KeÅŸfedilmeyi bekleyen 10 arkeolojik kalıntı bölgesi

Truva, Efes veya Aspendos gibi antik kentler hepimizin bildiÄŸi, her yıl binlerce ziyaretçiyi ağırlayan arkeolojik alanlar. Oysa tarihi kalıntılar tarafından son derece zengin olan Anadolu topraklarında, ziyaret edilmeyi hak eden, keÅŸfedilmeyi bekleyen pek çok eski yerleÅŸim bulunuyor.Aslında seyahat ederken bunların pek çoÄŸunun yakınından geçip gidiyoruz. Otoyol kenarındaki sarı tabelaları takip etmek pek fazla insanın aklına gelmiyor. Biz de bu hafta jüri üyelerimize Anadolu’nun keÅŸfedilmeyi bekleyen arkeolojik kalıntılarını sorduk. Ağırlıklı olarak Ege ve Akdeniz sahillerinde bulunan antik kentler, yaz tatilinde deniz, kum ve güneÅŸten fazlasını arayanları bekliyor. EN Ä°YÄ° 101. Arykanda - FÄ°NÄ°KE2. Aizonai - KÃœTAHYA3. Dara - MARDÄ°N 4. Sagalassos - BURDUR5. Labranda - MÄ°LAS6. Klazomenai - URLA7. Amemuri - ANAMUR8. Aslantepe - MALATYA9. Aigai - Ä°ZMÄ°R10. Laodikeia - DENÄ°ZLÄ°ARYKANDASu yolları dikkat çekiciFinike karayolunun 30. kilometresinde, Arif Köyü’ne yakın bir ören yeri. Arykanda’nın filolojik yönden yerli bir isim oluÅŸu ile eski bir yerleÅŸme yeri olduÄŸu biliniyor. Antik kentin en üst teraslarından birinde, bir stadion (stadyum) bulunuyor. Stadionun bir altındaki terasta ufak, fakat çok iyi korunmuÅŸ tiyatro, tiyatronun alt terasında odeon (konser salonu) ve buna ulaÅŸan merdivenli yol var. Kentin büyük bölümünü nekropol (mezarlık) kaplıyor. Nekropoldeki tonoz örtülü mezar odalarının dışında lahitlere de rastlanıyor. Arykanda’da büyük bir hamam da var. En ilginç kalıntılardan biri, Aykırıçay kaynağının bulunduÄŸu yerde, kayalığın yüzündeki su yolları. Arykanda kazısı; Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Garanti Bankası ve Akdeniz Medeniyetleri AraÅŸtırma Enstitüsü’nün (AKMED) maddi destekleriyle, Prof. Dr. Cevdet BayburtluoÄŸlu baÅŸkanlığında yürütülüyor.AÄ°ZONAÄ°Adına festival düzenleniyorKütahya’ya 57 kilometre uzaklıktaki Çavdarhisar ilçesinde. Efes, Bergama, Side gibi kentlerle çaÄŸdaÅŸ olan Aizanoi, Penkalas ırmağının iki yakasına kurulmuÅŸ. Kent adını Azan adlı mitolojik kahramandan alıyor. Friglere baÄŸlı yaÅŸayan Aizanitis’in ana yerleÅŸmesi. Antik kentte Zeus Tapınağı, antik borsa, stadyum ve antik tiyatro, mozaikli hamam, antik köprüler ve sütunlu yol bulunuyor. Kentin korunmasına bir bekçi, Çavdarhisar Belediyesi ve çeÅŸitli dernekler yardımcı oluyor. Çavdarhisar Belediyesi geleneksel olarak her yıl Aizanoi Festivali düzenliyor. Kentte 1971 yılında yapılan kazılarda antik borsa, 1992-1995 yılları arasında yapılan kazılarda da sütunlu yol ortaya çıkartıldı.DARAMezopotamya’nın Efes’iMardin’in 30 km. güneydoÄŸusunda, Mardin-Nusaybin karayolu üzerinde. Mezopotamya’nın ünlü ÅŸehri, bugün orta büyüklükte bir köy haline gelmiÅŸ. Tarihte adı Dara kalesi olarak geçiyor. Su sarnıçları, tiyatro, su deÄŸirmeni, barajı (subent), köprü, kilise, çarşı, depo, tophane ve 40 metre derinliÄŸindeki yeraltı yerleÅŸimi (sonradan zindan olarak kullanılmış) halen görülebilir. Mezopotamya’nın Efes’i kabul edilen Dara, Darxis tarafından MÖ 530-570’te parsedia (dinlence) olarak inÅŸa ettirilmiÅŸ. Milad’ın ilk asırlarına kadar Ä°ranlılar ile Romalılar arasında el deÄŸiÅŸtirmiÅŸ. 7. yy’da Arapların eline geçen ÅŸehir, daha sonraki yüzyılarda yerel beylikler tarafından yönetilmiÅŸ ve 15-16. yy’da Osmanlılar’ın hakimiyetine girmiÅŸ. Kazıda çıkan paralardan (daryaka), zengin bir ÅŸehir olduÄŸu anlaşılıyor. SAGALASSOSCesur insanların ÅŸehriBatı Toros DaÄŸları’nın kollarından AkdaÄŸ üzerinde, 1450-1700 metreler arasında kurulu. Kent, Psidia bölgesinin en gözüpek ve cesur insanlarının yaÅŸadığı yer olarak tanınırmış. Ä°skender’in ordusuna büyük direniÅŸ gösteren Sagalassos, MÖ 334’te teslim oldu. Büyük Ä°skender döneminde en ihtiÅŸamlı günlerini yaÅŸadı. MÖ 25’te Roma egemenliÄŸine girdi. MS 3. yy’da görkemli yapılarla donatıldı. MS 518’de ağır bir depremle hasar gördü. Yapılar onarıldıysa da MS 7. yy’da yeni bir deprem, hem kenti yok etti hem de su kaynaklarını kapattı. Ardından gelen Arap istilası, susuzluk ve salgın hastalıklar nedeniyle halk kenti terk etti. Kentin üzerini, yamacına kurulduÄŸu Akdağ’dan inen toprak örttü. Yıllardan beri süren kazılarla ortaya çıkarılmaya çalışılan kent, Burdur ve Isparta’ya 30 km. uzakta. Haziran başından eylül sonuna kadar görülebilir. LABRANDAKarya uygarlığının baÅŸkenti MuÄŸla’nın Milas Ä°lçesi, Kocayayla Köyü sınırları içinde. 1989’da ziyarete açıldı. Türkiye’nin en iyi korunmuÅŸ antik kentlerinden. 1948’de Ä°sveç Uppasala Ãœniversitesi’nin baÅŸlattığı kazılar devam ediyor. MÖ 5. yy’da kurulan Labranda Antik Kenti’nin en büyük özelliÄŸi Zeus tapınağının kutsal alanı olması. Kent, antikçaÄŸda 8 metre geniÅŸliÄŸinde, 12 km. uzunluÄŸunda bir kutsal yolla Milas’a baÄŸlıydı. Yolun izlerini bugün de görebilirsiniz. Karya Kralı Mozolus, doÄŸduÄŸu Labranda’yı baÅŸkent yapmıştı. GüneydoÄŸu ve güneyde bulunan iki giriÅŸ kapısı ayakta. Zeus Tapınağı, stoa, tapınağın güneyindeki büyük teras duvarı, kült yemeklerinin yendiÄŸi andron, saray olduÄŸu sanılan büyük yapılar, stadyum, teras evleri kalıntıları görülebilir. Roma dönemi yapılarına da rastlanıyor. Buradan çıkarılan ve Milas Müzesi’nde sergilenen eserler arasında altın süslemeler ağırlıkta. KLAZOMENAÄ°Zeytinyağı üretiminin merkeziÄ°zmir’in Urla Ä°lçesi’nde bulunan kent, MÖ 6. yy’a ait. Dünya zeytinyağı üretimi ve ticaretinde önemli bir merkez. Bir Ä°yon kenti olan Klazomenai, MÖ iki binli yıllarda önemli bir seramik merkezi konumundaydı. Osmanlı dönemine ait çok sayıda cami ve çeÅŸme de var. Bozulmamış evleri ile doÄŸal bir müze görünümünde. Kazı çalışmaları 1997’de, Antik Klazomenai Zeytinyağı Ä°ÅŸliÄŸi Kazısı adıyla, Anadolu zeytinyağı kültürünü dünyaya tanıtmak amacıyla baÅŸlatıldı. Komili tarafından desteklenen kazıların denetimini Ege Ãœniversitesi Arkeoloji Bölümü BaÅŸkanı Prof. Dr. Güven Bakır yürütüyor. MÖ 6. yy’a ait bir zeytinyağı iÅŸliÄŸi çıkarıldı. Ä°ÅŸlikte çaÄŸdaÅŸlarına göre ileri bir teknoloji kullanılmış. Çalışmalar sona erdiÄŸinde zeytinyağı yapımının 2 bin 500 yıllık tarihi günümüze taşınacak. AMEMURÄ°Mezar mozaiklerini görün Mersin’in Anamur Ä°lçesi’nin 6 km. uzağında. Antik kentin 500 metre geniÅŸliÄŸi ve 1.7 km. uzunluÄŸu var. Adı rüzgarlı burun anlamına geliyor. Ä°ki bölümlü mezarlar kentteki en ilginç yapılar. İç kısmı ölüye, diÄŸer kısmı dua için gelen yakınlara ayrılmış. Mezarların içindeki mozaikler ve duvarlara kazınmış figürler görülmeye deÄŸer. Yılda yaklaşık 13 bin yabancı turist ziyaret ediyor. Kazıda çıkan buluntular Anamur Müzesi’nde sergileniyor. Hitit Kralı 4. Tuthalia, kenti MÖ 12. yy’da kendisine sığınan Mattuvata isimli kiÅŸiye armaÄŸan etmiÅŸ. Daha önce Asurlular’ın elinde olan kentin en eski sahibi Finikeliler olarak biliniyor. Mattuvata, Afyon’a kadar uzanan bir prenslik kurmuÅŸ ve Anemurium bu prensliÄŸin baÅŸkenti olmuÅŸ. Daha sonra kent yine Finikelilerin, ardından Ä°sairia, Selefkozlar, Romalılar ve Bizanslıların egemenliÄŸine girmiÅŸ.ASLANTEPEKazılar 73 yıldır sürüyorAnadolu’nun ilk yerleÅŸim birimlerinden. Kazı çalışmaları 73 yıldır devam ediyor. MÖ 712’de Asurlar’ın istilasıyla bir süre terk edilen ÅŸehir, MS 5-6. yüzyıllar arasında Roma Köyü olarak kullanıldı. Daha sonra ise Bizanslıların mezarlık alanı oldu. Ä°lk kazı çalışmaları 1932’de Fransız arkeolog Louis Delaporte tarafından baÅŸlatıldı. Kazılara 1950’de Claud Schaeffer, 1961’de Roma Ãœniversitesi devam etti. Bugüne kadar MÖ 3300 ve 3000 yıllarına ait kerpiç saray, MÖ 3600-3500 yıllarına ait tapınak, mühür baskılar, metal kılıç ve silahlar, takılar, kral mezarları ortaya çıktı. Aslan heykelleri, Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ne gönderildi. Malatya Müzesi’nde sergilenen dünyanın ilk heykelcikleri de bu uygarlığa ait. Battalgazi yakınlarındaki Aslantepe höyügünde çalışmalar devam ettigi için ziyaretçi alınmıyor. Höyük, bekçi tarafından gece ve gündüz bekleniyor.AÄ°GAÄ°12 Yunan kentinden biriManisa-Ä°zmir sınırı, Köseler Köyü yakınında. MÖ 11. yy’da, Ege’de kurulan 12 Yunan kentinden biri. Kıyıya uzak olduÄŸundan az zarar görmüş. Kazı çalışmaları, 2004’te iÅŸadamı Ä°smail Akçura’nın sponsorluÄŸunda, Ege Ãœniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Ãœyesi Prof. Ersin DoÄŸer baÅŸkanlığında baÅŸladı. Kent, MÖ 6. yy’da Anadolu Pers istilasına uÄŸrarken, bağımsızlığını korumuÅŸ. Helenistik dönemde Pergamon Krallığı hem parasal hem teknik destek vererek kenti imar etmiÅŸ. MÖ 2. yy sonu, 1. yy başında Roma egemenliÄŸine girmiÅŸ. MS 17’de büyük bir depremin ardından Roma Ä°mparatoru Tibaryüs sayesinde ayaÄŸa kaldırılmış. MS 7. yy’da Arap akınlarından sonra sırasıyla Bizans, Saruhan BeyliÄŸi ve Osmanlı egemenliÄŸine girmiÅŸ. Demir giriÅŸ kapısı, agora (pazar yeri) ve meclis binası bulundu. Heykeller ve kentin taÅŸ yolları ortaya çıkarıldı.LAODÄ°KEÄ°AÄ°nanç turizmi için önemliDenizli ÅŸehir merkezinin 6 km. doÄŸusunda. Seleukoslar Kralı II. Ankiakos tarafından eÅŸi Laodikeia’nın adına MÖ 3. yy. ortalarında kuruldu. Ä°nanç turizmi açısından önemli, Ä°ncil’de adı geçen kutsal kiliselerden yedincisi burada bulunuyor. Kazı çalışmalarına 2002’de Denizli Müzesi tarafından baÅŸlandı, Pamukkale Ãœniversitesi tarafından sürdürülüyor. Kazının başında Arkeoloji Bölümü Öğretim Ãœyesi Doç. Dr. Celal ÅžimÅŸek var. En önemli kalıntılar arasında iki tiyatro, stadyum, gymnasium, anıtsal çeÅŸme, meclis binası, Zeus Tapınağı ve kutsal kilise var. Athena heykeli, kabartmalı sütun, Laodike tükesi ve Vali Septimus Dionizos yazıtı bulundu. Hamam bazilika, Suriye Caddesi, tapınak A, batı tiyatrosu, kuzey nekropolü, anıtsal çeÅŸme ve agora’da çalışmalar sürüyor. Üç bekçi ve Dijital kamera sistemi ile 24 saat izleniyor.Â