Adana dendiğinde akla gelen 12 şey

Sıcağın nasıl bir şey olduğunu fark ettim, nem neymiş öğrendim, kebap yedim, şalgam içtim, “bici bici” tattım, Adanalılar gibi konuştum, “Allah’ına kurban” diye haykırdım, Seyhan Baraj Gölü’ne Boğaz muamelesi çektim, dostlar edindim, fellahlar üzerine konuştum, “en iyi kebap nerede yenir” meselesine daldım, kendimi bir parça Adanalı olarak konumlandırdım. Sonuçta elimde “Adana dendiğinde akla gelen 12 şey” listesi kaldı. İşte o listeyi takdim ediyorum:

1- KEBAP:

Türkiye’nin neresinde olursanız olun “ver bir Adana” diyebilirsiniz. Ancak Adana dışında önünüze gelen ile Adana’da önünüze gelen arasında ciddi fark var. Görünümde fark var, acısında fark var, lezzetinde fark var. Bu lezzeti Adana’da tadan, “Adana kebap ancak Adana’da yenir” hükmünü hayat boyu şiar edinecektir. (Not: İki yerde kebap yedim: Onur Kebap ve Onbaşılar. İkisi de enfesti. Başka yerler de varmış ama denemeye fırsat bulamadım).

2- ŞALGAM:

Acılısı var, acısızı var. İlk birkaç yudumda yadırgıyorsunuz. Sonrası geliyor. Adamı resmen tiryaki yapıyor. Tiryakileri o kadar çok ki şişelenerek yurdun değişik bölgelerinde satışa sunuluyor. Ama bunlar inceden “endüstriyel” şalgam... Şalgamın da hakikisi ancak Adana’da yudumlanabiliyor.

3- ORHAN KEMAL:

Adana’nın Ceyhan ilçesinde dünyaya gelmiş Orhan Kemal... Adana’yı özümsemiş bir yazardır. Romanlarında bu özümsemenin yansımaları yer alır. Başyapıtı “Bereketli Topraklar Üzerinde” adlı romandı. Sinemaya da aktarılan bu roman, Çukurova’da pamuk tarlalarında ırgatlık yapanların hayatlarını çok dokunaklı bir şekilde anlatır. Kısacası Orhan Kemal’i çıkarırsak... Adana eksik kalır.

4 - BİCİ BİCİ:

Bir tür tatlı bu... Rendelenmiş buz, kalıp halinde kesilmiş nişasta parçaları, pudraşekeri ve gül şerbetinin karışımından oluşuyor. Bunun nişastasız olanına “karsambaç” diyorlar. Daha çok seyyar satıcılar satıyorlar. Adanalılar kusura bakmasınlar ama ben pek sevemedim bu “bici bici”yi... Hatta “yeryüzünün en saçma tatlısı” bile dedim.

5- YILMAZ GÜNEY:

Adana sinemayı seven bir şehir. Bunda da Adana’dan çıkıp dünya çapında bir sanatçı haline gelen Yılmaz Güney’in payı büyük. Yılmaz Güney’in açtığı yoldan ilerlemek isteyen nice Adana delikanlısı, kendisini Yeşilçam’a atmış... Kimi başarmış, kimi harcanıp gitmiş. Ama akılda kalan hep Yılmaz Güney olmuş. Efsaneleriyle, hatıralarıyla, eski dostlarının tanıklıklarıyla Yılmaz Güney Adana’da hâlâ capcanlı.

6- SABANCI CAMİSİ:

Rahmetli Sakıp Ağa’nın, yani Sakıp Sabancı’nın Adana’ya kazandırdığı büyük eser... Sabancı çok iş yapmış Adana için... Ancak yaptığı en büyük iş, hiç kuşkusuz Sabancı Camisi... Seyhan Nehri’nin kenarında yükselen Sabancı Camisi, şehrin siluetinin vazgeçilmez bir parçası haline gelmiş. Cami o kadar yakışmış ki Adana’ya, sanki asırlardır oradaymış hissini veriyor insana.

7- ADANA DİLİ VE EDEBİYATI:

Nasıl İzmir’de “sigorta” denmiyor “asfalya” deniyorsa, “simit” denmiyor “gevrek” deniyorsa... Adana’da birçok şeye başka bir şey deniyor. Mesela “geri vites”e “anarya” deniyor. Mesela “cam” yerine “cincik” gibi telaffuzu komik bir kelime söyleniyor. Mesela “domates” yerine “banadura” deniyor. Mesela “bisiklet” yerine “teker” deniyor. Mesela “römork” yerine “naylon” deniyor. Mesela “aralık” yerine “kındırık” deniyor. (Cümle içinde kullanalım: “Kapıyı kındırık bırak”.) Mesela “kedi yavrusu” yerine “manık” deniyor. Bir de tabii “Adanalıyık, Allah’ın adamıyık...” diye başlayan ve değişik versiyonları olan bir tirat var. Ayrıca “Allah’ına gurban”ı da unutmayalım.

8- YAŞAR KEMAL:

Sağcı olsun, solcu olsun... CHP’li olsun, MHP’li olsun... AK Partili olsun, HDP’li olsun... Adana’da hemen herkes “Yaşar Kemal” dendiğinde... Şöyle bir gururlanıyor. “Adana’nın nesi meşhur” diye sorduğunuzda “Bizim İnce Memed’imiz var” diyorlar. Yaşar Kemal, Adana’nın medarı iftiharı...

9- TAŞ KÖPRÜ:

Türkiye’nin taş köprüleri meşhurdur. Ama Adana’daki bir başka... Rivayete göre Adana’daki taş köprünün tarihi ta miladi yılın başlangıcına kadar gitmekte... Doğru mu, değil mi? Tam bilemiyoruz. Ama bildiğimiz bir şey var: Bu köprü, dünyanın hâlâ kullanılan en eski köprüsü.

10- HİNTİNCİRİ:

Adana sokaklarında dolaşırken seyyar satıcıların buz üstünde sattıkları bir meyve gördüm. “Baklavadan üstün” sloganıyla satılan bu meyveye Adana’da “frenkinciri” ya da “frenk yemişi” deniyor. “Diken incir” ya da “Dikenli incir” diyenler de var. Acemiler için soyması çok tehlikeli. Çünkü dikeni battığında adamın iflahını söküyor. Ama soyup yediğinizde çabaya değdiğini düşünüyorsunuz: Enfes bir tat.

11- PAMUK:

Pamuk tarlalarındaki ürününü kaldırıp kazandığı parayla İstanbul’a eğlenmeye gelen Adanalı pamuk tüccarlarının öykülerini bilirsiniz. O öyküler biraz geride kaldı. Eskiden Adana ekonomisinin belkemiği olan pamuk, artık o kadar popüler değil. Ama yine de Adana dendiğinde aklınıza uçsuz bucaksız pamuk tarlaları gelsin.

12 - FATİH TERİM:

Karşıma çıkan birçok Adanalıya sordum: “Adana dendiğinde aklına gelen beş şey say”. Hemen hepsi saydıklarının arasına Fatih Terim’i mutlaka yerleştirdi. Fatih Terim Adana için çok önemli bir isim. Tartışmaların dışında tutulan bir isim. Tıpkı Yaşar Kemal gibi bir iftihar vesilesi.