yı okuman gerekir. Çünkü yazarların tarihini, sürgünlerin, yazdığı yazılar yüzünden mahkûm olanların tarihinden okuyacaksın. Zihnini açık tutmalısın. Çünkü olayları karıştırıp büyük usta dünü mü yazdı bugünü mü diye sorar, beyin sarsıntısı geçirebilirsin.

* * *

HASAN CEMAL yazılarını, kitaplarını okuduğum, yararlandığım, dürüstlüğüne inandığım yazarlardan biridir. En içten, yürekten dileğim onu yeniden okuyabilmektir. Yazıyı Arif Damar’ın dizeleriyle bitireceğim:

“İlle de güzel günler görmek için mi beklenir
Beklemek de güzel”.

* Bir Ömür Boyunca, Refik Halid Karay, Haz.: Yusuf Turan Günaydın, Türk Tarih Kurumu