Hep gözümüzün önünde duran ama hiç görmediÄŸimiz kuÅŸ evleri

Günlük hayatın koÅŸturmasında gözümüzden kaçan mimari ayrıntılardan biri tarihi kuÅŸ evleri. Halbuki başımızı kaldırıp bir baksak, cami saçaklarının altında oya gibi iÅŸlenmiÅŸ duran kuÅŸ evlerini hemen göreceÄŸiz. Ne yazık ki çok uzun bir süredir yapılarda kuÅŸ evlerine yer verilmiyor.Bu nedenle hemen hemen hepsi tarihi detaylar olarak karşımıza çıkıyor. Biz de KuÅŸ Evleri kitabının yazarı, mimar Cengiz BeÅŸtaş’ın rehberliÄŸinde bu yapıların peÅŸine düştük. Nam-ı diÄŸer kuÅŸhanelerden Ä°stanbul’da 20’ye yakın bulunmakta. Rotamız Taksim’den baÅŸlayıp, Ãœsküdar’da son buluyor. Gezimizin sonunda acıkanlar için mola da vereceÄŸiz. Mimar Cengiz BektaÅŸ, ‘Osmanlı mimarisinde kullanılan kuÅŸ evler, insanlarla hayvanlar arasındaki sıcak dostluÄŸun eseri. Bugünkü yapılarda bu sık görülmüyor’ diyor. Ä°stanbul’daki en eski kuÅŸ evleri, 16. yüzyıla ait Mimar Sinan yapılarında bulunuyor. Bunlar genellikle oyuk ÅŸeklindeki kuÅŸ yuvaları. Bugün gözümüze çarpan örneklerin çoÄŸu 18 ve 19. yüzyıllarda yapılmış olanlar. KuÅŸ evleriyle ilgili bilgi çok kısıtlı. Ancak üzerinde bulunduÄŸu yapının tarihi ve mimari özelliklerinden, o kuÅŸ eviyle ilgili bilgi edinebiliyoruz. Ama bazıları da yapıya sonradan eklenmiÅŸ. Bu örneklerden biri Taksim Su Maksemi. Bu yapıda yer alan kuÅŸ evleri 19. yüzyılda eklenmiÅŸ. Biz de bu yapıyla gezimize baÅŸlıyoruz. Ä°stiklal Caddesi’nin giriÅŸinde yer alan yapının üzerinde iki tane kuÅŸ evi bulunuyor. Gazete ve dergi satan kioskun yanında, köşedeki çeÅŸmenin hemen üzerinde duruyorlar. Ä°stanbul Ansiklopedisi’nde, ‘Son ÅŸeklini 1839 yılında alan Taksim Su Maksemi sekiz köşeli, küfeki taşından bir gövdeye ve yine piramidal, sekiz köşeli bir çatıya sahip. Kapının yer aldığı cephede, kapı üzerinde yay kemerli bir pencere bulunmakta. Bu pencerenin iki yanında minik konsollar üzerine oturmuÅŸ geleneksel Türk mimarisi hatları ile iki adet kuÅŸ köşkü yer alıyor’ deniyor. KÜÇÜK BÄ°R SARAYI ANDIRIYORÄ°kinci durağımız Topkapı Sarayı içinde yer alan Darphane-i Amire binası. Yapı son ÅŸeklini 1832 yılında almış. Taksim’den kalkan Sultananmet otobüsleriyle ulaÅŸabilirsiniz buraya. Günümüzde önemli sergi ve gösterilere ev sahipliÄŸi yapan Darphane-i Amire binasının iç avlu duvarlarında iki tane kuÅŸ evi var. Avluya Aya Ä°rini tarafındaki kapıdan girin. Karşınıza iki yol çıkacak. Soldakini takip ederseniz dış duvardaki kuÅŸ eviyle karşılaÅŸacaksınız. Bu kuÅŸ evi diÄŸerine göre biraz daha eski ve küçük. Büyük ve daha heybetli olan ikincisi darphane bölümde yer alıyor. Yani aÅŸağıya doÄŸru biraz daha yürüyeceksiniz. Bu bölüme girmek için güvenlik görevlilerinden izin almak gerekiyor. Ama merak etmeyin, yetkililer bu konuda gayet yardımsever. Ä°kinci kuÅŸ evi gotik bir ÅŸatonun minyatürü adeta. BACA DEĞİL KUÅž EVÄ°Sultanahmet’ten Karaköy’e yürüyerek inerseniz, buradan ÅŸehirhatları vapuru ile Anadolu yakasına, HaydarpaÅŸa’ya geçebilirsiniz. HaydarpaÅŸa iskelesinin çatısında bacaya benzer bir detay göreceksiniz. Belki bugüne kadar çok görmüşsünüzdür de sadece bir baca olduÄŸunu düşünmüşsünüzdür. Oysa bu yapı baca deÄŸil, bir kuÅŸ evidir. Mimar Vedat Tek’in 1915 yılında yaptığı iskele, Osmanlı döneminin son eserlerinden biri. Ä°skelenin çatısında