Erdal Fernergiz
Selin Irmak KAÇMAZ
Sibel ARNA - Ezgi BAŞARAN
Son Güncelleme:
Büyük Fransız romancı Marcel Proust’un meşhur ettiği anketi Türk yazarlarına uyguladık
Marcel Proust (1871-1922) 13 yaşındayken bir ‘hatıra defteri’ alıp, içindeki İngilizce soruları cevaplayarak arkadaşı küçük Antoinette Faure’a doğum günü armağanı olarak vermişti. Benzer bir anketi, 20 yaşındayken cevaplamıştı. Bu iki anket o öldükten birkaç yıl sonra yayınlandı, soruların çoğu zaten aynıydı, adı ‘Proust anketi’ne dönüştü ve meşhur oldu.
O kadar ki, birkaç yıl önce, Proust’un el yazısıyla doldurduğu sayfaların orijinali Paris’te bir açık artırmada 120 bin Euro’ya satıldı. Fransız televizyonlarında ‘Apostrophes’ ve ‘Bouillon de culture’ adlı iki edebiyat programı yapan Bernad Pivot, yıllar boyu konuklarına bu anketi uyguladı. Amerikan talk şovcu James Lipton ‘Inside the Actor’s Studio’ adlı programında soruları her hafta konuklarına sordu. Vanity Fair Dergisi, uzun süre son sayfasında bir ünlüyle Proust anketi yaptı. Biz de bu anketi, günümüz Türk yazarlarına uyguladık. Çocuksu, naif, ama tuhaf bir şekilde cevaplayanın iç dünyasını yansıtacak sorulardan oluşuyor bu anket. Yazarlara uygulandığında, cevaplar yaratıcı ve ilginç oluyor. Demirtaş Ceyhun’un ankete cevaben yolladığı iki cümle örneğin: ‘Ben 70 yaşındayım. Bu soruların cevabını çoktan unuttum!’
MARCEL PROUST NE DEMİŞTİ
Sizi en çok üzecek olay Annemi ve anneannemi hiç tanımamış olmak.
Nerede yaşamak isterdiniz? İstediğim bazı şeylerin sihirli bir el tarafından gerçekleşeceği, sevginin her zaman karşılıklı olacağı bir ülkede.
Yaşayabileceğiniz en mutlu an Yeteri kadar yüce olmamasından korkuyorum, söylemeye cesaret edemiyorum, söylerken onu yok etmekten korkuyorum.
Hangi hataları hoşgörüyle karşılayabilirsiniz? Anladığım hataları.
En sevdiğiniz erkek karakter Hamlet.
En sevdiğiniz kadın karakter Phedre (üstünü çizmiş), Berenice (her ikisi de Racine’in kahramanları).
Tarihteki favori kahramanlarınız Sokrates, Perikles, Hz. Muhammed, Musset, Genç Plinius, Augustin Thierry arasında bir şey (13 yaşında verdiği cevap). Kleopatra (20 yaşında verdiği cevap.)
Gerçek hayatta favori kadın kahramanınız Sıradan bir hayat yaşayan dahi bir kadın.
En sevdiğiniz ressam Leonardo da Vinci, Rembrandt.
En sevdiğiniz müzisyen Beethoven, Wagner, Schumann.
Bir erkekte en beğendiğiniz özellik Kadınsı çekicilik.
Bir kadında en beğendiğiniz özellik Erkeksi erdemler ve dostlukta açık yüreklilik.
En sevdiğiniz erdem Belli bir cemaate ait olmayan, evrensel olanlar.
Yapmaktan en mutlu olduğunuz iş Sevmek.
Kimin yerinde olmak isterdiniz? Kendim; taptıklarımın beni görmek istedikleri gibi.
Arkadaşlarınızda hangi özellikler olmasını istersiniz? Bana sevgiyle davranmaları; eğer kişilikleri sevgilerini çok değerli kılıyorsa.
Kendinizde gördüğünüz en temel eksiklik Bilmemek, ‘isteyememek’.
En sevdiğiniz renk Güzellik renklerde değil, onların uyumundadır.
En sevdiğiniz çiçek Önce onunki, - sonra hepsi.
En sevdiğiniz kuş Kırlangıç.
En sevdiğiniz yazar Bugün için Anatole France, Pierre Loti.
En sevdiğiniz şair Baudelaire ve Alfred de Vigny.
Tarihte en sevmediğiniz karakter Cevap verebilecek kadar bilgili değilim.
En çok isteyeceğiniz özellik İrade ve baştan çıkarmalar.
