Devrim’i bir de Hürriyet’ten okuyun

Bilindiği gibi Türkiye’nin ilk yerli otomobili 1961’de yapılan Devrim’di.

Eskişehir’de Türk mühendisleri tasarlayıp üretmişti.

Devrim’in hikâyesini bugün herkes biliyor.

Ama ben 61’inci yıldönümünde bu hikâyeye bir de Hürriyet arşivlerinden bakmak istedim.

23 OCAK 1963

DÖŞEMELER SÜMERBANK KUMAŞI

28 Ekim 1961 tarihli Hürriyet’in birinci sayfasında Devrim’e çok büyük yer ayrılmıştı.

“Yerli otomobil yarın herkese gösterilecek” başlıklı haberde, “Arabanın bütün denemeleri başarıyla sonuçlandı” deniliyordu.

Ertesi gün Ulaştırma Bakanı Orhan Mersinli, malzemenin yüzde 80’inin yerli olduğunu söylüyordu. Şasesi, şanzımanı, motoru yerliydi. Distribütör ve karbüratör dışarıdan alınmıştı. Üç ileri bir geri vitesi vardı. Motoru 4 silindirli, 60 beygir takatindeydi.

Döşemelerinde Sümerbank’ın kumaşları kullanılmıştı.

26 MAYIS 1965

ANITKABİR’E KADAR GİTTİ

29 Ekim’de TBMM’deki törende bilinen olaylar yaşandı.

Siyah otomobilin benzini bitti. İkinci otomobil arızasız yürüdü. Gürsel ikinci otomobille Anıtkabir’e kadar gitti.

Devrim’in benzin nedeniyle yolda kalmasıyla gazetelerin dalga geçtiği söylenir hep.

Hürriyet’in haberi hiç de öyle değildi.30 Ekim tarihli gazetenin birinci sayfasında “Gürsel, seri halinde otomobil imali istiyor” başlığı atılmıştı.

Haberin içinde Devrim’in  bazı kusurları anlatılıyor ama girişim övülüyordu:

1949/1973

“Zamanla mükemmelliğe yaklaşılacaktır. Bugün bu otomobilleri beğenmeyenler, yarın beğenecekleri Türk yapısı otomobile kavuşacaklardır.”

Peki sonrasında neler oldu?

1953

ESKİŞEHİR’DE KULLANILDI

Düşünüldüğü gibi proje hemen rafa kaldırılmadı. 1 Kasım tarihli Hürriyet’te “Ulaştırma Bakanı’na göre Devlet Planlama Dairesi halen bu sanayinin etütlerini yapmakla meşgul” diye yazıyordu.

Ama zaman içinde seri üretim için gerekli adımlar atılmadı.

1968

23 Ocak 1963’te�“Devrim otomobillerine kimse sahip çıkmıyor” başlığı vardı. Devrimlerin “küçük tip arabayı seven Turhan Feyzioğlu ile Bülent Ecevit’e tahsis edilebileceği” belirtiliyordu.

Nitekim Devrim 1, 2, 3 ve 4 adı verilen otomobiller Eskişehir Cer Atölyeleri’nde duruyordu.

Bu otomobiller hemen hurdaya çıkarılmadı.

1993

1965’e gelindiğinde Devrim otomobillerinden ikisi Eskişehir’deki Demiryolları Fabrikası’nda binek araç olarak kullanılıyordu.

Hürriyet’in 26 Mayıs tarihli haberinde “Fabrika personeli arabalardan memnundur” deniliyordu. Diğer iki araç ise Ankara’da Demiryolları’nın bir deposunda yatıyordu.

Hiçbir zaman Devrim otomobilleri seri üretime geçemedi.

Türkiye, yaklaşık 60 yıl önce bir hayalden böyle vazgeçti.