Tanrıçalara adanan antik kentler

Efsanelere göre, bir zamanlar tanrılar ve tanrıçalar Anadolu topraklarında koÅŸuÅŸturup dururlarmış. Ölümlü insanoÄŸlu da onlar adına kentler inÅŸa etmiÅŸ. Bu kentlerin, adandığı tanrıçalar tarafından korunduÄŸuna inanmış.ÇoÄŸunlukla Athena gibi, Afrodit gibi güçlü tanrıçalara adanmış kentler. Aralarında Afrodisyas gibi çok tanınanları olduÄŸu gibi sadece arkeologlar ve arkeoloji meraklılarının haberdar oldukları da var.NEW YORK’A Ä°LHAM VEREN PRÄ°ENESöke’ye 15 kilometre uzaklıktaki Priene, Helenler’in zeka ve savaÅŸ tanrıçası Athena’ya adanan çok sayıda kentten biri. Altın çaÄŸda kenti Athena’nın koruyuculuÄŸuna bırakmak, belki de tanrıçanın hırçınlığından kurtulmanın tek yoluydu. Ne de olsa her savaÅŸta Athena var. Ä°zmir yani Smyrna ve Assos da Athena adına kurulan kentlerden. Mitolojiye göre Ä°da Dağı’ndaki güzellik yarışmasında Paris kendisini Afrodit’e tercih edip, en güzel ilan etmeyince Athena, Troya savaşını çıkarır. Assos’tan savaşı takip eden Athena, Troyalılar’ın kaybetmesi için elinden geleni yapar.Kendi halinde bir ÅŸehir devleti olan Priene, ‘ızgara ÅŸehir planı’yla gelecek kuÅŸaklara ilham vermiÅŸ. Anlatılan odur ki New York, Priene’nin büyütülmüş halidir. Kentin çağının ötesinde izlenimi veren su kanalları ve kanalizasyon sistemi de arkeologların en ilgi çekici bulduÄŸu ayrıntılar arasında.Preneliler’in baÄŸlılıklarını ifade etmek amacıyla Athena adına yaptıkları görkemli tapınak, yanlarda on birer, ön ve arkada altışar olmak üzere toplam 34 sütunla çevrilmiÅŸti. Ancak bugün görebildiÄŸiniz kuzey yönündeki beÅŸ sütun ayağı sadece. Büyük Ä°skender’in yardımıyla ancak 150 yılda bitirilen tapınağın ortasında bulunan, Tanrıça Athena’ya ait som altın, bronz ve fildiÅŸinden yapılmış üç heykel de yerinde deÄŸil.Kentin, Helen uygarlığının en iyi korunmuÅŸ yapıları arasında gösterilen at nalı ÅŸeklindeki tiyatrosu görülmeye deÄŸer. Tiyatronun bittiÄŸi yerden yükselen tepe üzerindeki duvarlarla çevrili düzlük ise Atina’daki Akropolis’in Anadolu örneÄŸi. Akropolis’te Menderes Ovası, Ege Denizi ve Bafa Gölü’nü içeren muhteÅŸem manzara sizi bekliyor.Nasıl gidilir: Ä°zmir’den güneye doÄŸru giderken, Söke çıkışında yol ayrımından Priene-Milet-Didim yoluna girin. Yani Bodrum yönünün tam aksine. 11 kilometre sonra Güllübahçe kasabasına geldiÄŸinizde Priene’yi göreceksiniz.MEZARLIKLAR SAHÄ°BESÄ°NÄ°N KENTÄ° LAGÄ°NAKaryalılar’ın, Ölülerin Efendisi olarak bilinen tanrıça Hekate adına kurdukları Lagina, MuÄŸla YataÄŸan’a baÄŸlı Turgutlu Beldesi içinde yer alıyor. Hekate, Anadolu kökenli bir tanrıça. Kybele’nin tanrıçası olduÄŸunu söyleyenler de var, Yunan tanrıçası olduÄŸunu söyleyenler de. Havada, karada ve denizde yetkileri olduÄŸu için kimi zaman üç beden ya da üç baÅŸlı tek beden olarak da tasvir edilmiÅŸ. Ölüler dünyasının kapısını açıp kapatma yetkisini elinde bulunduran Hekate, mezarlıkların da sahibi. Karabasan, hortlak ve cinleri de o yönetiyor, sihir ve büyüyü idare ediyor. Åžimdiye kadar rastlanan en belirgin simgeleri ise diÅŸi köpek, diÅŸi kurt, kısrak, yılan, balta, hançer, anahtar, meÅŸale, çanak ve hilal.Hekate adına kurulan tek kent olan Lagina’nın bulunduÄŸu bölge, Leyne diye de anılıyor. Lagina’daki Hekate tapınağının frizleri, burada ilk kazıları baÅŸlatanlardan Osman Hamdi Bey tarafından götürüldüğü Ä°stanbul Arkeoloji Müzesi’nde bulunuyor. Frizlerde doÄŸuda Zeus’un yaÅŸamı ile ilgili