ÖTV indirimli araç alımı

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2002 verilerine göre Türkiye nüfusunun % 12.29’u engelli bireylerden oluşuyor. Yine aynı kurumdan alınan bilgiler Türkiye’nin 2016 yılı nüfusunun 79 milyon 814 bin kişi olduğunu gösteriyor. Bu da ülkemizde yaklaşık 9 milyon engelli bireyin yaşadığına işaret ediyor.

Devletimiz engellilere ve yakınlarına birçok konuda destek vermeye çalışıyor. Bu desteklerden biri de Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) indirimli araç alımı. Son zamanlarda okurlarımdan aldığım e-posta mesajlarında bu konu ile ilgili sorularla çok sık karşılaşır oldum. Bu yüzden, bugün, okurlarımla konu hakkındaki bilgilerimi paylaşmaya çalışacağım.

Rapor oranı % 90 ve üstü olan tüm engelli bireyler araç alımında ÖTV indiriminden yararlanabiliyorlar. Bu kişilerin sağlık raporlarında “ÖTV istisnalı araç alır” ifadesinin yazılı olması ve satın alınacak taşıtta herhangi bir mekanik ilâve veya tadilat (özel tertibat) yapılması gerekmiyor. Ancak, 18 Nisan 2015 tarihli II Sıralı Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği’ne göre, bu kişilerin alınacak ÖTV istisnalı aracı bizzat kullanmaları mümkün değil. Engelli birey adına alınan bu araçlar, engelli kişinin üçüncü dereceye kadar kan ve kayın akrabaları ya da görevlendirilmiş bir sürücü tarafından kullanılabiliyor. Alınan aracın engelli kişi yararına kullanılmadığının tespiti halinde istisna şartlarının ihlâl edildiği kabul ediliyor. Bu durumda ilk iktisapta ödenmeyen ÖTV, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte engelli bireyden alınıyor.

Adına araç alınacak engelli birey 18 yaşın altında ise anne ve baba birlikte noterden muvafakat belgesi düzenliyorlar. Araç satışında da eğer çocuk hâlâ 18 yaşın altında ise aynı işlemin tekrarlanması gerekiyor. Eğer anne baba boşanmış ise işlemleri çocuğun velâyeti kimin üzerinde ise o kişi yapıyor. Diğer ebeveynin iznine gerek kalmıyor.

Adına araç alınacak kişi 18 yaşın üstünde ve zihinsel engelli ise engelli kişinin adına vasi kararı alınmış olması gerekiyor. Vasi kararı önceden çıkartılmış ise, ilgili adliye kaleminden “araç alımına ait kullanılmak üzere” olduğunu belirten yazı alınması zorunlu. Aracın satışında yine mahkemenin ilgili kaleminden araç satışına ait yazı alınıyor. Ayrıca, vasilik belgesinde araç ya da taşınır/taşınmaz malların alım satımına ilişkin ibare olup olmadığının bilinmesi gerekiyor. Engel oranı % 90 ve üzerinde olan yaşlılar için zihinsel yetersizlikleri bulunmuyorsa –zihinsel yetersizliği kesin olan Demans, Alzheimer gibi hastalıkları yok ise- vasilik belgesi aranmıyor.

Engel oranı % 90’ın altında olan ve aracını kendi kullanacak olan ortopedik engelli bireyler, yetkili bir hastaneden “özel donanımlı araç kullanır” ibareli bir rapor almaları şartı ile ÖTV indiriminden yararlanabiliyor. Bu kişilerin engelli ibareli A ya da B sınıfı bir ehliyete sahip olmaları şart. Engelli sürücü belgesi alabilmek için adayların engel durumlarını gösteren ve engelli sürücü belgesi alabileceklerini belirten sağlık raporunu ibraz etmeleri; ayrıca, en az ilkokul mezunu olmaları ve 17 yaşını tamamlamış bulunmaları gerekiyor. Yazılı ehliyet sınavını geçen engelli sürücü adayları, daha sonra direksiyon eğitimini aldıkları engel durumlarına uygun donanımlı özel aparatlı araçlar ile uygulama sınavına giriyorlar. Hem yazılı hem direksiyon sınavlarının süreleri diğer sürücü adayları ile aynı.

Engelli sürücü yalnızca tam teşekküllü devlet hastanesinden alınmış sağlık raporunda belirtilen engeline uygun özel aparatlı ya da engeline göre sadece otomatik vitesli araç kullanabiliyor. Daha önce sürücü belgesi olan fakat bir kaza ya da hastalıktan dolayı engelli durumuna gelen bireyler yazılı sınava tabi tutulmuyorlar. Bu bireyler sağlık durumları ile ilgili özel donanımlı araçlarla direksiyon sınavına girip B sınıfı ibareli ehliyetlerini alabiliyorlar.

Eğer başka bir engelleri yok ise; rapor oranları % 90’ın altında kalan işitme engelliler, görme engelliler ve kronik hastalığı olanlar (kanser, kalp, şeker, tansiyon ve şizofreni hastaları vb)  ÖTV indiriminden yararlanamıyorlar.

Engelli bireyler her beş yılda sadece bir taşıt için ÖTV indiriminden faydalanabiliyorlar. Dolayısıyla, taşıtın istisna kapsamında satın alındığı veya ithal edildiği tarihten itibaren beş yıllık süre geçmeden aynı veya farklı kategoride sınıflandırılan ikinci bir taşıt alınamıyor; ÖTV indirimli araç, alımından itibaren beş yıl süre ile satılamıyor. Aracın beş yıl dolmadan satılması durumunda, ilk alımda ödenmeyen ÖTV’nin ödenmesi gerekiyor. Engelli kişinin aracını ÖTV istisnalı araç alma hakkına sahip olan kişilere satması halinde ÖTV ödenmiyor. Ancak bu kişilerin yeniden ÖTV istisnalı araç alabilmeleri için beş yıllık sürenin dolmuş olması şartı aranıyor.

ÖTV indiriminden motor silindir hacmi 1600 cm³’ü geçmeyen araç alımlarında yararlanılabiliyor. Araçlarda; ÖTV matrahı (çıplak fiyatı) 40 bin lirayı aşmayanlar için yüzde 45, ÖTV matrahı 40 bin lirayı aşıp 70 bin lirayı geçmeyenler için yüzde 50, ÖTV matrahı 70 bin lirayı aşanlar için ise yüzde 60 oranında indirim uygulanıyor.

ÖTV indiriminden faydalanabilmek için yetkili sağlık kurumlarından alınmış, engellilik derecesini kanıtlayan sağlık kurulu raporunun aslının veya noter onaylı örneğinin otomobili satan bayiye verilmesi gerekiyor.  İstisnadan yararlanılabilmesi için, istisna kapsamında sıfır olarak alınacak taşıta ait faturanın engelli adına düzenlenmesi ve aracın yine engelli adına kayıt ve tescili şart. Bir başkasının malul ve engelli adına söz konusu istisnadan yararlanması, hiçbir şekilde, mümkün değil.

Engellerimizi hissettirmeyecek engelsiz bir yaşam dileği ile…

Not: Bu yazının hazırlanmasında SAHİMSEN Engelliler Komisyon Başkanı Ayşe Sarı’ dan ve adlı internet sitesinden alınan bilgilerden yararlanılmıştır.