iki tane kuÅŸ evi bulunuyor. Ãœsküdar’a doÄŸru yola çıkıyoruz. Kadıköy’den Ãœsküdar’a kalkan dolmuÅŸlar bu iÅŸ için ideal. Çiçekçi durağına gelip sola doÄŸru giden yolu takip ettiÄŸinizde karşınıza 1801 yılında III. Selim tarafından yaptırılan Selimiye Camii çıkar. Bu caminin ön yan cephesinde de bir kuÅŸ evi var. Gidip görebilirsiniz, fakat cami askeri bölge içinde kaldığından fotoÄŸraf çekmek yasak. ÃœSKÃœDAR CAMÄ°LERÄ° KUÅž EVÄ° DOLUÃœsküdar Meydanı’na Çiçekçi durağından yürüyerek inebilirsiniz. Meydana geldiÄŸinizde çarşının karşısında Yeni Valide Cami sizi karşılar. Üçüncü Ahmet’in annesi Gülnüş Emetullah Rabia Sultan tarafından yaptırılan bu yapının içinde iki tane kuÅŸ evi bulunuyor. Ä°kisi de cami minyatürünü andırıyor. 1710 yılında biten eser, klasik dönem üslubunun etkisinde. Caminin subaşısı Mimar Bekir. Ãœsküdar Meydanı’nda bulunan PTT Merkez Müdürlüğü yanındaki yokuÅŸu takip ettiÄŸinizde Ayazma Camii’ne varacaksınız. 1760-1761 yıllarında Sultan III. Mustafa tarafından annesi MihriÅŸah Emine Sultan ile kardeÅŸi Åžehzade Süleyman adlarına yaptırılan cami, mimar Mehmed Tahir AÄŸa`nın eseri. Duvarlarında küçük konsol çıkmaları üzerinde oturan tam bir Türk köşkünün minyatür modeli biçiminde kuÅŸ evleri görülüyor. FıstıkaÄŸacı’na çıkan yokuÅŸun hemen başında bulunan Kanaat Lokantası, mola vermek için doÄŸru adres. 06.00-23.00 arası servis yapılıyor. Ä°lk defa Kanaat’e uÄŸrayacaksanız, etli Özbek pilavı ve elbasan tava mutlaka denenmeli. Tel: (0216) 333 37 91. Ä°LK ÖRNEK TAÅžLAR ZÄ°YAN OLMASIN DÄ°YE YAPILDI KuÅŸ evlerinin ilk örnekleri tutumluluk nedeniyle ortaya çıkmış. TaÅŸ yontulurken köşesi kopunca, taşı atmak istemeyen ustalar, taşı yine de kullanırmış. Böylece tüm taÅŸlar birleÅŸtirilince ortada bir oyuk kalırmış. Ä°ÅŸte kuÅŸ evlerinin ilk örnekleri böyle ortaya çıkmış. Zamanla kuÅŸ dışkılarının cepheye deÄŸmemesi için çıkıntılı kuÅŸ evleri yapılmış. Sonra da kuÅŸların yaÄŸmurdan koruması için bu yapılara, ufak çatılar eklenmiÅŸ. Osmanlı mimarisinde kuÅŸ evlerin geliÅŸmesinde serçe ve güvercinin dinsel açıdan önemli olmasının payı büyük. Fakat Cengiz BektaÅŸ bu geliÅŸimi sadece buna baÄŸlamak yanlış olur’ diyor: ‘O zaman hayvanlara günümüze oranla daha fazla deÄŸer verilirdi, kuÅŸ evler bunun kanıtı’.KuÅŸ evleri hakkında daha detaylı bilgi edinmek için Cengiz Bektaş’ın geçen mayıs ayında çıkardığı KuÅŸ Evleri adlı kitabını inceleyebilirsiniz. Kitapta, Ä°stanbul dışında bulunan kuÅŸ evleri de yer alıyor. Ä°stanbul, DoÄŸubeyazıt, Tokat, Amasya, Kayseri, Ankara, Kastomonu, NiÄŸde, NevÅŸehir, Antakya, Ä°zmir, Bolu, Bursa, TekirdaÄŸ, Kırklareli ve Edirne’de yer alan kuÅŸ evleri fotoÄŸraflarıyla birlikte bulabilirsiniz.DÄ°ÄžERLERÄ° NEREDEÄ°stanbul’un birçok bölgesinde kuÅŸ evlere rastlamak mümkün. Gezi rotanıza isterseniz bu yapıları da ekleyebilirsiniz. Ãœsküdar Yeni Valide Çarşısı, DoÄŸancılar Camii, Eminönü Yeni Cami ve Büyük Yeni Han (Çakmakçılar YokuÅŸu), Eyüp Zal Mahmut PaÅŸa Camii, Eyüp Sultan Camii, Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii, Laleli Sultan III. Mustafa Türbesi ve TaÅŸhan, ÇemberlitaÅŸ Nuruosmaniye Cami, Fatih Camii ve Kitaplığı, Amcazade Hüseyin PaÅŸa Medresesi, Bayezıt Kara Mustafa PaÅŸa Külliyesi, Yenibahçe Mesih Mehmet PaÅŸa Camii ve Bali PaÅŸa Camii.Â