Estetik kızgınlık 

Oysa nüktedan hoş konuşan, sohbetinde eleştiriyi çeşitli dozlarda kullanan, mizahın yumuşatıcılığı ile en sert polemikleri bile hoşgörüyle terbiye eden kimseler için söylenir.Bugün de hiç kuşkusuz az olmakla birlikte nüktedan diyeceğimiz kişiler var. Onlar en şiddetli eleştiriyi bile bir edebi üslup içinde dile getirirler. Eskiden sohbet meclislerinde bir tür olarak nitelendireceğimiz nükte, siyasetten edebiyata kadar geniş bir alanı kapsıyor.

Ayrıca bu sohbet toplantılarına katılanlar çoğu zaman ortaya tahrik edici bir söz atarlar veya sevmediği bir kişiyle ilgili bir söz söylerler ki böylece ortaya bir nükte çıkardı. Nükte ve nüktedandan söz etmemin sebebi, Süleyman Bulut’un derleyip yazdığı Nüktedan başlıklı üç kitaplık dizi. Biyografilerden, edebiyat tarihlerinden, siyaset tarihlerinden tanıdığımız birçok ünlünün nüktelerini aktaran, bu vesileyle onların zekâsını, hazırcevaplığını ortaya koyma açısından da ilgi çekici bir toplam.

Bir ciltte Namık Kemal, Şair Eşref, Neyzen Tevfik var. Bir ciltte, Yahya Kemal, Ahmet Rasim, Süleyman Nazif var. Bir cilt ise müstakil olarak Atatürk’e ayrılmış. Namık Kemal’in yaşamını, sürgüne gönderilmesini, siyasal düzenle çekişmesini çoğumuz biliyoruz. O tüm bu olanları nüktelerle nasıl eleştirmişti, aynı şekilde bu nükteler yüzünden başına neler gelmişti. Kitapta görüyorsunuz.Nükte, bir isyan türüdür aslında. Gerek Namık Kemal’de gerek Şair Eşref’te bunu görürsünüz.

İkisi de kalemlerini özgürce kullandıklarından, klasik deyişle dillerini tutamadıklarından, siyasi otorite ile hep çatışmışlar, oradan oraya sürülmüşlerdir.Yahya Kemal’in edebiyattaki nükteleri kadar diğer nükteleri de toplanmış. Boğazına düşkünlüğünden Ahmet Haşim’le çekişmesine kadar edebiyat tarihinde yer alan nükteleri sanırım genç kuşak bu kitaptan öğrenecektir.Ünlü şair, Münevver Ayaşlı’ya bakın nasıl yakınır.

İstanbullu beyzadeler gibi davrandığını, onların giyindiği yerden giyindiğini, onlar gibi olamadığını, taşralılığı üstünden atamadığını, bu yüzden Paris’e gidip oradan geldiğini anlatır. Yahya  Kemal, Ahmet Haşim’i kızdırmak için ona “Arap Haşim” dermiş. Ahmet Haşim de “Söyleyen kim” diye sorar, ardından cevabı da kendisi verirmiş: “Nişli Agâh!” Agâh, Yahya Kemal’in asıl adıdır bu arada...

Bu nükteler, yaşantılarını başıma ne gelecek diye düşünmeden, inandıklarını savunurken kendi çıkarlarını düşünmeyen insanların tepkileridir. Bu bakımdan da siyaset, edebiyat ve konuşma türü tarihimizin okunulması gereken örnekleridir.

Nüktedan Atatürk cildi ise Atatürk’ün belki de pek değinilmeyen tarafına odaklanıyor. Özel sohbetleri, siyaset arenasındaki şakaları, zeki eleştirilerini bu kitaptan okuyacaksınız. Bunların yanı sıra bir liderin kişiliğini de izleyebilirsiniz.

Neyzen Tevfik de düzene başkaldıran şair ve müzisyenlerdendir. Hayatı boyunca özgürce yaşadı. Hicivlerini okuduysanız onun nasıl bir nüktedan olacağını da az çok tahmin edebilirsiniz... 

* * *

DİZİNİN genel adı Yüzümüzü Güldürenler Dizisi. Kitapların oluşturma düzenini beğendim.

Satırbaşlarıyla kısaca yaşamlarını da okuyoruz. Üç kitap da Can Yayınları tarafından yayımlandı.