Mahallelerinde hiç yabancılık çekmeyeceksiniz: Kosova

Her ulusun resmi sınırları vardır. Bir de doğal ve manevi sınırları... Ülkemizin batıdaki doğal sınırı Kosova’ya kadar uzanır. Yani Sultan I. Murat (Hüdavendigâr) Türbesi’nin bulunduğu yere... 500 yıldan fazla Osmanlı hâkimiyetinde kalan Kosova, 1943’te Yugoslavya bünyesindeydi. 1999’dan itibaren Birleşmiş Milletler kontrolüne giren ülke, 17 Şubat 2008’de bağımsızlığını ilan etti.

ANADOLU ŞEHİRLERİ GİBİ...

Pandemi yasakları hafifleyince  ziyaret ettiğim Avrupa’nın çiçeği burnunda ülkesi, resmi adıyla Kosova Cumhuriyeti, ülkemize sempati besleyen halkı nedeniyle beni çok  sıcak karşıladı...

1453’te İstanbul’u fetheden Fatih Sultan Mehmet’in bir sevdası daha vardır: Kosova. Fatih dağları, nehirleri ve ovalarıyla bereket saçan bu güzel coğrafyayı; Balkanlar’a, yani Avrupa’ya açılan kapı olarak görür... Genç sultan, gözdesinden çok fazla uzak kalamaz ve İstanbul’un fethinden sadece iki yıl sonra Kosova’yı ‘kesin’ olarak Osmanlı topraklarına katar.

Bugün Kosova’nın şehirlerinde, kasabalarında ve mahallelerinde gezerken kendinizi Safranbolu, Cumalıkızık, Taraklı, Göynük ya da Beypazarı’nda hissedersiniz. Dahası Kosova’da gençlerin ya da yaşlıların Türkçe bildiğini görüp onlarla sohbet edebilirsiniz. Kosova’da tanık olabileceğiniz kültürel çeşitlilik ve dil bolluğu, şüphesiz Osmanlı’dan miras. Türkçe başta olmak üzere Arnavutça, Makedonca, Boşnakça ve Sırpça konuşulan ülkeyi keşfetmeye başkent Priştine’den başlıyorum. Uluslararası Adem Yaşari Havalimanı’na indikten sonra, günlük 50 Euro’dan başlayan fiyatlarla otomobil kiralıyorum. Uçsuz bucaksız tarlaların ve bağların arasında kıvrılan yılankavi yol, keyifli bir seyirlik. Havalimanından başkente uzanan 15 kilometrelik yolun sonunda Priştine ile tanışıyorum.

TÜRKÇE BİLEN ÇOK

1 milyon 800 bin nüfuslu ülkede, yaklaşık çeyrek milyon insan başkent Priştine’de yaşıyor. Başkentin merkezinde, hayırsever faaliyetleri nedeniyle 1979’da Nobel Barış Ödülü verilen Nene Tereza’nın (Rahibe Teresa) adını taşıyan bir cadde uzanıyor. Çevrede gezinirken rastladığım iki heykelden biri Nene Tereza’ya, diğeriyse İskender Bey’e ait. Biraz ilerideki Yeniden Doğuş (New Born) Anıtı, Kosova’nın 2008’de kavuştuğu bağımsızlığı temsil ediyor. Anıtın yükseldiği muhit, Yeni Priştine olarak biliniyor. Çok katlı binalar, iş merkezleri, çarşılar ve kafelerle dolu olan bölge, taş döşeli geniş meydanlarıyla dikkat çekiyor. Caddelerse günün hemen her saati canlı.

Sokakları dolduran gençler ve öğrenciler, geleceğe umutla bakıyor. Kosovalı gençler arasında Türkçe bilenlerin sayısı hayli fazla. Yunus Emre Enstitüsü başta olmak üzere pek çok kuruluşun Kosova’da düzenlediği Türkçe kurslarının başarısı net biçimde fark ediliyor. Ayrıca ülkenin hemen her yanında inşaat ve restorasyon çalışmaları göze çarpıyor. Bu hızlı gelişim, bağımsızlık sonrası gençlerde oluşan özgüvenden besleniyor. Kuşkusuz Türk firmaları, bu kalkınma hamlesinde önemli bir role sahip.

