Neden yapamıyoruz

Ben genel anmalardan söz etmiyorum. Belli bir kitabın, belli bir yapıtın yıldönümünü yapıyor muyuz? Hayır.

Edebiyatçılar için de yapıt bazında yıldönümleri yapılmıyor. Bir kitabın yıldönümü yapıldığında, onun oluşumu, yazarın hayatındaki yeri de yazıya gelirdi. Hele müzik yapıtları, besteler için ben böyle bir anmaya rastlamadım. Yazarın bir kitabı söz konusu burada.

Diyelim Mahmut Makal’ın Bizim Köy kitabının yuvarlak yıldönümü. Ne kadar okundu, Türk edebiyatında gerçekçiliğinde yeri nedir? İlk çıktığından bugüne bir tarih değerlendirmesi yapılmalı.

Halit Ziya Uşaklıgil’in Aşk-ı Memnu’nun iki kez dizisi yapıldı, tek romandan yola çıkarak yazarın hayatı, sanatı hakkında bunu eksen alarak bir kitap yapıldı mı?

Ben görmedim. Bizim gerek Batı, gerek Türk sanat müziği bestecilerin tek yapıtları ile ilgili bir çalışmaya da rastlamadım.

Türk Beşleri’nden birinin bir bestesinin yıldönümünde araştırmalar da yayımlanmadı.

Adnan Saygun’un operasının yıldönümünde, bir besteden başka bestelere giden bir çalışma yok. Anmalarda bile ayrıntıya inmiyoruz. Oysa bir beste çevresinde Cumhuriyet’in çoksesli müzik konusundaki programı tartışılabilir. Yalnız Batı müziği için bu öneride bulunmuyorum. Türk sanat müziği için de geçerli. Sadullah Ağa’nın, Tanburi Ali Efendi’nin ilk bestesi, aile çevresi, sosyal ortamı ve ülkenin yaşadığı şehrin özellikleri, etkisi.

Tek şiirden, şairi kuşatıcı yazılar çıktı ama onu özgün kılan, onu yaratan unsurlara değinilmedi.

Turgut Uyar’ın Bir Şiirden kitabını anımsatırım.

Bugün Türk müziğini yazacak bir eleştirmenin yokluğu, bu müzik için büyük talihsizlik. Çünkü böyle biri medyada ilgi görmüyor.

Oğlu Mesut Cemil, babası Tanburi Cemil Bey’in hayatını yazdı da öğrendik.

PEKİ tek besteden yola çıkılarak bir şey yapıldı mı?

BBC Music’in eylül sayısında* Elgar’ın başyapıtı çello konçertosunun bestelenişinin 100. yılı dolayısıyla çellist Julian Lloyd Webber beste üzerine yazmış. Onu nasıl keşfettiğini kaleme getiriyor, ayrıca da dergi o bestenin CD’sini vermiş. Bir besteden yola çıkarak mukayeseli bir yazı nasıl yaparız?

Bizim bestecilerimizin yapıtlarından kaçını yurtdışında icracılar çaldı, liste pek parlak değil. Elgar’ın bu bestesinin en iyilerinin listesi de verilmiş. Biz böyle bir liste verebilecek miyiz? Solistlerimiz için mümkün olsa da bestecilerimiz için zor. Yalnız Batı müziği için değil Türk müziği için de geçerli bir öneri. Türk sanat müziği bestecileri için şöyle bir şey yapılabilir mi?

Şimdi aynı besteyi birçok solistten dinlemek mümkün, o zaman bestecinin tek bestesi incelenirse, bu mukayese malzemesi de konulabilir.

Elgar’ın çello konçertosunun müzikseverler için bir hikâyesi de vardır, Jacqueline du Pre’nin genç yaşında ölümü şef ve piyanist Daniel Barenboim ile olan evliliği.

Ben de gördüğünüz gibi klasik müzik dünyasının magazinini biliyorum.

Webber, çelloya başlayışının öyküsünü anlatıyor.

Büyükannesi dokuz yaşındayken ona bir çello almış Noel armağanı olarak. Büyükannesi pek de müziğe meraklı değilmiş, sonradan merak sarmış, torununun bir beyefendi olarak yetişmesi için.

Büyükanne de bu gerekçeyle almış.

Webber, bu konçertoyu Paul Tortelier’nin icrasından dinlemiş, orkestrayı da Malcolm Sargent yönetiyormuş.

Hayatla müziğin, bir mesleğe başlamanın öyküsü var bu yazıda. Sanatçılara da böyle yazılar yazdırsak.

Konçertonun bestelenişinin 100. yılında o günlere de değiniliyor.

1919’da neler olmuş?

Savaş sonrası birçok şey hiç kuşkusuz değişmiş. O dönemde hangi besteciler gündemdeymiş.

Nielsen

Falla

Hindemith

Savaşın acı anıları anımsanıyor, birçok sanatçı da savaşta ölmüş.

Elgar’ın konçertosunun en iyi icraları:

Beatrice Harrison

Pablo Casals

Paul Tortelier

Jacqueline du Pre

Julian Lloyd Webber

Alica Weilerstein

Bende burada listeye bir Türk bestecisinin bir Türk icracısının adını alıyorum: Hasan Ferit Alnar’ın çello konçertosunu, ilk kez çellist Nusret Kayar’dan dinlemiştim.

*

DİSKOTEĞİNDE bu longplay ve CD’si olanlar bir kez daha dinlesinler.

*

 (*) BBC Music, September 2019.