Nasıl ölmek istersiniz? En iyi halimle -ve sevilerek.
Hayattaki sloganınız Uğursuzluk getirir diye korkarım söylemeye.
Şu anki ruh haliniz Bu sorulara cevap vermek için kendimi düşünmekten duyduğum sıkıntı.
AHMET ÜMİT
Uçabilmek isterdim
Sizi en çok üzecek olay Sevdiklerimin ölümü.
Nerede yaşamak isterdiniz? Şu an yaşadığım yerde: İstanbul’da, Beyoğlu’nda.
Yaşayabileceğiniz en mutlu an Ölmüş babamın yeniden hayata dönmesi. Onunla yeniden sohbet edebilmek.
Hangi hataları hoşgörüyle karşılayabilirsiniz? Bilinçli olarak yapılmayanlara.
En sevdiğiniz erkek karakter Suç ve Ceza’nın karakteri Raskolnikov.
Tarihteki favori karakterleriniz Aleksandra Kolontay (Rus Devrimi’nin kadın kahramanlarından, eylemci, özgür aşktan yanı sıra dışı bir kadın)
Gerçek hayattaki favori kadın kahramanınız Annem.
En sevdiğiniz ressam Van Gogh.
En sevdiğiniz müzisyen Mozart.
Bir erkekte en çok beğendiğiniz özellik Ağırbaşlılık.
Bir kadında en çok beğendiğiniz özellik Cesaret.
En sevdiğiniz erdem İçtenlik.
Yapmaktan en mutlu olduğunuz iş Yazmak.
Kimin yerinde olmak isterdiniz Kendimin.
Arkadaşlarınızda hangi özelliklerin olmasını isterdiniz Vefa, iyilik, cesaret, zeka.
Kendinizde gördüğünüz en temel eksiklik Sabırsızlık.
Hayatınızın en büyük şanssızlığı Bütün insanlarla aynı şanssızlık: yaşlanmak.
En sevdiğiniz renk Siyah.
En sevdiğiniz çiçek Karanfil (kokulusu).
En sevdiğiniz kuş Kırlangıç.
En sevdiğiniz yazar William Shakespeare.
En sevdiğiniz şair Nazım Hikmet.
Tarihte en sevmediğiniz karakter Hitler.
En çok isteyeceğiniz özellik Uçabilmek.
Nasıl ölmek isterdiniz? Farkına varmadan.
Hayattaki sloganınız Kendimle barışık olmak.
Şu anki ruh haliniz Biraz gergin, çünkü annem hasta.
ELİF ŞAFAK
Daha fazla kaos lütfen!
Sizi en çok üzecek olay Çığlık.
Nerede yaşamak isterdiniz? Yollarda, sürekli göç halinde.
Yaşayabileceğiniz en mutlu an Henüz yaşamadım.
Hangi hataları hoşgörüyle karşılayabilirsiniz? Aşk hatalarını.
En sevdiğiniz erkek karakter Sefiller’in kahramanı Jean Valjean.
En sevdiğiniz kadın karakter Film karakteri Betty Blue
Tarihteki favori karakterleriniz Şems! En sevdiğim tarihsel karakter Mevláná Celaleddin Rumi’nin karşısına çıkan Şems! Ayrıca Rusya’dan Avvakum, Rasputin. Osmanlı’dan Bekri Mustafa. Ayrıca Ömer Hayyam. Ayrıca Martin Luther King, Cesar Chavez, Emiliano Zapata.
Gerçek hayattaki favori kadın kahramanınız Annem.
En sevdiğiniz ressam Siyahkalem.
En sevdiğiniz müzisyen Miles Davis.
Bir erkekte en çok beğendiğiniz özellik Esrar.
Bir kadında en çok beğendiğiniz özellik Esrar.
En sevdiğiniz erdem Hayal gücü.
Yapmaktan en mutlu olduğunuz iş Yazmak.
Kimin yerinde olmak isterdiniz Kendimin.
Arkadaşlarınızda hangi özelliklerin olmasını isterdiniz Dostluk.
Kendinizde gördüğünüz en temel eksiklik Sabırsızlık.
Hayatınızın en büyük şanssızlığı Starbucks kahvesine bağımlı olmak.
En sevdiğiniz renk Sarı, siyah ve mor.
En sevdiğiniz çiçek Nergis.
En sevdiğiniz kuş Baykuş.
En sevdiğiniz yazar Edgar Allan Poe.
En sevdiğiniz şair Şeyh Galip.
