Yapay zeka ‘aradığınız hakem bulunamadı’ derse ne olacak?
MHK ve TFF’ye teknolojik savunma fırsatı doğdu.
Yeni MHK’nın atanmasıyla bir ilk yaşandı. TFF’nin hakemlik, gözlemcilik ve temsilcilik yapılarıyla ilgili aldığı kararlar MHK oluşumundan bağımsız şekilde projelendirilerek açıklandı.
VAR kadrosunun, sahadaki hakemlerin görev almayacağı şekilde yapılandırılacağı belirtiliyor. Yalnız, VAR kadrosu oluşturmak, kamu çalışanlarından, emniyet amirlerinden temsilci kadrosu kurmaya benzemez. İmha edilmekten son anda kurtulanlar dahil olmak üzere 8 hakem VAR kadrosunda.
SKANDALLARI UNUTMAYIN
Özgüç Türkalp ve Erkan Engin gibi kadrodakilerin bunca VAR tecrübesine rağmen geçen sezonun skandallarında başrol oynadığını da unutmamak gerek.
Kadro sayısını artıracak yetkinlikte hakem yok. Var diyen yazsın, direkt yayınlayacağım. Süper Lig’de ve 1. Lig’de her hafta toplam 18 maç için sağlıklı VAR sayısı nasıl 20’lere çıkarılacak?
Kaliteli hakemler sahada kalacağından zaten tartışmalı olan VAR, iyice gündemi kaplar hale gelecek. Bu kadar kısa sürede hakem yetişmeyeceğine göre bazı isimlerin sahadan koparılması ya da yetiştirme aşamasında kulüplerin hata toleransının yüksek olması şart.
VAR ODASINA TERCÜMAN LAZIM
UEFA’dan gelmesi muhtemel VAR’lar ayrı sorun. Bırakın İngilizce bilip bilmemesini, yabancı dili Türkçe olan hakemler var! İletişimde ve konuşmada sıkıntı yaşıyorlar. VAR kadrosunun oluşturulması ve yetiştirilmesi aşamasında kalitesinin sorgulanacak olması nedeniyle yabancı VAR nefes aldırabilir ancak “Stop the game (oyunu durdur)” uyarısını anlamayıp “Thank you” diye sahadan cevap gelirse ne olacak? Süper Lig seviyesine gelip hâlâ tercüman aracılığıyla ders dinleyen hakemlerimiz için ‘yabancı VAR’ fantastik bir çözüm. Daha ötesi, İngilizce bilmeyen FIFA kokartlı hakemlerimiz dahi mevcut! Sözde güzel lakin pratikte sonuçları analiz edilmeden alınmış karar gibi duruyor. Kim bilir, tercüme bürosuyla anlaşma planlanmış olabilir. Operatör-VAR-AVAR-tercüman dörtlüsü.
AVRUPALILAR DÜŞÜNEMiYOR BiZ iSE HEMEN ATLIYORUZ!
Süper Lig’de onca sorunla boğuşan VAR, bir alt kategoride nasıl başarıyla uygulanacak? Avrupalı düşünemiyor (!), biz ise hemen atlıyoruz. Alt lig olarak sadece Bundesliga 2’de uygulanan VAR, maalesef önceki federasyonun kötü mirası. İkinci sınıf ‘futbol, futbolcu, hakem ve VAR’ kalitesiyle verim bekleme hayali bir popülizm değil midir? Umarım büyük hayal kırıklığı olmaz.
HAKEM DEĞiŞiMi FELSEFESi GÜZEL
UEFA (Avrupa Futbol Federasyonları Birliği) ve CONMEBOL (Güney Amerika Futbol Federasyonları Birliği) konfederasyonları ile Fransa-Portekiz ligleri arasındaki hakem değişim uygulamalarını bu satırlarda yazmıştım. Niyet güzel. Hakemler arasında rekabet artacak, farklı bakış getirecektir. Hem bizimkiler hem Avrupalı hakemler açısından tecrübe adına kıymetli. UEFA’nın planladığı yeni Avrupa Ligi’nin hakemlerinin havuzda yer alan ülkelerden görevlendirilecek olması da bu fikrin yaygınlaşmasının işareti.
