Piri Reis’in büyüsü

23 Mayıs 2013 tarihli ‘Piri Reis haritasında önemli bir detay’ başlıklı yazımda, önce Tophane-i Amire binasında gerçekleşen Piri Reis ve 1513 Dünya Haritası: 500 Yılın Gizemi sergisinden söz etmiş ve yazımın sonunda, iki ciltlik bir kitabın adını anmıştım.
Sergiyi gören görmeyen herkesin muhakkak edinmesi gereken, Piri Reis ve bulunduğu günden beri dünyayı sürekli büyüleyen haritasının sırlarına vâkıf olabilmenizi sağlayacak bir kitap seti bu.
Öncelikle Piri Reis’in dünya haritasının ne olduğunu bir hatırlamalı: Piri Reis, amcası Kemal Reis’in 1511’de ölmesinin ardından Gelibolu’ya çekilip orada bir dünya haritası hazırlamıştır. Haritayı 1513’te tamamlayıp 1517’de, Mısır’ın fethinin hemen sonrasındaki günlerde Yavuz Sultan Selim’e takdim etmiştir.
Harita, 1929 yılında Topkapı Sarayı’nı müzeye dönüştürülürken envanter çalışmalarında Milli Müzeler Müdürü Halil Ethem Eldem tarafından tesadüfen bulunmuştur. Halil Ethem Bey, o sırada İstanbul’da bulunan ve Türk denizciliği hakkında uzman Alman bilim adamı Prof. Paul Kahle’den bu haritayı incelemesini istemiş ve Kahle bu haritanın, Piri Reis’in ilk dünya haritası olduğunu teşhis etmiştir.

4 DİLDE YAYIMLANDI

Kahle, haritayla ilgili inceleme sonuçlarını 1931’de 18. Doğubilimleri Kongresi’nde sunmuş, haritanın üzerindeki notları Hasan Fehmi Bey, Latin harflerine aktarmıştır. Türk Tarihi Araştırma Kurumu Başkanı Prof. Yusuf Akçura 1935’te Piri Reis Haritası Hakkında İzahname isimli kitabı Türkçe, Almanca, Fransızca ve İngilizce yayımlamıştır. 1954’te yayımlanan En Eski Amerika Haritası adlı kitabında Prof. Dr. Afet İnan haritanın kenar notlarının, Osmanlı Türkçesinden yeni harflere çevirilerini yayımlamıştır.
6 Temmuz 1960 tarihinde Prof. Charles Hapgood, ABD Hava Kuvvetleri’nde görevli Albay Harold Ohlmeyer’e bir mektup gönderip 1513 tarihli Piri Reis haritasında bulunan bir özellik üzerine görüş talep etmiştir. Albay Ohlmeyer’in cevabı dünyada bir bomba etkisi yaratır. Bunun üzerine Hapgood 1966’da yazdığı Maps of the Ancient Sea Kings isimli kitabıyla Piri Reis 1513 Haritası’nın önemini bütün dünyaya duyurmuş olur.
Amerika’nın doğu ve Afrika’nın batı kıyılarını gösteren bu harita, Albay Ohlmeyer’in de belirttiği gibi Antarktika kıtasının buzullardan arındırılmış kara sahilini gösteriyordu. Halbuki Antartika’nın buzullardan arındırılmış hali en az MÖ 9 bin döneminden önce mümkün idi. Böylece 1513 tarihli Piri Reis Haritası dünya tarihinde üzerinde en çok konuşulan harita özelliğine kavuştu.
Kitaplığınızda yıllarca saklayacağınız, kuşaktan kuşağa devredeceğiniz kitap seti, Piri Reis 1513 Dünya Haritası’nın editörü Bülent Özükan.Kitabın başında, Piri Reis’in alçakgönüllü temennisi var: “Ümit edilir ki, bu yolda yürüyen ve bu işin ehli olan kardeşlerimiz bu kitap ile faydalandıklarında ve okuduklarında, bu hakiri de unutmayalar.”
Bu ilk kitapta, Piri Reis Haritası’nın özellikleri farklı uzmanlar tarafından, yine farklı yönleriyle değerlendiriliyor. Yazarlar ve bazı konu başlıkları söyle: Svat Soucek: Piri Reis ve Kolomb Sonrası Türk Haritacılığı; Mustafa Kaçar: Kristof Kolomb Öncesi İslâm Haritaları; Doğan Uçar: 1513 Tarihli Piri Reis Haritasında Ne Nedir?, Cevat Ülkekul: Bahriye Karalamaları ve Bahriyelerdeki İstanbul Görünümleri; A.M. Celâl Şengör: Piri Reis’in 1513 Tarihli Haritasını Kim Buldu?

KOLOMB’LA KIYAS

Bu kitap sayesinde, dünya denizcilik tarihini ve Osmanlı’nın bu tarihteki yerini de etraflıca öğrenebilirsiniz. Piri Reis ve diğer İslam haritalarını Kolomb’la paralel inceleyen yazıların anılması gereken özelliği haritalar hakkında bölge bölge bilgi verilmesi. Doğan Uçar haritaların ‘sırlarını’ açıklıyor tek tek. Günsel Renda sanat tarihi yönüyle ve diğer başka açılardan değerlendirirken, Bahriyelerdeki İstanbul görünümleri ilgi çekici incelemeler arasında...
İkinci cildin de editörü yine Bülent Özükan. Adı ise; Piri Reis Kitab-ı Bahriye. Bu cilt müstakil olarak Kitab-ı Bahriye’ye ayrılmış. Kitaptaki bütün çizimler, sözünü ettikleri bölgelere ayrılarak tek tek sayfaların sağ tarafına büyütülerek aktarılmış. Karşı sayfasında ise, haritada işaret edilen bölge, ada, kale, beylik vs hakkında hem Kitab-ı Bahriye’de aktarılan bilgiler günümüz Türkçesine aktarılıyor hem de söz konusu noktalara dair detaylı bilgiler paylaşılıyor. Taşoz Adası’ndan Bodrum Kalesi’ne, Rimini Kalesi’nden Tunus’a, Sayda Kıyıları’ndan Calabria Kıyıları’na kadar Piri Reis’in büyülü haritasında dünyayı bir kere daha seyredin!

Doğan Hızlan’ın seçtikleri

Doğan Yarıcı
Her Aşk Gibi Yarım
YKY

Colette
Cicim
Can

İbn Haldun
Mukaddime
Kaynak Yayınları

Christopher Hill
Dünya Altüst Oldu
İletişim