Tarihte en sevmediğiniz karakter Elton John (tarih sayılır)
En çok isteyeceğiniz özellik İnanç!
Nasıl ölmek isterdiniz? Donarak.
Hayattaki sloganınız DAHA FAZLA KAOS LÜTFEN!
Şu anki ruh haliniz Kaotik!
SELİM İLERİ
Şu anki ruh halim? Ot gibi
Sizi en çok üzecek olay Ayrılıklar.
Nerede yaşamak isterdiniz? Küçük bir deniz kıyısı kasabasında.
Yaşayabileceğiniz en mutlu an Anlatamam çünkü böyle bir an olabileceğine inanmıyorum.
Hangi hataları hoşgörüyle karşılayabilirsiniz? Özür dilenen her şeyi unuturum.
En sevdiğiniz erkek karakter Budala’daki Prens Mişkin ve Çehov’un bütün oyun kişileri.
En sevdiğiniz kadın karakter Anna Karenina ve Çehov’un bütün oyun kişileri.
Tarihteki favori kahramanlarınız Hipokrat.
Gerçek hayattaki favori kadın kahramanınız Türkan Şoray.
En sevdiğinz ressam Avni Lifij.
En sevdiğiniz müzisyen Giuseppe Verdi.
Bir erkekte en çok beğen-diğiniz özellik İyilik.
Bir kadında en çok beğendiğiniz özellik İyilik.
En sevdiğiniz erdem Erdemsizlik yani erdemlerin yalan olduğunu bilmek.
Yapmaktan en mutlu olduğunuz iş Yazmak.
Kimin yerinde olmak isterdiniz? Oyun yazarı Anton Çehov’un.
Arkadaşlarınızda hangi özelliklerin olmasını isterdiniz? Bağlılık ve vefa.
Kendinizde gördüğünüz en temel eksiklik Çenesi düşüklük.
Hayatınızın en büyük şanssızlığı İnsanların çok acı çektiği bir ülke olan Türkiye’de ben kendimi şanslı kabul ediyorum.
En sevdiğiniz renk Eflatun.
En sevdiğiniz çiçek Menekşe.
En sevdiğiniz kuş Serçe.
En sevdiğiniz yazar Virginia Woolf, Dostoyevski, Abdülhak Şinasi ve Ahmet Hamdi Tanpınar.
En sevdiğiniz şair Behçet Necatigil.
Tarihte en sevmediğiniz karakter Hitler, Mussolini, Stalin.
En çok isteyeceğiniz özellik Saçlarımın dökülmemesini isterdim.
Nasıl ölmek isterdiniz? Eziyet çekmeden.
Hayattaki sloganınız Zamanı boşa geçirme.
Şu anki ruh haliniz Ot gibi.
TUNA KİREMİTÇİ
Güldüren hataları affedebilirim
Sizi en çok üzecek olay Bilmek istemiyorum.
Nerede yaşamak isterdiniz? İstanbul’da.
Yaşayabileceğiniz en mutlu an Aklıma gelen belli bir an yok.
Hangi hataları hoşgörüyle karşılayabilirsiniz? Güldüren hataları.
En sevdiğiniz erkek karakter Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği’ndeki Tomas.
Tarihteki favori kahramanınız Gazi Mustafa Kemal.
Gerçek hayattaki favori kadın kahramanınız Prof. Dr. Türkan Saylan.
En sevdiğiniz ressam Wassily Kandinsky.
En sevdiğiniz müzisyen Freddie Mercury.
Bir erkekte en çok beğendiğiniz özellik Baskı altındaki zarafet.
Bir kadında en çok beğendiğiniz özellik Yaratıcılık.
En sevdiğiniz erdem Yalınlık.
Yapmaktan en mutlu olduğunuz iş Yazarlık ve müzik.
Kimin yerinde olmak isterdiniz? Japon Haiku şairlerinin.
Arkadaşlarınızda hangi özelliklerin olmasını istersiniz? Saygı ve şeffaflık.
Kendinizde gördüğünüz en temel eksiklik Eşya, araç ve gereçleri dikkatli kullanma alışkanlığı.
Hayatınızın en büyük şanssızlığı Bilmiyorum.
En sevdiğiniz renk Kırmızı.
En sevdiğiniz çiçek Kırmızı glayöl.
En sevdiğiniz kuş Martı.
En sevdiğiniz yazar Vladimir Nabokov.
En sevdiğiniz şair Nazım Hikmet.
