Bu bir inkılap hareketidir

Doğan HIZLAN

Gazi Mustafa Kemal, isteği üzerine yazılan/bestelenen Adnan Saygun'un Özsoy operasının provasını izlerken, sanatçılara şöyle sesleniyor:

‘‘Bu bir inkılap hareketidir.’’

Rejimin bekaası için, sizin sanatınıza önem veren, omuzdaşlık talebinde bulunan böyle bir cumhurbaşkanı, içinizdeki şevki coşku seline dönüştürür.

Çünkü artık siz de rejimden sorumlusunuz.

Mengü Ertel'in programının adını bir kez daha anmalı; Cumhuriyete Kanat Gerenler'e neler borçlu olduğumuzu zaman zaman hatırlamalı. Hiç olmazsa Cumhuriyet Bayramlarında, Atatürk'ün ölüm günlerinde.

Gülper Refiğ'in Atatürk ve Adnan Saygun Özsoy Operası (Boyut Yayın Grubu) kitabını okurken, bir rejimin ancak kültürle bütünleşerek yaşayabileceği gerçeğini kurallaştırıyorum.

Özsoy operasının CD'si de bu çalışmayı bütünlüyor.

Atatürk'ün müziğe verdiği değeri, O'nun adını bilen herkesin bildiğini var sayıyorum. Kişisel zevkinin esaretine boyun eğmeyip, çok sesliliği savunmuş, bunun yaygınlaşması için devleti seferber etmiş bir lider.

Refiğ'in görüşüne katılmamak mümkün mü?

‘‘Atatürk dönemi kültür değişmelerinin en önemlisi ve bir bakıma da en verimlisi musiki alanında gerçekleştirilmiştir.’’

Adnan Saygun'un Özsoy'u bizim ilk operamız; İran Şahı'nın Türkiye'yi ziyareti dolayısıyla gerçekleştirilmiş. Modern Türkiye'nin gelmek istediği hedefi özetleyen bir gösteri.

Bütün bu çokseslilik politikası içinde, Türk müziğine karşı alınan tavır, vur deyince öldür, biçiminde yorumlanabilir. Böyle olmasa da, her rejimin tercih ettiği bir kültür politikası vardır. Bunu da politik ve kültürel iki açıdan değerlendirdiğinizde, birbirine karşıt sonuçlar çıkabilir.

Bazı metinleri bir kaç bağlamda okumak gerekiyor. Gülper Refiğ'in kitabı da öyle. Yüzeysel okursanız, konunun sadece Atatürk, Adnan Saygun ve Özsoy operası ile sınırlı olduğu yargısına varabilirsiniz. Derinine indiğinizde, cumhuriyetin kültür politikasının ana başlıklarını, çok sesli müziğin yükseliş çizgisini bulabilirsiniz.

Cumhuriyetin devlet adamlarının niteliği üzerine yeniden düşünün. Size bugünle mukayese için ölçütler sunacaktır.

Atatürk, Özsoy operasını yazdırdı, icrasında bulundu, İnönü de Yunus Emre Oratoryosu'nun yazılmasanı ve icra edilmesini sağladı. Çünkü ilkeler, coşkular sürekliydi.

***

CUMHURİYETİ seviyorsunuz, Atatürk'e inanıyorsunuz.

Peki cumhuriyet ideolojisinin kültürünü ne kadar biliyorsunuz? Düğüm bu sorunun cevabında.