Medeniyetler diyarı: Hatay

Türkiye’nin en önemli ve en eski yerleşim bölgelerinden Hatay… Yapılan arkeolojik araştırmalar MÖ 100 bin ve 40 bin yılları arasına kadar uzanıyor. Bölgedeki bulgular buna işaret ediyor. Gezilecek görülecek yerlerine geçmeden önce biraz tarihinden bahsetmek istiyorum.

Dünyanın en büyük üçüncü şehriydi

Hatay, Roma İmparatorluğu döneminde Antakya'nın, Roma ve İskenderiye'nin ardından dünyanın en büyük üçüncü şehri olduğu rivayet ediliyor. Şehrin tam bir kültür ve tarih mozaiği olarak tanınmasının sebebiyse verimli toprakları ve önemli konumu sebebiyle tarih boyunca pek çok farklı medeniyet tarafından ele geçirilmiş, yaşam sürülmüş olmasından geliyor.

Dünyanın olimpiyat niteliğindeki ilk festivalinin ise MÖ 195 yılında ‘Daphneia’ şehrinde (Bugünkü adıyla Defne) yapıldığı, tarihi kaynaklarda yer alıyor. Tarih boyunca Akat Beyliği, Hitit, Mısır ardından Urartu, Asur ve Perslerin hüküm sürdüğü bölgede Antakya şehrinin tam anlamıyla inşa edilmesi MÖ 300 yılını bulmuş. Kent daha sonra sırayla Roma İmparatorluğu, Emevi ve Abbasiler, Bizans ve Memlûk Devleti tarafından yönetilmiş.

Bir zamanlar adı ‘Hatay Cumhuriyeti’ydi!

1516’da ise Osmanlı Devleti'nin himayesine giren kent, bir dönem düşman işgaline maruz kalmış. ve Mondros Mütakaresi ile kendi bağımsızlığını ilan ederek ‘Hatay Cumhuriyeti’ adını almış. Bu dönemde, Antakya merkezinden geçen Asi Nehri’nin hemen yanına Hatay Cumhuriyeti Meclisi kurulmuş ve toplantılar orada gerçekleşmiş. Hatay Meclis Binası, günümüzde ziyaret etmek isteyenlere kapılarını açıyor.

Anadolu’da son Ermeni köyü

Samandağ ilçesinde bulunan, Anadolu’nun son Ermeni köyü olan ve Türkiye’de ilk organik tarım uygulamalarının yapıldığı Vakıflı Köyü, kenti ziyaret edenlerin tercih ettiği en önemli noktalardan… Yaklaşık 200 kişilik bir nüfusa sahip köy, kurulan kooperatif aracılığıyla zeytinyağı, onlarca çeşit reçel, nar ekşisi, turşu ve daha birçok ürün Türkiye ve dünyaya açılıyor. Tepede yer alan köyden, Caretta carettaların yaşam merkezi olan Samandağ Çevlik sahilinin etkileyici görüntüsü yerli yabancı birçok turisti buraya çekiyor.

Titus Tüneli: 1380 metre uzunluğu, ortalama yedi metre yükseklik ve altı metre genişliğiyle, antik limanın alüvyonlarla dolmasını engellemek amacıyla sadece insan gücüyle açılan en uzun tünellerden biri olarak Samandağ taraflarında ziyaretçilerin ilgisini çekiyor. Bin esir tarafından elleriyle açıldığı söylenen tünel, hikâyesiyle de etkiliyor.

Habib-i Neccar: M.S. 40 yıllarda Antakya’da yaşamış Hz. İsa’nın havarilerine inanan ve bu uğurda canını veren bir Hristiyan marangozdur... Neccar’ın Arapça’da ‘marangoz’ demek. Habib-I Neccar caminin içerisinde, Hz. İsa’nın havarilerinden Yuhanna, Pavlos ve Şem'un'a ait olduğu düşünülen mezarlar ve Habib-i Neccar'ın mezarıyla birlikte Hristiyanlara ait mezarlar bulunuyor.

Dünyanın ilk mağara kilisesi

Hristiyanlığın ilk kiliselerinden birisi olan Saint Pierre, aynı zamanda dünyanın ilk mağara kilisesi olarak kabul ediliyor. 1963 yılında Papara tarafından Hristiyanların hac yeri olarak ilan edilmiş. Hıristiyanlığın Katolik, Ortodoks ve Protestan olarak mezheplere ayrılmadan önceki ilk kilisesi olduğu biliniyor.

Hatay’ın ‘Haytalı’ lezzeti…

Üzerinde yaşayan onlarca medeniyetin etkisiyle Hatay mutfağı, yemek, meze ve tatlı çeşitleri olarak ülkemizde ve Doğu Akdeniz’de en geniş çeşide ve lezzet bakımından en tercih edilir tatlara sahip. Hatay mutfağı denilince akla gelen ilk lezzetler, künefe, kağıt kebabı olsa da 600’e yakın çeşit var.

Bunlardan birisi de, dünyanın gece ışıklandırılan ilk caddesi olan Antakya Kurtuluş caddesindeki Affan Kahvesi'nde yaklaşık bir asırdır ikram ediliyor.

Sıcaklığın en çok hissedildiği bölgelerden birisi olan Hatay'da, özel olarak hazırlanan dondurmanın nişasta ve gül suyuyla buluşmasıyla meydana gelen Haytalı, efsanevi lezzetiyle birlikte ferahlık hissini de yaşatıyor. Yaklaşık 100 yıllık bir işletme geçmişine sahip olan Affan Kahvesi’ne adım attığım anda tarihi dokusunu hissettim. Ayrıca Kıraathanenin arka bahçesi, eski Antakya evlerinin izlerini taşıyor.

Mekânı Züheyr Sahilli işletiyor. İşini severek yapan, sıcakkanlı bir işletmeci…  Asırladır bu lezzet günümüze kadar gelsede bilinirliğini arttıran ise bir televizyon dizisi oldu. Çekimleri Antakya'da gerçekleştirilen Asi dizisinde, Tuncel Kurtiz'in çay yerine Haytalı ikram etmesi her şeyi değiştirmiş. Paketleme durumunun pek mümkün olmaması ve bozulma durumu dolayısıyla şehirlerarası yolculuğa uygun olmayan Haytalı, Affan Kahvesi'nde yaz ve kış dönemlerinde servis ediliyor. En önemlisi Haytalı Bici Bici ile karıştırılıyor. 

Fotoğraflar: Osman Yenilmez, Anadolu Ajansı, Alamy, Hatay İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü