‘Hocaların Hocası’ Fahir İz

Programın düzenleyicisi onunla birlikte uzun yıllar çalışan Prof. Dr. Günay Kut’tu.

Konuşmacılar; Süheyla Artemel, Suna Kili, Ali Alparslan, Yusuf Çotuksöken, Konur Ertop ve bendim.

Fahir İz, Boğaziçi Üniversitesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü kuran kişidir.

Bölümü kurarken, nasıl bütün disiplinleri kapsayan, mukayeseli çalışmalara yer veren bir anlayışı benimsediğini, o aşamada yanında bulunan Süheyla Artemel anlattı.

Suna Kili, onun devrimci ve Atatürkçü yanına değindi.

Asistanı Ali Alparslan da, onun insan ve bilim adamı özelliklerini anıların içinden bize aktardı. Yusuf Çotuksöken ile Konur Ertop, öğrencileri olarak onun dünü bugüne nasıl getirdiği konusunda örnekler verdiler.

İki öğrencisi, İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne geldiklerinde, Fahir İz’in diğer öğretim üyeleri arasındaki farkını nasıl fark ettiklerini örneklerle anma gününe gelenlere birinci el tanıklığından ilettiler.

Yusuf Çotuksöken’in konuşmasında belirttiği gibi, bölümdeki modern Batı’ya yönelişi temsil ediyordu.

Konur Ertop’un onun hocalığı konusunda söyledikleri belki bugün birçok kişiye renk olacak özellikler taşıyor.

Ertop’a göre öğrencilere eski metinleri okuturken, eski edebiyatın önemli parçalarını öğretirken, birden bugünün edebiyatına göndermeler yaparak onlara edebiyatın bir bütün olduğunu algılamaları konusunda anımsatmada bulunuyordu.

Çünkü o dünün edebiyatı ile bugünün edebiyatını da biliyordu, iki alandaki bilgisi mukayeseli yargılara varmasını sağlıyor, öğrencilerine de bu yöntemi benimsetiyordu.

* * *

ONUN kuşağındaki çoğu hocalar alanlarının dar kalıpları içine kapanıyorlar, hiçbir surette bugünü öğrenmek ve öğretmek çabasında bulunmuyorlardı.

Bu yüzden de birçok öğrenci bugünün edebiyatından yoksun kalıyor, dünün edebiyatı doğrultusunda dünün zihniyeti içinde düşünüyordu.

Fahir İz’le birçok edebiyat seçiciler kurulunda çalıştım. Edebiyat eserlerini bir bütün içinde değerlendirirdi.

Zaten onun en önemli edebiyat yöntemi, bir edebiyatı kendi tarihsel bütünlüğü içinde anlamak, algılamaktı.

Fahir İz, uzun süre kaldığı yurtdışında Türk edebiyatını tanıtmak için önemli antolojiler yayınladı. Bunlardan biri Modern Türk Kısa Öyküler Antolojisi (Anthology of Modern Turkish Short Stories), diğeri de Nermin Menemencioğlu ile birlikte hazırladıkları Türk Şiiri Antolojisi (The Penguin Book of Turkish Verse) bu konuda hálá önemini koruyan iki çalışma.

Bugün yargılarımızın, en azından edebi yargılarımızın bir temel üstünde yükselişinde ona çok şey borçluyuz.

Fahir İz’le ilgili geniş bilgiyi edinmek isteyenler için bir kaynak önerebiliriz.

Hürriyet Gösteri’nin Fahir İz Dosyası (Haziran, 1988).

* * *

FAHİR İZ anlayışında bilim adamlarına gereksinim duyuyoruz. Batı’yla Doğu’yu, dünle bugünü bilen birine.