Her yerde her zaman aşk şiiri

Aşk şiirlerini okuyanları sınıflamak mümkün mü? Benim gerçekten akıllı, okuryazar bir arkadaşım, epeyce şiir bilir; bir gün şiiri çok seviyorsun dediğimde, "Yahu aslında ben kadınları seviyorum, onlara yaklaşmanın en iyi yöntemi de şiirden geçiyor" demişti.

Olsun, şiir okuyan herkese saygım ve sevgim sonsuz. Sebebini merak etmem.

Kırmızı Yayınları’nın dünyaca ünlü altı şairin aşk şiirleri kitaplarını okurken hem aşk üzerine, hem aşk şiiri üzerine, hem de şiir çevirisi üzerine düşündüm.

Doğrusu şiir çevrilmez diyenlere katılamam, o zaman bilmediğimiz dillerin iyi şairlerini nasıl okuyabiliriz. Can Yücel’in, Said Maden’in, Cevat Çapan’ın, Özdemir İnce’nin, Ülkü Tamer’in iyi çevirilerini anımsatmalıyım.

*

Aşk şiirleri dizisinde hangi şairler var?

Rabindranath Tagore, Paul Eluard, Furuğ Ferruhzad, Pablo Neruda, Bertolt Brecht, Louis Aragon.

Sırada altı şair daha var: Apollinaire, Prevert, Lorca, Rilke, Goethe, Shakespeare. Apollinaire’in ’Mirabeau Köprüsü’ şiirinin çevirmenleri arasında, Orhan Suda, Necati Cumalı, Sezai Karakoç, Cemal Süreya, Tahsin Saraç, Teoman Aktürel bulunuyor.

Enis Batur-Fahri Özdemir birlikte, 2500 sayfalık Dünya Aşk Şiirleri Antolojisi hazırlıyorlar. İçinde Türk şairlerinin de şiirleri olacak. Kitapla birlikte 6 CD verilecek, şiirleri Cüneyt Türel okuyor. CD’lerin müziğini de Cahit Berkay yapacak.

Dizi içinde sadece Bertolt Brecht’in şiirlerini tek kişi, Kerem Çalışkan çevirmiş, diğer kitaplar değişik çevirmenlerin aynı şairden yaptıkları çeviriler toplamı. Yayıma hazırlayan: Fahri Özdemir.

Fahri Özdemir, okurun ilgisini çekecek, mukayese yapmasını sağlayacak bir anlayış sergiliyor bu derlemede.

Louis Aragon’un, şiir severlerin çoğunun bildiği Mutlu Aşk Yoktur şiirinin değişik kişilerce yapılmış dört çevirisini arka arkaya kitaba almış: Mutlu Aşk Yok ki Dünyada- Türkçesi: Cemal Süreya, / Mutlu Aşk Yoktur- Türkçesi: Orhan Suda, / Mutlu Sevi Yoktur- Türkçesi: Tahsin Saraç, / Mutlu Aşk Yoktur- Türkçesi: Turgay Gönenç-Mehmet H.Doğan

Şimdi bir okur olarak bunları okuyup, çeviri anlayışınıza, dil zevkinize uygun olanını seçeceksiniz. Peki bu ölçütler yeterli mi?

Fahri Özdemir’den önemli bir iş daha yapmasını beklerdim. Şiirlerin Fransızca metinlerini de yayımlamasını. Çünkü gerçek karşılaştırma o zaman yapılabilirdi.

Fahri Özdemir aynı yöntemi Paul Eluard’ın Sevgili şiiri için de uygulamış. Sevgili- Türkçesi: Can Yücel, / Sevgili- Türkçesi: İlhan Berk, / Sevgili- Türkçesi: Sait Maden, / Ölmemekten Ölmek- Türkçesi: Özdemir İnce, / Sevdalım- Türkçesi: Fahri Özdemir.

Bu karşılaştırmanın okur için zevkli bir edebiyat alıştırması niteliği taşıdığını belirtmeli. Çünkü bu çevirileri yapanlar, Türk edebiyatının usta şairleri, usta yazarları, iyi çevirmenleri, onun için bana sorarsanız hepsini okuyarak, bir şiirden çok daha fazla şiirsel tat alma şansını yakalayabilirsiniz.

*

Peki çeviri şiir için ne diyeceğim? Elimdeki birkaç örnekten yola çıkarak, bir dğerlendirmeye varabilir miyim?

The Penguin Book of French Verse’te (Introduced and Edited By Brian Woledge) şiirlerin Fransızca asılları konmuş, alta da düzyazı İngilizceye çevirileri.

