İdil Biret neden büyük

Taburesinden kalktıktan sonra da müzik üzerine düşünür, bir Cumhuriyet sanatçısı olarak, çoksesli müziğin sorunları konusunda da araştırmalar yapar.
İdil Biret’ten önemli, birçok hatırlatmalarla dolu bir mektup aldım yakın zamanda. Mektupta CD ve bir de kitap vardı... Hepsi ortak bir konuya dairdi: “Bu yıl Alman besteci Paul Hindemith’in 50. ölüm yıldönümü.”
Şefik Büyükyüksel (sanatçının eşi) epey önceden düşünerek bu vesile ile 1930’lu yıllarda başlatılan Cumhuriyet’in büyük müzik reformlarına Türkiye ve yurtdışında dikkat çekecek birkaç proje üzerinde çalışmıştı.
Türkiye’deki müzik reformunu bilenler için tekrar olabilir ama gene de bu bilgiyi anımsatmalıyım.
1927 yılında bir konserden sonra, Atatürk, İdil Biret’in hocası ünlü piyanist Wilhelm Kempff’le sabaha kadar sohbet eder.
Atatürk, reformların yerine oturması için, müzik alanında da bir reformun şart olduğunu söyler ve bu konuda bir uzman adını vermesini ister Kempff’ten. O da büyük orkestra şefi Wilhelm Furtwangler ile temas kurmalarını tavsiye eder. Daha sonra ünlü şef Furtwangler ile Cevat Dursunoğlu görüşür. Şef, Dursunoğlu’na Paul Hindemith’i tavsiye eder.
Karşılıklı anlaştıktan sonra Paul Hindemith Ankara’ya gelir.
Hindemith 1935, 1936 ve 1937 yıllarında Türkiye’ye yaptığı ziyaretlerden sonra 180 sayfa tutan üç ayrı rapor hazırladı.
Bugüne kadar Almanya’da bilinmeyen bu raporlar İdil Biret ve Şefik Büyükyüksel’in çabalarıyla Dr. Elif Damla Yavuz’un giriş yazısıyla kitap haline geldi. Raporlar ilk kez özgün dilinde yayımlandı.
Bana gelen pakette hem Almanca raporlar hem de Türkçe çevirisi yer alıyor... Raporların Türkçe çevirisini Sevda Cenap And Vakfı Yayınları etiketiyle bulabilirsiniz...

* * *

TÜRKİYE’DE bu raporun kitap halinde yayınlanmasını Mehmet Başman ile Şefik Kahramankaptan sağladılar.
Yayınlanma serüveni ayrı bir yazı konusu olacak kadar ilgi çekici.
Hindemith Raporları kitabını okuyunca, Türkiye’deki müzik reformu tarihinin önemli kararlarını, uygulamalarını öğreneceksiniz.
Elbette bürokrasinin rolünü bir kez daha göreceksiniz.
Raporları ve Hindemith’in yaşamını öğrendikten sonra, Yale Senfoni Orkestrası eşliğinde İdil Biret’in çaldığı, bestecinin 5 Piyano Konçertosu’nu* da dinlemelisiniz. O kaydın da hoş bir öyküsü var, başka bir yazımda değineceğim...
Paul Hindemith’in 50. ölüm yıldönümü vesilesiyle, İdil Biret ve Şefik Büyükyüksel, çok çalıştılar, bu raporların ışığında, Türkiye’de Cumhuriyet döneminde müzik reformu tartışılacaktı. Yalnız Türkiye sınırları içinde değil, yurtdışında da toplantılar yapılacaktı. Almanya’da büyük ilgi gören bu raporlar ve projeye dair ne kadar çabaladıklarını yakından takip ediyordum, ancak nedense Kültür Bakanlığı ve Ankara’daki konservatuvarla kurdukları temaslardan bir sonuç çıkmadı. Üzücü...

* * *

YAZIYI müzikseverleri mutlu edecek haberle bitireceğim.
İdil Biret’in 1959’dan beri kaydettiği albümlerin sayısı 100’e ulaştı. Albümler, 2014 yılında dokuz kutu içinde yayınlanacak.

(*) Hindemith, The Complete Piano Concertos, Idil Biret, Yale Symphony Orchestra, Toshiyuki Shimada, Naxos