Nobelli yazarın Amerika savunması

GEÇEN yıl Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan Macar yazar Imre Kertesz, ödülünü aldıktan sonraki bir röportajında, yeni insan tipini şöyle çiziyor:‘‘Avrupa'nın yirminci yüzyıl totaliterliği yeni bir insan tipi yarattı. İnsanları ikisinden birini seçmeye zorladılar, ya kurban olacaksın ya da bir suçun faili. Bu zorlamanın arkasındaki siyasal güçler de faşizm ve komünizmdi.’’Gerçekten de, günlük gazetelerde, dergilerde yapılan değerlendirmeler insanları bu iki kampın içine yerleştiriyor.Keskin ayrımlar, insanların bir ara bölgede yaşamasına müsaade etmiyor.Ünlü yazarın görüşü, böyle bir bölünmenin uzlaşmayı ortadan kaldırdığı, birlikte yaşamayı zorlaştırdığı.Sanırım bu, çağdaş yaşamın insanları katı bir şekilde sınıflandırmasının sonucu.Hayat bazen roman kahramanlarıyla örtüşüyor, bazen edebiyat hayatın önüne geçiyor, bazen de gerisinde kalıyor. Kertesz, gerçekle edebiyatı bir arada yaratan bir yazar.Ölüm kampından kurtulan ünlü bir yazarın eleştirisi, benim için önemli bir uyarı niteliği taşıyor.* * *KERTESZ'in, Avrupa'ya karşı Amerika'yı savunduğu, yazının birkaç cümlesine bakılarak iddia edilebilir.Daha önceki yazımda da Doğu Avrupa ülkelerinin Avrupa Birliği içinde Amerikan görüşünü benimsemediklerini, bu anlayışı savunduklarını aktarmıştım.İkinci Dünya Savaşı'nı yaşayanlar, Avrupa'nın işgalini görenler, hele onun gibi toplama kampında ölümün soluğunu her an ensesinde hissedenler, tarihi bir gerekçe ile Amerika'yı tutuyorlar. Çünkü onların gözünde Avrupa'yı işgalden kurtaran Amerika'dır.Kertesz, bu sempatiyi şöyle açıklıyor:‘‘Amerikan ordusunun beni Buchenwald kampından kurtarıp, özgürlüğüme kavuşturduğu günü asla unutamam.’’Söylediklerinde bir başka görüşü de tek cümlede özetlenebilir:Soğuk savaş döneminde Amerikan koruması olmasaydı, Almanya, Fransa barış içinde yaşayamazdı.Nobelli yazara göre, Doğu Avrupa AB'ye inanmıyor, bugüne ulaşmak için 1989'dan beri bizi bekletenlere nasıl inanabiliriz, diye soruyor.Milliyetçiliğin yol açtığı savaşlara da Balkan savaşlarını örnek gösteriyor.* * *AB'yi düşündüğümüzde, bunu tartıştığımızda yazarın uyarısını gündemde tutalım:‘‘Çatışma uluslararasında değildir, ırkçılık ile fanatiklik arasındadır, insanların birbirinin kültürünü anlamaması en büyük tehlikedir.’’