Deniz, kum ve güneşin ötesindeki Antalya

Antalya yıllardır hep turist sayısında rekorların kırıldığı kent olarak anılır. Deniz, kum, güneş sloganı imajında önemli bir yer tutar. Oysa Antalya, dünya standartlarında bir müzeye, Termessos, Phaselis, Perge ve Aspendos gibi birbirinden önemli antik şehirlere sahiptir. Bu yazıda, adını eski bir Bergama kralından alan Antalya’nın görkemli geçmişine yolculuk var.

Körfezin turkuaz sularının üzerindeki falezlerden yüzyıllardır Akdeniz’i seyreden Antalya, sırtını dayadığı Bey Dağları’nın da desteğiyle dünyanın en güzel coğrafyalarından birine sahip. Şehri İÖ 150’li yıllarda, saat kulesinin karşısında heykeli bulunan ve cinsel tercihiyle 22 asır sonra gündeme gelen Attalos II kurmuş. Ne de olsa dört duvar hikayelerine meraklı bir milletiz ya, o yüzden de adamcağızın Attaleia adını verdiği şehre heykelini dikerken ciddi tereddütler yaşadık!

Antalya bu açıdan bahtsız bir yer, şehri İS 130 yılında ziyaret eden Roma İmparatoru Hadrian da Attalos II gibi bir kimliğe sahipmiş ama onun dedikodusu pek çıkmadığından, şehirde adını taşıyan o güzel kapının ismini değiştirmek için henüz bir girişimde bulunulmamış!

Kaleiçi, Yivli Minare ve sahildeki parklarıyla dikkat çeken Antalya’nın, şehir merkezindeki müzesi inanılmaz bir koleksiyona ev sahipliği yapıyor. Eserler mağara devrinden başlayıp, Osmanlı’ya kadar uzanan bir dönemi kapsasa da Roma döneminden kalanlar olağanüstü görkemli. Özellikle heykel koleksiyonu müzeyi Türkiye’nin en iyi ilk beş müzesi arasına sokacak nitelikte. Etrafta o kadar çok eski şehir var ki, kazıda çıkarılmış eserleri sergileyecek alan yok. Depolarında 30 binin üzerinde parça var. Bunun yarısını alıp, yurdışında bir müzeye koysanız, dünyanın en ses getiren koleksiyonlarından biri olur.

Tarihte Antalya’nın kuzeyine Pisidya, doğusuna Pamfilya (Tüm kavimlerin ülkesi), batısına da Likya (Işık ülkesi) denmiş ve şehir önemli yolların kavşağında olduğundan inanılmaz bir tarihi mirasın sahibi olmuş. İşte Antalya’nın deniz-kum-güneş dışındaki değerleri...

Bu arada, bunların dışında Antalya’da yapılacak o kadar çok şey var ki. Bana kalsa Saklıkent’te kayak yapar, rafting için ideal yerlerden biri olan Köprüçay’ın yakınındaki antik şehir Selge’ye gider, Sillyum’u ziyaret eder, Side’yi görür, Manavgat’ta soluklanır, Olympos’un kalıntılarını keşfeder, Aykırca çayının kuzey yamaçlarındaki İdebessos antik şehrindeki sedir ağaçlarının altında dolaşırdım. Biraz daha uzaklara gidecek zamanım olsa, Finike yakınlarında bulunan Arycanda’nın tiyatrosuna hayran kalır, balık çiftliklerinin birinde alabalık yer, Myra’daki tiyatro ve kaya mezarlarını seyredip, Noel Baba diye adlandırılan Aziz Nikola’nın kilisesini gezerdim.

