Beş ciltlik edebiyat metinleri hazinesi

İnci Enginün ve Zeynep Kerman’ın Yeni Türk Edebiyati Metinleri 1860-1923 yılları arasını kapsıyor.
Beş cildin başlıkları şöyle:
Yeni Türk Edebiyatı Metinleri 1 Şiir (1860-1923)
Yeni Türk Edebiyatı Metinleri 2 Hikâye (1860-1923)
Yeni Türk Edebiyatı Metinleri 3 Nesir (2 cilt) (1860-1923)
Yeni Türk Edebiyatı Metinleri 4 Eser Tanıtma ve Önsözler (1860-1923)
Enginün-Kerman, kitabın ana bölümleri konusunda kitapların başında bilgi veriyor:
“Yeni Türk Edebiyatı Metinleri’ni dört kitapta toplamaya karar verdik”.
ŞİİR: Şiir, Türk edebiyatının daima önde gelen türüdür. Batı edebiyatının etkisini göstermeye başladığı günlerde eski gelenekler devam etse de, şairler yeni anlayışlarını yeni bir kaynakla besliyorlardı: Batı şiiri. Bundan dolayı devam eden geleneklerin etkisi ne olursa olsun, Batı edebiyatının değiştirici gücü dolayısıyla bu bölüme Şinasi’nin Tercüme-i Manzume’si ve o günlerde yapılmış birkaç önemli çeviriyle başlattık.
HİKÂYE: Hikâye, Doğu edebiyatlarında çok yaygın olmakla birlikte, küçük hikâyede de Batı’nın etkisi aşikârdır. Burada da eski hikâyeciliği sürdüren yazarlardan hiç hikâye almadan, doğrudan doğruya Sami Paşazade Sezai ile başlamayı uygun gördük.
NESİR: Bu başlığın seçilmesinin sebebi gazetecilik ve ona bağlı bir tür olan makalenin Tanzimat sonrası edebiyatımızda önemli bir yer tutması. Denilebilir ki, 19. ve 20’nci yüzyıl Türk edebiyatında edebiyatçılar gazeteden yetiştikleri gibi, gazeteleri de edebiyatçılar sürekli desteklemişlerdir. Ayrıca Yeni Türk Edebiyatı sosyal ve siyasi niteliklidir ve Türkçenin sadeleşmesinde olduğu kadar, nice konunun hayata girmesinde bu tür yazılar etkilidir ve edebî metinlerin arka planını teşkil etmektedir. Bu bölüme de biz Batı’dan bir çeviriyle başlamayı uygun gördük. (...) Bu başlık altında toplanan yazılar bir tek cilde sığmadığı için nesre iki cilt ayırdık.
ESER TANITMA VE ÖNSÖZLER: Yeni bir tür olduğu halde romanlardan seçme yapmadık çünkü seçilen parçalar nadiren, eseri yansıtabilmektedir. Bundan dolayı önce dönemin, aralarında roman ve tiyatro eleştirilerinin de bulunduğu eserler hakkında çıkan eleştirileri müstakil bir ciltte toplamayı uygun gördük. Bunu yapmaktan iki amacımız vardır. Birincisi her tanıtmada eserden alıntılar bulunmaktadır. İkinci amacımız da dönemin eleştiri anlayışını bu uygulamalarla göstermektir.
Cumhuriyetten itibaren edebiyat tarihleri yazılmıştır. Oysa bunları anlayabilmek için cumhuriyet öncesi metinleri bilmek gerek. Edebiyatın birbirine bağlı zincir halkalarından oluştuğu gerçeğini bilince, bunun şart olduğu tartışılmaz.
Batılılaşmadan başlayarak birçok kavramın, nasıl bir değişim gösterdiğini bu metinleri okuduktan sonra daha iyi anlayabilir, bugünkü okumalarınızı aydınlatabilrsiniz.

OKURA HESAP VERİYOR

Enginün-Kerman, bu metinleri niçin seçtiklerini açıklıyor. Gerekçelendirme yazısı okuru ikna açısından önem taşıyor. Okura bir tür hesap verme olarak da nitelenebilir. Metinlerin başındaki notlar, açıklamalar, birer okuma rehberi olarak tanımlanabilir.
Metinleri sadece edebiyat tarihimizden örnekler olarak yorumlamayın. Hazırlayanlar, modern bir konseptin eşliğinde hazırlamışlar. Tartışmaların yer alması, kuşaklar arası ilişkilerin seyri konusunda bilgi veriyor. Tartışmaların içeriğinde, eski kuşakla yeni kuşak arasındaki bakış farkı, zevk farkı da ortaya çıkıyor. Geniş açıdan okuduğumuzda, yeni kuşakların yapacaklarına dair tahminde bulunabiliyoruz, bize ileriyi görme yöntemini de kazandırıyor bu metinler.
Kimi edebiyat tarihleri sadece metnin yayınlandığı zamanın sırları dökülmüş aynası gibidir, kalıplaşmış yargılarla bugünün okurunu cezbedemezler. O yüzden de donmuş, kalıplaşmış bir kitap özelliği taşırlar. Okur için can sıkıcı bir durumdur. Oysa Enginün-Kerman’ın yazdıklarında, edebiyat tarihiyle bugünün eleştirel anlayışı örtüşmektedir. Böylece de metinleri durağan bir anlayışla değil, dünden bugüne uzayan edebiyat zevki hattında değerlendiriyorlar.
Bu metinleri okuduğumuzda, dar bir edebiyat tarihinin ölçütleri içine kıstırılmıyoruz, dönemin toplumsal, kültürel, siyasal ortamını da öğrenmiş oluyoruz. Bu yöntemle metinleri bir temele oturtabiliyor, birbiriyle ilişkilerini de kurabiliyoruz.
Geçmişte eleştirinin varlığı, yokluğu edebiyat tarihi kitaplarında yer almıştır. Eleştiri yok, yargısının yanlışlığını bu ciltler bir kere daha gösteriyor. Beş cilt içinde benim en çok yararlandığım, bugünün yazılarına ışık tutan, dördüncü cilt: ‘Eser Tanıtma ve Önsözler’.
İnanıyorum ki, bu beş cilt, edebiyatla ilgili herkes için, başvurma ihtiyacı duyacağı bir toplam.

DOĞAN HIZLAN’IN SEÇTİKLERİ

Özlem Avcı                                            İki Dünya Arasında                      İletişim Yayınları
Clemens Meyer                                      Biz Rüya Görürken                      Ayrıntı Yayınları
A. Nedim Atilla - Nezih Öztüre                Seferihisar                                    Cittaslow
Aslı Tohumcu                                          Yok Bana Sensiz Hayat                 Kırmızı Kedi Yayınları
Dostoyevski                                           Budala                                          Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları