Gizemli ve imrenilecek bir ülke

Güney Asya’nın iki devi Çin ile Hindistan arasında sıkışan, küçücük bir ülke Butan. Ormanlarını yasalarla koruyan ve Mutluluk Bakanlığı’yla vatandaşının saadetini destekleyen ülkede kimyasal ürün üretilmiyor, ihraç da edilmiyor.

Hindistan’da ortaya çıkan Budizm felsefesi daha Buda hayattayken Butan ve komşusu Tibet’e yayılmış. Hindistan’da zamanla önemi azalsa da Butan’ın aralarında olduğu bazı ülkelerde gücünü kaybetmeden devam etmiş. Biraz da bu sebeple Tibet İmparatorluğu’nun etkisi altına girmiş Butan... Neredeyse her dağda, her köyde, her nehir kıyısında bir tapınağa rastlanıyor bu mistik ve masalsı ülkede. 1910’dan bu yana içişlerinde özerk, dışişlerinde Britanya’ya bağlı. Başkent Thimphu, aynı zamanda ülkenin en büyük şehri.

2008 Anayasası’yla parlamenter sisteme geçen ülkenin lideri, ‘Ejder Kral’ ismi verilen Butan Kralı Jigme Khesar Namgyel Wangchuck. Halk tarafından çok sevilen kral, 31 yaşındayken halktan biriyle, 21 yaşında bir öğrenci olan Jetsun Pema ile evlenerek halkın gönlünü bir kez daha kazanmış.

1974’e kadar turistin yasak olduğu Butan’da, günümüzde bu yasak kalksa da turist olabilmenin şartları var. Turist izni alabilmek için tüm seyahat masraflarını peşin ödemek zorundasınız. Ayrıca ülkenin sadece belli bölgelerine rehber eşliğinde ve grup olarak gidilmesine izin veriliyor. Belki de dağlar arasına gizlenmiş 5 bin 500 metre yükseklikteki, dünyanın en tehlikeli havaalanlarından birine sahip olması ve 25-30 pilotun bu alana inebilmesi sebebiyle tüm uçuşlar tek bir havayolu şirketi tarafından gerçekleştiriliyor. Butan’a ulaşım milli havayolu şirketi Druk Air ile Hindistan, Bangladeş, Tayland veya Nepal üzerinden yapılıyor ve Butan Krallığı’nın bu ülkelerdeki büyükelçiliklerinden vize alınabiliyor.

1960’lı yıllarda bile asfalt, motorlu taşıtlar ve teknolojinin hiçbir türü yokmuş. Ülkede hiç trafik lambası olmayan yollarda, akışı karşılıklı saygı ve işaretlerle yöneten polisler belirliyor. TV ve internet 1999’a kadar resmen yasakmış. Bu sebeple de Butan dünyada televizyon kullanmaya başlayan son ülke kabul ediliyor. Ülkede 1980’lerde okuma yazma oranı yüzde 10’lardayken günümüzde yüzde 60’lara kadar yükselmiş.

2008’de halkın iç huzuruyla ilgilenmek amacıyla Milli Mutluluk Komitesi kurulmuş. Dünyada bir benzeri olmayan Mutluluk Bakanlığı, nüfus sayımı istatistikleri gibi yöntemlerle gayri safi milli mutluluğu ölçüyor. Her ne kadar dünyanın fakir ülkelerinden biri olarak görünseler de ülkede evsiz vatandaş yok. Evi olmayana, krallık ev yapıp işleyebileceği arazi tahsis ediyor.

Tüm vatandaşların klasik tıp ya da geleneksel yöntemlerin uygulandığı tıp merkezlerinden ücretsiz destek alması mümkün.

Halkın çoğunluğunun Budist olması sebebiyle ülkede hayvan öldürmek yasak, et sadece Hindistan’dan ithal ediliyor. O sebeple vejetaryenlik ülkede oldukça yaygın. Ana ve temel yemekleri yaşadıkları yükseklikte yetişebilen kırmızı pirinçle yapılan pilav.

Doğasını korumak için katı kurallar koyan ülkenin simgesi olan takinler manda büyüklüğünde ve biraz da keçiye benziyor.

Çayı da tuz, karabiber, tereyağı katarak içiyorlar. Doğaya saygıları gereği ülke yüzölçümünün yüzde 70’ini oluşturan ormanların korunması konusunda çok duyarlılar. 2015’te bir saat içinde 50 bin ağaç dikerek bir dünya rekoruna imza atan Butan’ın ekilebilir arazisi çok az. İklim çeşitlilik gösteriyor. Kuzey tropikal; orta kısımlarda kışlar soğuk, yazlar sıcak; Himalayalar’da ise kışlar sert, yazlar serin. Doğu Himalayalar’da yaşayan iri bir keçi ya da mandayı andıran takin ülkenin sembol hayvanı.

Zirveye tırmanmak yasak

Ülkede bir başka yasak da -kutsal kabul edildiği için- dünyanın en yüksek zirvelerine tırmanmak. Himalayalar’ın 20 yüksek dağının 18’i bu ülkede. Bu sebeple zirvesine çıkılamamış pek çok dağ var. Butan’da sadece 6 bin metreye kadar yürüyüşe izin veriliyor. Çevre hassasiyeti öylesine yüksek ki ülkede herhangi bir kimyasal ürünü ithal etmek veya kullanmak yasak. Zaten kullandıkları hemen her şeyi ülke içinde yetiştiriyorlar, yetiştiremiyorlarsa da kullanmıyorlar. 1999’dan bu yana plastik poşet kullanımı yasak.

Miras büyük kıza kalıyor

Butan’da miras paylaşımında da çok farklı bir yol izleniyor. Miras ailenin en büyük kızına devrediliyor. Yabancıyla evlenmek yasak. Erkekler evlenince kadının evine yerleşiyor. Ülkeyi otantik yapan bir diğer unsur da geleneksel kıyafetler. Erkekler diz boyu kaftan, kadınlar uzun yerel elbiseler giyiyor. Giyenin statüsü ve sosyal seviyesi, sol omuzlarının üzerine örttükleri eşarbın renginden anlaşılabiliyor. Halk beyaz eşarp kullanırken, soylular ve rahipler sarı eşarp takıyor.