Bach’ın Goldberg Varyasyonları aslında Rus kontunun ninnisiydi

İrkin Aktüze, beş ciltten oluşan Müziği Okumak kitabının Önsöz’ünde kapağın öyküsünü şöyle açıklıyor:

‘Kitabın kapağı için, 16. yüzyıldan beri moda olan, notaların göze hitap etmesini gözeten bestecileri düşündüm. Bu işi en iyi yapanların başında Vivaldi geliyor. Sürekli ve fırtına gibi, inişli çıkışlı virtüöz pasajların nota dizileri eseri çalan müzikçileri de görsel olarak etkiliyordu. Daha sonra da Paganini’nin olağanüstü virtüöz, çalınması olanak dışı damgasını yiyen eserlerini düşünerek kapağa onun, Paisiello’nun Molinara operasından Nel cor piu non mi sento aryası üzerine varyasyonlarını seçtim...’

Müziği Okumak, sıradan, dinlediğiniz parçalar konusunda sizi birkaç cümle ile bilgilendirmiyor, eser üzerine özlü bilgi verdikten sonra, sanatçının eseri, yarattığı ortam, eserin özelliği konusunda yazdıklarıyla, bir bestenin öyküsünü de öğreniyorsunuz.

O beste ile ilgili sanatçıların, uzmanların, bestecinin eşinin, yakınlarının düşündüklerini, yorumlarını okuyunca, sanırım yaratılış sürecini anlamak eseri de anlamaya yardımcı oluyor.

GOLDBERG VARYASYONLARIASLINDA NİNNİ

Sözgelimi Aktüze, Necil Kázım Akses’in (1908-1999) Ankara Devlet Konservatuvarı şan öğrencilerine verdiği dersler nedeniyle iyi şairlerimizin şiirlerini bestelediğini anlatırken, bestelenen Orhan Veli’nin Anlatamıyorum şiiri ile, Ömer Bedrettin Uşaklı’nın Sılaya Giderken şiirlerini de bestecinin maddesine koymuş.

Onu dinlerken, edebiyat-müzik ilişkisini düşünebiliriz.

Konser programlarında sıkça yer alan, birçok filmde dinlediğimiz, Tomaso Albinonu’nin (1671-1750) ünlü Adagio, Sol Minör’ün, ancak org partisinin bulunmasından sonra, müzikseverlere 1945 yılında sunulabildiği, 1960 yılından sonra popülerlik kazandığı birçok müzikseveri ilgilendirebilir.

Çok dinlenilen piyanist Glenn Gould efsanesinin yaratılmasında etkisi olan ünlü Goldberg Varyasyonları’nın serüveni çok ilgi çekici.

Dresden’deki Rus Elçisi Kont Hiermann Carl von Kaiserling’i geceleri uyku tutmuyor, özel klavsencisi Theophilus Goldberg (1727-1756), bu yüzden bitişik odada geç saatlere kadar klavsen çalıyormuş ama bildiği parçalar bir gün tükenmiş. Kont da, Bach’tan ‘hem zarif hem de neşeli karakterde’ bir eser istemiş, işte Goldberg Varyasyonları da böyle doğmuş.

Kont da büyük besteciye içinde 100 Louis altını bulunan bir enfiye kutusu göndererek teşekkür etmiş.

Bu beste hem müzik tarihinde uykusuzluğa çare bulmak için besetelenen ilk eser unvanını almış, hem de Bach’a en çok para kazandıran beste olmuş.

İrkin Aktüze’nin Müziği Okumak, yukardaki örneklerini verdiğimiz bir üslupta, bestecinin biyografisinin bulunduğu, eserlerinin üzerine gerçekten özlü ama kuşatıcı bilgiler verdiği bir başvuru kitabı.

Müziği Okumak’ta yalnız dünya müziğinin tanınmış adlarını değil, az bilinen bestecilerini çoksesli müziğimizin bestecilerimizi de bulabilirsiniz.

İrkin Aktüze’nin yitirdiği eşi Cevza Aktüze’ye adadığı Müziği Anlamak- Ansiklopedik Müzik Sözlüğü ile birlikte diskoteğiniz için gerekli başvuru kitaplığınıza da önemli bir kazanç sağlayacağınıza kuşkum yok.

DOĞAN HIZLAN'IN SEÇTİKLERİ

Karanlıktaki IşıkZeynep Oral Alkım

AdaşJhumpa Lahiri Everest

Sergüzeşt-i Nono Bey ve Elmas Boğaziçi Salah Birsel Sel

Taştan Hüküm Ruth Rendel Doğan

Yedi Deniz Beş BucakAlpay Kabacalı Dünya

BESTECİ YAŞAMLARI

Çoksesli müziğin önemli bestecileri, icracıları üzerine yayınlar yapılıyor.

Sevda Cenap And Müzik Vakfı Yayınları arasında çıkan kitaplar, müzikçilerin biyogafi kitapları konusunda yararlı bir kitaplık oluşturdu.

FERHUNDE ERKİN TUŞLAR ARASINDA

Filiz Ali, hocası Ferhunde Erkin’in Bandırma’da başlayan yaşamını anlatıyor.

Yurtiçinde ve dışındaki eğitimini, çalışmalarını, hem bir eğitmen, hem de konser piyanisti olarak müzisyenliğini, 1999 Onur Ödülü Altın Madalyası’nı aldığı toplantıda yaptığı konuşmasında Filiz Ali şöyle tanımlıyor:

‘Zor beğenir hem kendine hem de önem verdiği öğrencilerine karşı acımasızca eleştirel yaklaşır. Hep kusursuzu arar. Zevksizliğe tahammülü yoktur. Bizleri de kendi gibi yetiştirdi. Hem kendimize hem de başkalarına karşı dürüst olmayı öğretti. Müzik sanatının yüceliğinden başka hiçbir güce boyun eğmememiz gerektiğine inandırdı.’

Ferhunde Erkin, eşi Ulvi Cemal Erkin’in eserlerini ilk kez seslendirdi, ayrıca, Ferhunde Erkin’in söylediği çok önemli:

‘Ben 22 piyano konçertosunun ilk çalınışını yapmıştım Türkiye’de...’

Eğitimciliğiyle, piyanistliğiyle bir cumhuriyet kızının örnek yaşamı.

CEVAT MEMDUH ALTAR MÜZİK EĞİTİMİNİN ŞÖVALYESİ

Erdoğan Okyay, müzik eğitimimizde, çoksesli müziğin yerleşmesinde, yaygınlaşmasında, yönetici, yazar olarak çok önemli bir ad.

‘Sanat tarihçisi, müzikbilimci, müzik yazarı ve yönetici Cevat Memduh Altar, 62 yıllık meslek yaşamı ile ismini Cumhuriyet müzik tarihimize altın harflerle yazdırmıştır.’

Altar’ın dört ciltlik Opera Tarihi, türünde iyi bir kitap.

Yurtiçinde ve dışında müzik kültürümüzle ilgili yazı, bildirileriyle de çok önemli bir addır Altar.

Sanırım bu hayatları okudukça, cumhuriyet kültürünün yerleşmesi için öncülük edenleri daha yakından tanıyacağız ve genç kuşaklara örnek olmasını sağlayacağız.