Rehber Köpekler

Görme engelli bireylere kılavuzluk etmek, onların hayatını kolaylaştırmak için eğitilen servis köpeklerine “rehber köpekler” deniliyor. Engelli birey-rehber köpek ilişkisinde rehber köpekten sahibine itaat, bazen de itaatsizlik, ederek onu gideceği yere güvenli bir şekilde ve engellere takılmadan ulaştırabilmesi bekleniyor.

Günümüzde eğitilen rehber köpeklerin % 70’i Labrador ırkı köpekler. Labradorlar zeki, sakin, itaatkâr, sadık ve dikkatli köpekler oldukları için tercih ediliyor. Golden Retriever, Alman Kurt Köpeği, Collie, Belçika Kurt Köpeği diğer tercih edilen ırklar. Dişi köpekler daha uysal ve itaatkâr oldukları için rehber olmaya daha uygun görülüyor.

Rehber köpekler, engelli bireylere her ortamda eşlik ederek bağımsız hareket kabiliyetlerine olanak sağlayan uzun ve yoğun bir eğitimden geçmiş özel köpekler. Eğitimin ilk aşaması, rehber köpek olmaya yapı olarak daha uygun olan türlerden seçilen yavruların 6–8 haftalık erişkinliğe geldiklerinde gönüllü ailelere teslim edilmesiyle başlıyor. İlk aşamada yavrular bir/bir buçuk yıl gönüllü aileler ile kalıyor. Aileler yavrulara eğitimlerinin bir parçası olan temel komutları öğretiyor. Bu süreç içinde sosyalleşen yavrular, eğitimlerinin bir sonraki aşamasına hazır hale getiriliyor. Rehber köpek eğitiminin bir sonraki aşamasında ailelerden alınan köpekler özel eğitimli rehber köpek eğiticileri ile birlikte eğitiliyor. Eğitimi başarı ile tamamlayan rehber köpekler görme engelli bireylere verilme aşamasına gelmiş oluyor. Rehber köpek ve onu sahiplenen görme engelli birey uzman eğitmenlerle 2–6 hafta süren alıştırma çalışmaları yaptıktan sonra eğitim tamamlanıyor. Bu eğitimin ardından engelli birey rehber köpeği sayesinde ev ve ev dışı ortamlarda daha özgür ve daha güvenli dolaşabiliyor, daha rahat seyahat edebiliyor. Yani, rehber köpek sahibine bir çeşit hayat arkadaşı oluyor.

Avukat Nurdeniz Tunçer, on yaşlarındayken görme yetisini yitirmeye başlıyor. Doktorlar bu kaybın nedenini genetik bir hastalık olan Retinal Distrofi (Retinal Dystrophy)’ye bağlıyorlar. Retina Distrofileri görme fonksiyonunu bozan kronik ve ilerleyici rahatsızlıklar. “Retinitis Pigmentosa (RP)” en yaygın Retinal Distrofi türü. Tunçer’e konulan teşhis de bu. Nurdeniz Tunçer % 10’luk görme yetisi ile İstanbul Hukuk Fakültesi’ni bitiriyor ve ardından altı aylık bir dil eğitimi için Amerika’ya gidiyor. Ayrıca, burada, hukuk ve hukuk terimleri ile ilgili bir İngilizce eğitim programına daha katılıyor. Eğitimlerini tamamladıktan sonra yurda dönen Tunçer avukatlık yapmaya başlıyor.

Amerika’da kaldığı süre içinde rehber köpeklerin görme engellilerin hayatını nasıl kolaylaştırdığını ve onlara ne kadar iyi bir arkadaş olduğunu gören Avukat Tunçer kendisi için de bir rehber köpek edinmek istiyor. Ancak Türkiye’de rehber köpeklerle ilgili bir sistem olmadığından, ne yazık ki, bu isteğini gerçekleştiremiyor.