Buna karşılık Modern French Poetry’de (Selected and Translated by Martin Sorrell. Introduced Lawrence Sail) sol sayfada Fransızca orijinali, sağ sayfada da İngilizce manzum çevirisi yer almış.

Ben iki dilde olanlarını tercih ediyorum, o dili bilenin bir karşılaştırma yapabilme imkánını bulabilmesi için.

Yüksel Pazarakaya’nın Walter Helmut Fritz’ten yaptığı Bugün de Hálá Açız Mutluluğa kitabını (Cem Yayınevi) örnek gösterebilirim.

İyi şairlerden, iyi çevirmenlerin yaptığı aşk şiirlerini alırsanız, tatiliniz için çok isabetli bir seçim yapmış olursunuz.

Altı kitap da Kırmızı Yayınları tarafından yayımlandı.

KiTAPLARDAN KARARTMA

Kapılar tutulmuş neylersin

Neylersin içerde kalmışız

Yollar kesilmiş

Şehir yenilmiş neylersin

Açlıktır başlamış

Elde silah kalmamış neylersin

Neylersin karanlık da bastırmış

Sevişmezsin de neylersin

Paul Eluard, Türkçesi: Sabahattin Eyuboğlu

MUTLU AŞK YOK Kİ DÜNYADA

Aslında hiçbir şey kár değil insana

Ne gücü ne zayıf yanları ne de yüreği

Gölgesi bir haç gölgesidir kollarını açsa

Ve kırar göğsüne bastırırken sevdiği şeyi

Tuhaf bir ayrılıktır hayatı kapkara

Mutlu aşk yok ki dünyada

(...)

Acılara batmamış bir aşk söyle bana

Yıkmamış kıymamış olsun bir aşk söyle

Bir aşk söyle sarartıp soldurmamış ama

İnan ki senden artık değil yurt sevgisi de

Bir aşk yok ki paydos demiş gözyaşlarına

Mutlu aşk yok ki dünyada

Ama şu aşk ikimizin öyle de olsa

Louis Aragon, Türkçesi: Cemal Süreya

"KENDİ RENKLERİYLE..."

Kendi renkleriyle yazmak istedim aşkın sözlerini; ama yüreğin derinliğine gömülmüş o renkler, gözyaşlarıysa soluk.

Anlar mıydın onları, dostum, renkleri olmasaydı sözlerin?

Kendi ezgileriyle söylemek istedim aşkın şarkılarını; ama yalnız yüreğimde duyuluyor o ezgiler, gözlerimse sessiz.

Anlar mıydın onları, dostum, ezgiler olmasaydı?

Rabindranath Tagore, Türkçesi: Ülkü Tamer

ÖLMEMEKTEN ÖLMEK

Gözkapaklarımın üzerinde ayakta duruyor

Ve saçları saçlarımın içinde

Biçimi ellerimin biçiminde

Gözlerinin rengi gözlerimin renginde

Gölgemde yitipgidiyor

Tıpkı bir taş gibi gökyüzünde

Gözleri var her zaman açık

Ve bir an olsun uyutmaz beni.

Düşleri var apaydınlık

Güneşler buharlaştıran

Güldürür, ağlatır beni ve güldürür

Konuşturur beni söylemeksizin tek bir söz

Paul Eluard, Türkçesi: Özdemir İnce

VEDA

Kucaklaşıyoruz

Benim ellerim pahalı kumaşa değiyor

Seninkisi ucuza

Acele bir kucaklaşma

Sen bir ziyafete yetişeceksin

Benimse cellatlar var ardımda

Havadan sudan konuşuyoruz ve

Sürüp giden arkadaşlığımızdan. Başka ne konuşsak

Çok acı olurdu zaten.

Bertolt Brecht, Türkçesi: Kerem Çalışkan

GÜLÜŞ

Al ekmeği benden

istersen havayı da;

ama gülüşünden mahrum etme beni.

Koyma gülsüz

ve çiçeksiz beni,

sevinciyle coşarak

parıldayan sudan

ve senden yayılan

gümüşün kıvılcımlarından.

(...)

Pablo Neruda, Türkçesi: Fahri Özdemir

DOĞAN HIZLAN’IN SEÇTİKLERİ

Ivan TurgenyevBabalar ve Oğullarİletişim

Mehmet ErgüvenAydınlıkta GörmekAgora

Ece TemelkuranNe Anlatayım Ben Sana?Everest

Nazan İpşiroğluResimde Müziğin EtkisiYirmi Dört

Thomas BernhardDonYKY