Ebabil kuşunu bile ihmal etmeyen edebiyat tarihi

Okur yazar bir arkadaşıma bu kitabı anlatırken bana şöyle söyledi:

Ebabil kuşu maddesi varsa, bu çok iyi, mutlaka alınması gereken bir kitaptır.

Ben de ona Ebabil maddesini gösterdim; hemen okudu, herhalde şimdiye kadar okuduklarıyla zihninde karşılaştırdı, kendisi hemen aldığı gibi, birkaç dostuna da aldırdı.

Atilla Özkırımlı’nın iki ciltten oluşan Türk Edebiyatı Tarihi (Ansiklopedik) Türk edebiyatı, edebiyatçıları konusunda bilgi edinmek isteyenler için, her zaman masalarının üstünde bulunması gereken bir müracaat kitabı. Kitap okurken mutlaka ona sık sık bakacaksınız. Güvenilir, doğru bilgi sağlayabilmek için.

Kitabın başındaki Sunu’da Özkırımlı, edebiyat tarihinin tanımını, yöntemini ve kitabının özelliğini açıklıyor:

‘Edebiyat tarihi, bir ulusun çağlar boyunca oluşturduğu edebiyat yapıtlarını, bunları yaratan edebiyatçıların yaşayışlarını ve sanat anlayışlarını tarihsel gelişim sürecinde inceleyerek o ulusun edebiyatının izlediği yolu, geçirdiği evreleri anlatan, edebiyat yaşamını bütün olarak değerlendiren bilimsel bir çalışmadır.

Biliyorum, benzeri her yapıt gibi bu yapıt da, özellikle alınan ya da alınmayan edebiyatçılar açısından, eleştirilecek. Ama az önce belirttim, bu kitap salt biçim olarak ansiklopedi. Hele bir edebiyatçılar sözlüğü ya da ansiklopedisi hiç değil. Dolayısıyla maddelerin belirlenmesinde benimsenen ölçüler farklı. Yine de ben, her seçim önünde sonunda öznel olsa da ilkeleri belli bir nesnelliği koruduğunu belirtmeliyim.’

Özkırımlı’nın bu çalışmasında, Türk edebiyat tarihinde yer alabilecek yazarların, şairlerin biyografilerini, eserlerinin listesini, eserlerinden seçmeleri, haklarında yazılmış yazılardan, eleştirilerden alıntıları bulabilirsiniz.

Özkırımlı’nın kitabının; okur, öğretmen, öğrenci için yararlı özelliği, bazı önemli eserler hakkında da ayrı maddelerin bulunması.

Gerçekten de her yazar için, adı anıldığında belleğimize ilk düşen, onunla özdeşleşen bazı kitapları hakkında da bilgi, eleştirel notlar, edebiyat tarihini zenginleştiriyor.

Çalıkuşu’suz bir Reşat Nuri Güntekin, İnce Memed’siz bir Yaşar Kemal düşünemeyiz.

Edebiyat tarihinin vazgeçilmez formatını zorlamış, kitaba daha okunurluk kazandırmış.

Yalnızca Türk edebiyatındaki akımlar değil, Türk edebiyatını etkilemiş yabancı akımlar da var. Sözgelimi Dadacılık gibi.

Edebiyatımıza yön veren, anılması gereken dergiler hakkındaki bilgiler de ilginizi çekecek türden. Zira dergilerle, yenilikler, kuşaklar arasındaki bağ ortaya çıkmış oluyor.

Akımlar, terimler olmadıkça, edebiyat tarihini anlamak zordur, o tarih eksiktir. Özkırımlı, bu bütünlüğü ihmal etmemiş.

Abdülhak Şinasi Hisar’ı kitaptan okuyan biri, onun dünyasını daha iyi öğrenebilmek için, edebiyat tarihindeki yerini daha ayrıntılı bir biçimde belirleyebilmek için Fahim Bey ve Biz maddesini okumalıdır.

Adalet Ağaoğlu maddesinden sonra Fikrimin İnce Gülü sizin yazarı daha iyi tanımanızı sağlar. Elbette Bir Düğün Gecesi ihmal edilemezdi.