ASPENDOS

Antik dünyanın en iyi korunmuş tiyatrolarından biri olan Aspendos’un efsanevi bir hikayesi var. İmparator şehrine en güzel yapıyı kazandıracak mimarla kızını evlendireceğini söyler. Finale iki eser kalır: Tiyatro ile su kemerleri. İmparator karar veremez ve iki mimarı da huzuruna çağırır. Tek bir kıza karşılık iki güzel eser olduğundan kızını ikiye böleceğini söyler. Tiyatronun mimarı hakkından vazgeçtiğini belirtir ve tahmin edeceğiniz gibi imparator gerçek sevenin o olduğunu düşündüğünden kızını tiyatronun mimarıyla evlendirir! Tiyatro Marcus Aerelius döneminde (İS 161-180) mimar Zeno tarafından yaptırılmış. 15 bin kişinin üzerinde bir kapasiteye sahip ve inanılmaz iyi bir konumda.

TERMESSOS

Güllük Dağı Milli Parkı’nın içinde yer alan ve yaklaşık 30 bin yıl önceki Paleolitik dönemde insanların yaşadığı Karain mağarasına da yakın olan Termessos, bana göre Türkiye’deki en çarpıcı antik şehirlerden. Peru’daki Machu Picchu’yu yere göğe koyamayanlar onun ülkemizdeki benzerini 20 dakikalık bir tırmanıştan sonra görebilirler. 1000 metrenin üzerinde bir rakıma sahip bu şehirde yaşayanlar kendilerini Güllük dağının eski adı olan Solymus’dan dolayı Solimi diye adlandırmışlar. Ticaret yollarını kontrol altında tutan ve savaşa meyilli Termessoslular, 5 bin kişilik kapasiteye sahip akıllara zarar bir yapı olan tiyatroyu yapmışlar. Dağın başına böyle bir binayı oturtmayı mimari dahilik diye açıklayıp, işin içinden sıyrılmak mümkün değil. Etrafta doğayla uyum içinde, yüzlerce lahit var. Yolun sonunda orman bekçisinin kulesi ve inanılmaz bir manzara, Pamfilya vadisi sizi görsel bir şölene davet ediyor. Termessos yakınlarındaki Keptur (0-242-2510574) da yemek yemek için ağaçların arasında sakin ve hoş bir ortam sunuyor.

PERGE

Efsaneye göre Troya savaşından sonra Yunanlılar tarafından kurulan Perge denize bağlantısını sağlayan Aksu nehri kenarında yer alıyor. Antik bir şehrin tüm özelliklerini görebileceğiniz Perge’nin çok güzel bir tiyatrosu ile stadyumu var. Akdeniz bölgesindeki en büyük Roma hamamı komplekslerinden birine sahip şehirde, kare şeklinde bir Agora (Pazar yeri) da bulunuyor. Ana caddenin ortasında ise vaktinde devamlı su akan upuzun bir havuz var. Bugün Antalya Müzesi’nde görebileceğiniz çok sayıda heykel de vaktinde Perge’deki yapıları süslemiş.

PHASELİS

Türkiye’nin en güzel ve romantik antik şehirlerini sıralamamı isteseler Assos gibi Phaselis’i de listenin başına yerleştiririm. İÖ 690 yılında Rodos’tan gelenler tarafından kurulan şehrin, Büyük İskender’i bile büyülediği ve bir kışı Phaselis’te geçirdiği söyleniyor. Şehir 1158 yılında Bizanslılardan Selçuklara geçince liman olarak önemini yitirmiş, limanı bugün Kemer’den gelen günlük tur teknelerinin, vur patlasın çal oynasın eğlenen müşterilerini ağırlıyor. Şehirdeki küçük tiyatronun sahnesinin arkasından tüm görkemiyle Tahtalı Dağı yükseliyor. Bugün dünyanın en büyük film firmalarından biri olan Tristar’ın sembolü kanatlı bir at şeklindeki Pegasus. Yunan mitolojisine göre yakınlarda yer alan Olympos’daki canavar Kimera’yı öldüren Bellerophon isimli kahraman, Pegasus isimli atıyla Tahtalı Dağın üzerinde dolaşırken baş tanrı Zeus’un gazabına uğramış. Bugünse Tahtalı Dağ bir tiyatro dekoru gibi duruyor. Phaselis sizi büyülerse sakın şaşırmayın, o bunu yüzlerce yıldır bir alışkanlık haline getirmiş.