Tarihte en sevmediğiniz karakter Gelmiş geçmiş siyasetçilerin yüzde doksanı girer bu sınıfa.
En çok isteyeceğiniz özellik Su altında yaşayabilme yetisi.
Nasıl ölmek isterdiniz? Yaşayarak.
Hayattaki sloganınız ‘Daha bir şey görmediler!’
Şu anki ruh haliniz Hem bebeğin hem de yeni kitabın doğumu yaklaştığı için biraz heyecanlı.
HİLMİ YAVUZ
Kötümsüyüm
Sizi en çok üzecek olay Oğullarım Ali Hikmet ve Ömer Emre’nin başına kötü bir şey gelmesi.
Nerede yaşamak isterdiniz? Hayatımı dörde bölerdim ben. 3 ay Bodrum’da (ağustos, eylül, ekim.) 3 ay Berlin’de (kasım, aralık, ocak.) Üç ay Paris’te (şubat, mart, nisan.) Üç ay ise İstanbul’da (mayıs, haziran, temmuz.)
Yaşayabileceğiniz en mutlu an Böyle bir anı düşünemiyorum. Çünkü küçük mutluluklarla yetinmeye alıştırıldım ben.
Hangi hataları hoşgörüyle karşılayabilirsiniz? Budalaca olanların dışında tümünü.
En sevdiğiniz erkek karakter Amerikalı yönetmen Nicolas Ray’in 1951’de çevirdiği ‘In a Lonely Place’de Humphrey Bogart’ın oynadığı karakter (Dixon Steele.)
Tarihteki favori kahramanlarınız Böyle biri yok.
Gerçek hayattaki favori kadın kahramanınız Yaşayan kadın kahraman öyle mi? Condoleezza Rice dememi bekliyorsun değil mi? Ama böyle bir kadın yok.
En sevdiğiniz ressam Velasquez, Vermeer, Kandinski. Ressam sayılır mı bilmiyorum ama bir de Deschamps.
En sevdiğiniz müzisyen Birkaç tane cevabı var bunun da. Bach, Mozart ve Telemann. Daha ziyade barokçuları beğeniyorum.
Bir erkekte en çok beğendiğiniz özellik Galiba dürüstlük.
Bir kadında en çok beğendiğiniz özellik Sadakat.
En sevdiğiniz erdem Açıksözlülük.
Yapmaktan en mutlu olduğunuz iş Hocalık
Kimin yerinde olmak isterdiniz? Hilmi Yavuz’un.
Arkadaşlarınızda hangi özelliklerin olmasını istersiniz? Dürüstlük ve açıksözlülük.
Kendinizde gördüğünüz en temel eksiklik Kurmaca ya da bilimsel uzun metinler yazamamak.
Hayatınızın en büyük şanssızlığı Evlilik.
En sevdiğiniz renk Siyah.
En sevdiğiniz çiçek Gül ve erguvan.
En sevdiğiniz kuş Ben kuştan çok kuş sözcüğünü severim. Jean Cocteau’nun ‘Ben denizden çok deniz sözcüğünü severim’ sözünden esinlendim.
En sevdiğiniz yazar Dostoyevski ve Tanpınar.
En sevdiğiniz şair Dört tane. Yahya Kemal, Ahmet Haşim, Behçet Necatigil, Asaf Halet Çelebi.
Tarihte en sevmediğiniz karakter Muaviye.
En çok isteyeceğiniz özellik Bir alaturka müzik aletini büyük bir ustalıkla çalabilmek. Ney ya da kanun olabilirdi.
Nasıl ölmek isterdiniz? Uyurken ve güzel bir düş görerek.
Hayattaki sloganınız Hayatta sloganım yok ama Türkiye için bir sloganım var: Türkiye’de birey olmanın yolu düşman edinmekten geçer. (Hilmi Yavuz)
Şu anki ruh haliniz Seninle konuştuğum için çok neşeliyim ama genele bakacak olursak çok iyimser değilim doğrusu. Kötümsüyüm.
LATİFE TEKİN
İstersem üşürüm, istersem üşümem
Sizi en çok üzecek olay Sevdiklerimi üzecek biçimde ölmek ya da tersi.
Nerede yaşamak isterdiniz? Çocukluk dağımda bir kovuğum olsun isterdim, ah Erciyes!...
Yaşayabileceğiniz en mutlu an Askerlerin işgal ettikleri yerlerden kaçarak gittiklerini gördüğüm an.
Hangi hataları hoşgörüyle karşılarsınız? İnsanın bütününe zarar vermeyecek her hata bağışlanabilir.