OSMANLI MİMARİSİNİN ZENGİN ÖRNEKLERİ

Kosova gezisinin en heyecan verici yerlerinden biri, Eski Priştine denilen Medrese Mahallesi. Zira burada geçmişin izleri belirgin biçimde yoğunlaşıyor. Cami, medrese, hamam gibi yapılarla dolu olan mahalle, sivil Osmanlı mimarisinin zengin örneklerini görebileceğiniz bir açık hava müzesi gibi. 26 metrelik saat kulesi, mahallenin simgesi. 1462’de Fatih Sultan Mehmet’in emriyle yaptırılan Fatih Camisi, Büyük Cami adıyla da tanınıyor.

Bu muhteşem mabet, geçen yıllarda Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) tarafından restore edilmiş. Birkaç dakikalık yürüme mesafesindeki Yaşar Paşa Camisi ise 1835’te inşa edilmiş. Buraya kadar gitmişken iki adresi gözden kaçırmamanızı öneriyorum: Ülke tarihine ilişkin kapsamlı bir koleksiyon barındıran Kosova Müzesi ve Priştine Güzel Sanatlar Akademisi.

Priştine’den sonra Sultan Murat’ın türbesini de ziyaret edin. Başkentin 12 kilometre kuzeyindeki geniş ova, Birinci Kosova Savaşı’nın yapıldığı yer. Burada hayal gücünüzü harekete geçirip Osmanlı askerlerinin binlerce kişilik Haçlı ordusuna karşı giriştiği muharebeyi gözünüzde canlandırırken yol levhalarını takip etmeyi ihmal etmeyin. Çünkü savaş meydanında gezerken yaralı bir Sırp tarafından hançerlenerek şehit edilen Sultan Murat’ın türbesi çok yakınınızda. Mitroviça Yolu üzerindeki türbe ziyaretçilere açık.

HOŞGÖRÜ KENTİ

85 kilometrelik Priştine-Prizren yolu yaklaşık 1.5 saat sürüyor. Yolun sonunda önce Prizren Kalesi, sonra kubbeler, minareler, kuleler ve kırmızı çatılı evler görüş sahamıza giriyor.

Kosova’nın ikinci büyük şehri olan Prizren’i mutlaka ziyaret listenize alın. Türkçenin yaygın olarak konuşulduğu şehirde çok sayıda Osmanlı eseri sizi bekliyor.

Sırtını Girmia Dağı’na yaslayan şehir, geniş bir ovaya kurulmuş. Çoğunluğu 18’inci ve 19’uncu yüzyıllardan kalma çok sayıda Osmanlı evinin sıralandığı arnavutkaldırımlı sokakları takip ederek Şadırvan Meydanı’na ulaşılıyor. Burada yaşayanların yürüyüş yapmak, camiye gitmek, kahvehanelerde oturmak için gezindiği mahallenin huzur dolu bir atmosferi var.

Prizrenli Suzi Çelebi’nin memleketine hayat veren Akdere üzerindeki Taşköprü, eski bir Osmanlı eseri. İşte dünya güzeli Sinan Paşa Camisi tam karşıda! 1615 yapımı camideki duvar bezemeleri, geçmişin zarafetini taşıyor. Biraz ilerideki Ljeviska Katedrali ise Müslüman ve Hıristiyanların Osmanlı idaresinde asırlar boyu barış içinde yaşadığını kanıtlıyor.

NASIL GİDİLİR?

Türk Hava Yolları, İstanbul’dan Priştine’ye haftanın her günü karşılıklı seferler düzenliyor. Hareket saatleri ve bilgi için: www.turkishairlines.com

NE YENİR?

Kosova’nın köftesi (yörede çüfte deniyor), dana sucuğu, güveci, peynirleri, kahvaltılık ‘ajvar’ sosu ve trileçe tatlısı meşhur.

NE ALINIR?

Prizren’deki Çarşamba Pazarı’ndan yöreye özgü telkâriler, bölge sakinlerinin yaptığı el işleri, ahşap oyma eşya ve çeşitli hediyelikler alabilirsiniz.

BİLİYOR MUYDUNUZ?

İstiklal Marşı’mızın yazarı şair Mehmet Akif Ersoy’un babası Tahir Efendi’nin, Kosova’nın İpek şehrinde yaşadığını...

KAÇIRMAYIN

Küçük olmasına rağmen pek çok ilginç eserin sergilendiği Prizren Etnografya Müzesi görülmeye değer.