LAHOZ, TURPiN GELMEZ AMA...
Hep Avrupa’nın 5 büyük ligini baz alıp örnekler vererek, hakemlerin Türkiye’ye gelmeyeceğini belirtmek peşin hüküm olur. TFF, Avrupa’daki federasyonlara başvurarak hakem değişim programı başlatmak istediğini belirtecek. Hangi ülkelerden dönüş olursa Erasmus programı mantalitesinde güzel uygulama olur. Avrupa’nın baş altı liglerinin elit veya 1. kategori hakemleri Süper Lig’de maç yönetmeye heves edebilirler.
Büyük hayallere gerek yok. İspanyol Lahoz, Fransız Turpin, Alman Brych, İngiliz Oliver gibi hakemler olmayabilir ancak hakemlerimizin ufku ve gelişmesi adına çok faydası olacağı aşikar. Bu sayede Türk hakemliği de vasat hakemlere mahkûm olmaktan kurtulur. Ayrıca, 4 büyüklerin bitmek bilmeyen dırdırını biraz da elin hakemleri çeksin.
PSiKOTEKNiK TESTLER ‘BUNDAN HAKEM OLMAZ’ DERSE NE YAPACAKSINIZ?
Psikoteknik yaklaşımı fevkalâde. TFF Başkanı Mehmet Büyükekşi, THY Yönetim Kurulu üyeliği dönemlerinden bahsetti. Herkes pilot olamaz veya pilotluğa devam etmesi sakıncalı görülebilir. Lakin testlerde “Bu hakem Süper Lig için uygun değil” sonucu çıkarsa ne olacak? Süper Lig kadrosuna bir şekilde tırmanmış bir hakem, olumsuz bulunması durumunda sistem dışına nasıl çıkarılacak, teşekkür edilip gönderilecek mi?
Alt liglerde uygulanması ise geleceğe yönelik çok fayda sağlayacaktır. Siyasi etki, camianın ağır abileri, TFF yöneticileri, kulüp tavsiyeleri gibi yeteneğe ve performansa dayalı olmayıp torpille Süper Lig hakemi ‘oldurulanların’ yolu erken kesilebilir.
VERi HAVUZU NE KADAR GENiŞ OLURSA YAPAY ZEKA O KADAR BAŞARILI OLUR
Yapay zeka, tüm sektörlerde yaygınlaşan bir sistem. Temeli, veri madenciliğine dayanır. Ne kadar geniş veri havuzunuz ve kıyas kriteriniz varsa o denli sağlıklı ve bilimsel sonuç oranınız artar. Bilgisayar mühendisi olarak 2010’da bir TV’de futbolla ilgili yapay zeka projesinde yer almıştım. Büyük liglerde standart hakem atama yazılımları yıllardır mevcut. Ancak yapay zeka denildiğinde sadece hakem verisi değil, yöneteceği takımların da verisi girilmelidir ki, doğru ve sağlıklı eşleşme olsun.
TEKNOLOJiK SAVUNMA
TFF’nin temel hedefi, bir maçı en iyi performansla yönetmeye aday hakemlerin ortaya çıkarılması. Bir açıdan da “Kim, hangi maça çıkamaz” sonucuna ulaşmak. Yapay zeka ile bir maça birden fazla aday önerisi çıkarsa MHK karar verecek. İster yapay zeka, ister standart yazılım olsun yine eleştiri gelecektir. Ancak hakem başarısız bir performans gösterirse en azından MHK ve TFF’ye teknolojik bir savunma fırsatı doğacak:
O ELEŞTiRiLER BiTECEK
“Ne yapalım, tüm kriterler kapsamında yapay zeka bu maça en uygun bu ismi seçti” cevabı verilebilecek. Hatta “Çok mu aradınız bu hakemi, başkası yok muydu!” gibi kulüp eleştirileri tarihe gömülecek. Malumunuz hakem konusunda hastalıklı bir ülkeyiz. Herkese bir kulp takmaya ve senaryoya bayılırız. Acaba Fenerbahçe-Galatasaray derbisi geldiğinde bizim yapay zeka “Bu maça aradığınız kriterlerde hakem bulunamadı” derse ne olacak!
