Misyoner Çelebi’nin faaliyetnamesi

ÇEKÜL Vakfı’nın başkanı Prof. Dr. Metin Sözen, bir akademisyen, bir sanat tarihi profesörü. Bildiklerini sadece küçük bir sınıftaki öğrencilerine iletmekle kalmıyor, o bilgiden, birikimden bütün Türkiye’nin yararlanmasını sağlıyor. Bilginin, bilimsel verilerin uygulamada var olmadıkça, bir anlamı kalmadığını, yıllar önce fark edenlerden.

Bildik, klişe bir deyim olurdu, ona Evliya Çelebi benzetmesini yakıştırmak. Şimdi Anadolu’nun bütün kentlerini, en küçük birimlerini geziyor, onlara, valisinden belediye başkanına, bürokratından sivil toplum kuruluşlarına kadar, insanların yaşadıkları yerin kültürünü anlama, koruma konusundaki bir bilinç götürüyor.

Misyoner sözünü ben çok severim; benim sözlüğümde, işine, bir ideale kendini adamış insan olarak tanımlanır. Sanırım bu kavramı en çok hak etmiş insanlardan biridir.

Gelenekten Geleceğe Anadolu’da Yaşama Kültürü kitabında Türkiye’nin, insanının kimlikli yaşayabilmesi için nelerin yapılması gerektiğini bu kitapta açıklar.

Bilgi ile birlikte görsel malzemenin, fotoğrafların da yer aldığı bu kitapta; Anadolu coğrafyasının, yerleşiminin, mekán-insan ilişkisinin bütün yönlerini, ayrıntılarını bulabilirsiniz.

Metin Sözen, yok olma tehlikesinin eşiğinden döndürmüştür birçok kentteki, beldedeki yapıları, tarihsel dokuyu.

Bütün Türkiye’yi dolaştı, vatanımızın gitmediği bir santimetrekarelik yer bulunduğunu sanmıyorum. Öylesine yoğun bir gezi programı vardır ki, onu görmek için ya bir havaalanına gideceksiniz ya da bir otobüs terminaline.

Kitap, dört ana bölümden oluşuyor: Güçlü Kaynaklardan Beslenen Anadolu, Kaynağa Bağlı Çeşitlilik, Kültürel Havzalarda Geleneksel Odaklar, Kimlikli Yaşam İçin Sürekliliğin Gerekliği.

Önsöz’de Metin Sözen elli yılı aşan çalışmalarının amacını, ortak paydayı dile getiriyor: "Niçin bıkmadan usanmadan sürekli ’doğa ve kültür öncelikli yeni bir gündem’, ’kamu-yerel-sivil-özel birlikteliği’, ’ev-sokak-kent-havza-bölge-ülke ölçeğinde tasarım-uygulama’ diyoruz.

Geliştirdiğimiz kavramların içini doldurmaya, geçmişle gelecek arasında bağ kurmaya, güç koşullarda bile sonuç almaya çalışıyoruz."

1990 yılında kurulan ÇEKÜL / Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı’nın da çalışmalarıyla doğa-kültür bağlantıları sağlamlaştırılmıştır.

Kitapta, 13 yerleşim birimi üzerine eğiliyor Sözen.

Ancak 7 Bölge 7 Kent’te aşağıdaki yerlerin durumu ayrıntılı biçimde yazılmış: Mudanya, Kastamonu, Antalya, Akseki, Birgi, Talas, Kemaliye, Midyat.

Geleneksel mimarlığın örnekleri evler, buradaki yaşama biçimi için en önemli bilgiyi veriyor.

Metin Sözen’in bu kitabını farklı okurlar, yaşamlarına, bölgelerine göre farklı değerlendireceklerdir. Tabii bu sınıflamada uzmanları dışta bırakıyoruz.

Kimileri yaşadıkları yerin, evin hakkında bilgileri, yorumları, değerine dair yargıları daha içsel bir tavırla okuyacaklar, orada yaşamayanlar ise zengin Anadolu kültürüne dair birikimlerini artıracaklardır.

Metin Sözen’in bu çalışması kitaplığınızda yer almayı hak ediyor.

PROF. DR. METİN SÖZEN KİMDİR?