Nurdeniz Tunçer 2014 yılında İngiltere Büyükelçisi Richard Moore’un eşi Maggie Moore ile tanışıyor. Maggie Moore’un da on yaşlarında genetik bir rahatsızlık sonucunda görme yetisini yitirmeye başladığını öğreniyor. Maggie Moore Türkiye’ye rehber köpeği Star (yıldız) ile birlikte gelmiş. “Benim için en önemli şey bağımsızlık, birine bağımlı olmadan hareket etmek” diyen Moore’a köpeği Star yanında olduğu sürece kimsenin eşlik etmesine gerek kalmıyor. Ne zaman isterse dışarı çıkabiliyor, ne isterse yapabiliyor. Tüm bunlara şahit olan Nurdeniz Tunçer kendisi için İngiltere’den bir rehber köpek getirebilme olanaklarını araştırıyor. Ancak bunun imkânsız olduğunu görüyor. Bunun üzerine Maggie Moore ve Nurdeniz Tunçer konu ile ilgili bir dernek kurmaya karar veriyorlar. Amaçları görme engelli bireylerin hareket kabiliyetlerini geliştirerek yaşam kalitelerini arttırmak ve çevrelerine daha rahat adapte olmalarını sağlamak. Bu amaçlarını rehber köpekler sayesinde gerçekleştirmeyi planlıyorlar. Ancak, Avukat Nurdeniz Tunçer Türkiye’de bunu gerçekleştirmek için gerekli ne alt yapı, ne de kanun bulunduğunu söylüyor. “Bu yüzden bizim öncelikli görevimiz engelli engelsiz bütün bireylerin sorunsuzca yaşayabilmesi için toplum bilincini arttırmak ve gerekli kanunların çıkarılmasını sağlamak, yurt dışında oldukça yaygın olan rehber köpekler uygulamasını ülkemize de getirmektir.” diyen Tuncer, İngiltere’ye giderek rehber köpekler ve eğitimleri üzerine detaylı bir araştırma yapıyor.

Türkiye Rehber Köpekler Derneği 2014 yılında İstanbul’da kuruluyor ve Avukat Nurdeniz Tunçer Dernek Başkanı oluyor. Dernek; ülkemizdeki görme engelli bireyler için özel eğitimli köpeklerin temin edilmesini sağlayarak, bireylerin özgüvenlerini arttırmalarına ve daha özgür, daha bağımsız hareket etmelerine yardımcı olmayı amaçlıyor. Görme engelli bireyler ile rehber köpeklerin fiziksel ve psikolojik olarak birbirlerine ve çevreye adaptasyonlarını sağlamak, hukuki bağlamda izlenecek prosedürler konusunda desteklemek ve toplumdaki diğer bireyleri de bu konuda bilgilendirerek farkındalık yaratmak Türkiye Rehber Köpekler Derneği’nin öncelikli hedeflerini oluşturuyor.

Çalışmalarına iki köpekle başlayan Dernek zaman içinde beş köpek daha buluyor. Bu köpekler öncelikli olarak Ankara’da diplomat ailelerinin evlerinde eğitiliyorlar. Aile içi eğitimlerini tamamlayan ilk iki köpek halen İngiltere’de özel eğitimli rehber köpek eğiticileri tarafından eğitiliyor. Derneğin bir elemanı 26 Temmuz’da dört haftalık bir eğitim için İngiltere’ye gönderilmiş. Aldığı özel eğitim sonucunda rehber köpek eğiticisi olarak yurda dönecek olan bu eleman rehber köpeklerin ikinci aşamadaki eğitimlerini ve görme engelli birey ile rehber köpeğin birlikte almaları gereken eğitimi verecek. Kasım ayında eğitimleri tamamlanacak olan ilk iki köpek Nurdeniz Tunçer’e ve CHP Milletvekili Veli Ağababa’nın TBMM’de görevli danışmanı Ali İlhan’a verilecek.

Rehber köpeklerle ilgili kanun teklifi Avukat Nurdeniz Tunçer tarafından TBMM’ne gönderilmiş bulunuyor. Nurdeniz Tunçer bu işe gönül vermiş durumda. Geçtiğimiz Çarşamba günü kendisiyle buluştuk ve kısa bir söyleşi yaptık. Öyle heyecanlıydı ki yaptıklarından, aynı heyecan bana da bulaştı. Ona, diğer engel gruplarına hizmet verecek rehber köpekler yetiştirmeyi düşünüp düşünmediklerini sordum. Bana, bu konuyu bir sonraki aşama için planladıklarını söyledi. Keyifli sohbetleri için Sevgili Nurdeniz Tunçer’e ve asistanı İrem’e teşekkür ediyorum.

Rehber Köpekler Derneği bağışlar ile ayakta duran ve kâr amacı gütmeyen bir sivil toplum kuruluşu. Derneğe yapılan her bağış görme engelli bireylerin hayata tutunmalarına katkı sağlıyor. Kâr amacı gütmeyen bu sivil toplum kuruluşuna, sadece resmi banka hesaplarına yapacağınız bağışlarla destek olabilirsiniz. Unutmayın ki, bu bağışlar sayesinde rehber köpekler Türkiye’de de var olacak…       

Engellerimizi hissettirmeyecek engelsiz bir yaşam dileği ile…