Bir edebiyat tarihinin iki özelliği; akımı-yazarı-çağı beraber değerlendirmek, diğeri de nesnelliği kaybetmemektir.

Atilla Özkırımlı buna çok özen göstermiş. Beşir Ayvazoğlu maddesini buna örnek gösterebilirim.

İkinci cildin sonunda içindekiler, kitabın içinde siyah-beyaz olarak yer alan yüzlerce minyatürden seçilmiş örneklerin orijinalleri eklenmiş, sanırım genel kaynakça da, buradan kapsamlı bilgilere gitmek isteyenler için yararlı.

Edebiyat tarihlerinin, yargılarımızı tazelemede, dünle bugün arasında bağ kurmada ne kadar önemli bir yeri olduğunu bu kitapla bir kez daha gördüm.

Siz bir de bu açıdan bakınız tarihe.

Bugünün okurları, yüzyıllar boyunca ürünler veren bir edebiyatı bilmezseniz, bugün okuduğunuzdan lezzet alamazsınız.

Atilla Özkırımlı, onun için önemli, yararlı bir kitap çıkarmış ortaya.

Türk Edebiyatı Tarihi Atilla Özkırımlı(Ansiklopedik) 2 Cilt / İnkıláp Kitabevi

Şükran Kurdakul’dan Çağdaş Türk Edebiyatı

Şükran Kurdakul’un dört ciltlik Çağdaş Türk Edebiyatı, biyografi ve bibliyografyadan sonra örneklerin yer aldığı bir çalışma.

Kurdakul’un Cumhuriyet Dönemi’ni incelediği, değerlendirdiği 4. ciltteki en ilgi çekici bölüm bence düşün bölümüdür.

O bölümde edebiyatı besleyen düşünsel kaynaklar, okuru edebi eserleri okurken ardındaki dünya görüşünü incelemeye de götürecektir.

Meşrutiyet Dönemi ile başlayanÇağdaş Türk Edebiyatı, Cumhuriyet’le son bulmaktadır.

Sunuş’ta Şükran Kurdakul iki cümlede; kitabın hem kapsadığı tarihi, hem de anlayışını özetlemektedir:

‘Edebiyatımızın son yüzyılda kazandığı gelişmeleri yansıtma amacı ile hazırlanan bu kitap, 1900-1923 yıllarını kapsamına almıştır. Yeni çağın başlangıç yıllarında, ülkemizde de toplumsal ve siyasal değişmelerin birbirini izlediğini biliyoruz.’

Kurdakul’un edebiyata bakışında toplumculuğun izdüşümünü görüyoruz, bu açıdan da ilgi çekici bir kitap.

Çağdaş Türk Edebiyatı4 cilt, Şükran Kurdakul Evrensel Basım Yayın

20. Yüzyıl Edebiyatına Bakış

Mahir Ünlü-Ömer Özcan’ın dört ciltten oluşan 20. Yüzyıl Türk Edebiyatı, son yüzyılın önemli yazarlarını biyografileriyle, bir sınıflamayla, kendi düşüncelerinin yanı sıra, başka eleştirmenlerin, yazarların düşünceleriyle de okura sunuyor.

Bu kitabı okuduğunuzda, belli bir doğrultuda, tek yanlı, öven veya yeren bir eser olmadığını hemen fark edeceksiniz. Zaman zaman karşıt düşüncelerin eşliğinde okur kendine özgü bir görüş de oluşturabilecektir.

Bol malzemeli, bol örnekli yararlı bir kitap.

20. Yüzyıl Türk Edebiyatı Mahir Ünlü-Ömer Özcan İnkıláp Kitabevi

DOĞAN HIZLAN'IN SEÇTİKLERİ

Eteğimdeki TaşlarMurathan Mungan Metis

Erol Güney’in Ke(n)disiHaluk Oral/M. Şeref Özsoy YKY

Köşkteki EsrarAgatha Christie Altın

Rıza Tevfik’in Şiirleri ve Edebi makaleleri...Abdullah Uçman Kitabevi

İran SinemasıHamid Dabaşi Agora