sahneler, batıda Tanrılar ile Gigantlar’ın Savaşı, güneyde Karia Tanrılar Toplantısı ve kuzeyde Amazonların Savaşı konuları iÅŸlenmiÅŸ.Nasıl gidilir: YataÄŸan-Milas karayolu üzerindeki termik santralın yanından saÄŸa ayrılan asfalt yoldan 9 km. gidilerek Lagina Harabeleri’ne varılıyor. KÄ°BELE’YE ADANAN PESSÄ°NUSSivrihisar’ın Ballıhisar Köyü’nde yer alan Pessinus, tanrıların anası Kibele’nin yerleÅŸmesiyle birlikte ‘Rahipler Devleti’ ÅŸeklindeki antik bir Frig yerleÅŸmesiydi. Ana Tanrıça’nın ÅŸekilsiz taÅŸtan yapılmış kült heykelinin (Baitylas) gökten indiÄŸine inanılıyordu.Helenizm Çağı’nda, bölgeye yerleÅŸen Galat kabilesi Tolistoboglar, Pessinus’u baÅŸkent yapmışlar. Bergama Krallığı döneminde, eski Pessinus Tapınağı’nın yerine Yunan stilinde bir mermer tapınak yaptırılmış. Yunan hakimiyetinde iken ÅŸehir yeniden planlanmış, meclis binası, yolları, kanalı, çarşı ve tiyatrosu kurulmuÅŸ.MÖ 204 yılında Roma senatosunun Pessinus’a elçiler gönderip Kibele’nin kült heykelini Roma’ya getirtmesi ve orada inÅŸa ettirilen bir tapınaÄŸa bu heykelin yerleÅŸtirilmesiyle kent çok büyük bir üne kavuÅŸmuÅŸ. MÖ 25 yılında Augustus, Galatya eyaletini kurunca, Pessinus Romalılar’ın yönetimine geçmiÅŸ. Helen tapınaklarının deÄŸiÅŸik bir uygulaması olan Pessinus tapınağı, kazılar sırasında tiyatro iÅŸlevi gördüğü sanılan basamakların bulunmasıyla tiyatro-tapınak olarak tanımlanmaya baÅŸlandı. Ancak basamakların Kibele kültü ile ilgili olduÄŸunu düşünenler de var.Kentin nekropolünde yapılan kazılarda ise ön yüzleri kapı ÅŸeklinde, Geç Roma mezarlarının güzel örnekleri bulunmuÅŸ. Ballıhisar’da bir depoda korunan mezar taÅŸlarının MS 3. ya da 4. yy’a ait olduÄŸu sanılıyor. Kazılar sırasında, iki yanı basamaklı uzun bir kanal ve kanalın kuzey ucundan Roma çağında varolan derenin suyunu düzenleyen kapatma sistemi de bulunmuÅŸ.Nasıl gidilir: Antik kent, Ankara-EskiÅŸehir yolunda Sivrihisar’ın 16 kilometre güneyinde karayolu üzerinde karşınıza çıkacak.LÄ°KYA’NIN KUTSAL MERKEZÄ° LETOON Apollon ve Artemis’in annesi Leto adına kurulan Letoon, Kınık yakınlarında. Tanrılar Tanrısı Zeus’la yasak aÅŸk yaÅŸayıp, hamile kalan Leto, Zeus’un karısı Hera’nın hışmından kurtulmak için Likya’ya kaçar. Çocuklarını doÄŸurduktan sonra geldiÄŸi Xanthos’ta Hera’dan korkup onu kovmaya kalkışanlara çok sinirlenir Leto. Ve onları kurbaÄŸaya çevirir. Letoon’daki kurbaÄŸa seslerinin nedeni de efsanede böyle anlatılır.Leto, bazı kaynaklara göre Anadolu kökenli bir tanrıça. Onun adına kurulan Letoon ise Likya’nın kutsal merkezi. En önemli kalıntılar da üç tane tapınak. Batı’ya doÄŸru olan Leto adına MÖ IV-V. Yüzyıl’ın sonuna doÄŸru Kral Arbinas tarafından inÅŸa edilmiÅŸ. Bugün yıkıntıları görünen ise M.Ö. 150 yıllarında Ä°on düzeninde yapılan ikincisi. Bu tapınağın yanında, ortada da MÖ IV. Yüzyıl’da Artemis için yapılan tapınak yer alıyor. DoÄŸudaki Dor düzenindeki tapınak ise Leto’nun oÄŸlu tanrı Apollon’a ait. Çok harap haldeki tapınaktaki bir mozaikte Artemis’in ok ve sadağı ile Apollon’un liri tasvir edilmiÅŸ. Ayrıca tapınak yakınında Yunanca, Aramca ve Likya dillerinde yazılmış, Likya ve Karya Satrabı Pixodaros’un bir kararnamesi de bulunmuÅŸ. MÖ 358 tarihli yazıt ÅŸimdi Fethiye Müzesi’nde. Letoon, MS VII. yüzyılda terk edilmiÅŸ. Nasıl gidilir: KaÅŸ - Fethiye karayolunda, Kaş’a 50 km uzaklıkta, Kınık yakınından ayrılan 4 km.’lik bir yol sizi Bozoluk Köyü’ndeki Letoon harabelerine götürür.Â