Türkiye’deki doğal, tarihsel ve kültürel mirasın önemine uygun korunması, değerlendirilmesi ve tanıtılması amacıyla yoğun çaba gösteren bir insan olan Prof. Dr. Metin Sözen’in Safranbolu, Kastamonu, Bursa, Edirne, İstanbul, Diyarbakır, Mardin, Şanlıurfa, Karaman, Amasya, Tokat, Sivas, Kars, Ağırnas başta olmak üzere değişik ölçekte yerleşme birimlerinden TBMM’ye bağlı Milli Saraylara uzanan çizgide gerçekleştirilen, kamu-yerel-özel birlikteliğine dayalı, kalıcı uygulamaları bulunuyor.

Prof. Dr. Metin Sözen, TBMM Başkanlığı Kültür ve Sanat Danışmanı, Bilim ve Değerlendirme Kurulu Başkanı olarak yeniden yapılanma süreci içinde 1984 yılından bugüne, Dolmabahçe, Beylerbeyi, Yıldız saraylarında, Aynalıkavak, Küçüksu, Ihlamur, Beykoz, Maslak kasırlarında ve Yalova Atatürk köşklerinde bilimsel çalışmaları yönetti. Bu çalışmalarıyla, başta TBMM Başkanlığı "Üstün Hizmet Ödülü", Kültür ve Turizm Bakanlığı "Koruma Onur Ödülü", "Ağa Han Mimarlık Ödülü" olmak üzere ulusal-uluslararası düzeyde çeşitli ödüller aldı.

ÇEKÜL (Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı) kurucusu ve başkanı olan, uzun yıllardır Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulları’nın üyeliğini ve başkanlığını da yapan Prof. Dr. Metin Sözen, Türkiye’de çevre ve kültür öncelikli yeni bir gündem için planlama-uygulama çalışmaları yapılması ve bunların hedeflenen amaçlara uygun biçimde yaşama geçirilmesi yolundaki girişimleri, oluşumuna katkı sağladığı Tarihi Kentler Birliği’nin kurulmasıyla somut sonuçlara yöneldi. Bu alanda öncülük eden, varlık gösteren kurum-kuruluş-kişilere her yıl verilmek üzere adına "Metin Sözen Koruma Büyük Ödülü" kondu. İstanbul’da da benzer doğrultuda, değişik nitelikte bir dizi etkinliği yönetti.

Prof. Dr. Metin Sözen’in, süreklilik isteyen bu çabalarına bağlı olarak değişik dillerde yayınlanmış eserleri, kültürel birikimin yitirilmeden tanıtılması ve yaygınlaştırılması amacıyla önderlik ettiği, katkıda bulunduğu belgesel film çalışmaları, öncelikle "Mimar Sinan" olmak üzere geçmişin önemli yaratıcılarını, dönemlerinin yapısı içinde değerlendiren çok yönlü araştırma ve yayınları bulunmaktadır.

YAYIMLANMIŞ ESERLERİNDEN BAZILARI

Anadolu Medreseleri, Selçuklu ve Beylikler Devri/Açık Medreseler (1970), Anadolu Kentleri (1971), Diyarbakır’da Türk Mimarisi (1971), 50 Yılın Türk Mimarisi (M. Tapan ile 1973), Türk Mimarisinin Gelişimi ve Mimar Sinan (Ed., 1975), Türk Mimarisinin Tarihsel Gelişimi (1980), Anadolu’da Akkoyunlu Mimarisi (1981), Tarihsel Gelişimi İçinde Türk Sanatı (1983), Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı (1984), Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü (Uğur Tanyeli ile, 1986-2004), Mimar Sinan ve Tezküret-ül Bünyan (Ed, 1989), Devletin Evi Saray (1990), Anadolu’da Ev ve İnsan (C. Eruzun ile 1992-1996), Bir İmparatorluğun Doğuşu, Topkapı (1999), Geleneksel El Sanatları (1999), Anadolu Kentleri / Anadolunun Kenti İstanbul (2000), Türklerde Ev Kültürü (2001), Şikári / Karamannáme (Necdet Sakaoğlu ile 2005).

DOĞAN HIZLAN’IN SEÇTİKLERİ

Cevdet Kudret Edebiyatın Ağır İşçisi Evrensel Basım Yayın

Wanda Bannour Çehov’un Sırrı Doğan Kitap

Haldun Hürel Burası İstanbulDharma

Ed. Peter BoxallÖlmeden Önce Okumanız Gereken 1001 KitapCaretta

Haz. Filiz ÖzdemKars "Beyaz Uykusuz Uzakta" YKY