En sevdiğiniz erkek karakter İlk aklıma gelen Selim Işık.
En sevdiğiniz kadın karakter Meryemce.
Tarihteki favori kahramanlarınız Pers Kralı Kiomreys’i bir yumrukta deviren Kraliçe Tomeris, kadın avcı Atalante
Gerçek hayattaki favori kahramanlarınız Gerçek hayattaki kahramanlarımı yazdım, yazıyorum.
En sevdiğiniz ressam Van Gogh, Komet, Mehmet Güleryüz, Metin Talayman
En sevdiğiniz müzisyen Bach
Bir erkekte en beğendiğiniz özellik Mertlik, merhamet duygusu. Varoluş kaygısını derinden duyumsayıp bunu göstermeksizin yaşamak.
Bir kadında en beğendiğiniz özellik Dikbaşlılık, başı açıklık... Kendisi açıklık. KENDİSİ İÇİN OLMAYIŞINI GÖZE BATIRMAYAN, kendiliğindenliğini de berrak sular gibi yaşayan.
En sevdiğiniz erdem İçtenlik, sadelik.
Yapmaktan en mutlu olduğunuz iş Arkadaşlarımla neşelendirmeyi taşkınlığa vardırmak.
Kimin yerinde olmak istersiniz? Bazen kızımın ve oğlumun.
Arkadaşlarınızda hangi özelliklerin olmasını istersiniz? Sadakatini huzurla yaşamasını.
Kendinizde gördüğünüz en temel eksiklik Bütün duygusuna ulaşma telaşçılığı.
Hayatınızın en büyük şanssızlığı Annemin erken ölümü.
En sevdiğiniz renk Bütün renklerin adı yok ki, ancak birkaçının adı var, su grisinden maviye, unutmanın tonları.
En sevdiğiniz çiçek Çiçek açan ağaçların hepsi; kiraz, badem, iğde, manolya... çiçek açan çalılar. Katırtırnağı...
En sevdiğiniz kuş Mavi kahverengi alakargalar. Gündüz yarasaları, kırlangıçlar.
En sevdiğiniz yazar Dostoyevski, şu aralar yeniden Yaşar Kemal, Leyla Erbil. Hep sevdiğim Sevim Burak. Sevinç duyarak okuduğum Nurdan Gürbilek.
En sevdiğiniz şair Arkadaşlarım olan şairleri söyleyemeyeceğim, Haydar’ı, Erdal’ı, Akif’i, Mahmut’u... Muhteşem İlhan Berk başta olmak üzere ikinci yeni şairleri. Turgut Uyar, Edip Cansever, Cemal Süreya... Sevdiğim çok şair var hangisi? Ahmet Haşim’den Nazım’a, Mehmet Taner’e... Hilmi Yavuz, Gülten Akın... Şu aralar sık sık Can Yücel’in söylediği geliyor aklıma. Yeni yıl kutlaması gibi ‘Nobel Baba değil Noel Baba olmak isterim.’
Tarihte en sevmediğiniz karakter Pinochet, Bush, Kenan Evren vs.
En çok isteyeceğiniz özellik Adnan Benk’in sözü: ‘Bir insan ancak müzisyen olamamışsa başka bir şey olur.’
Nasıl ölmek isterdiniz? Gözlerim açık, yatağımda yarı uzanmış, ölümle söyleşe gülüşe. Bir kahkaha sonrasında şaka gibi gelsin ölüm.
Hayattaki sloganınız İstersem üşürüm, istersem üşümem...
Şu anki ruh haliniz Ürpermeyle gelip giden özlemeli bir ruh hali, uzaklara boşluğa doğru... Soluklanmakla solmak arası.
BUKET UZUNER
En sevdiğim erdem: Kibirden arınmaya çalışmak
Sizi en çok üzecek olay Evlat acısı.
Nerede yaşamak isterdiniz? Aynı zamanda İstanbul, New York ve Paris’te.
Yaşayabileceğiniz en mutlu an En mutlu anım, henüz yaşamamış olduğumdur.
Hangi hataları hoşgörüyle karşılayabilirsiniz? Samimiyetle pişman olunmuş ve özür dilenmiş her yanlış onarılabilir, sanıyorum.
En sevdiğiniz erkek karakter Bozkır Kurdu (Hermann Hesse romanı), Hugh Jackman’ın sinemada canlandırdığı birçok karakter.
En sevdiğiniz kadın karakter Afife Piri (Balık İzlerinin Sesi), Jane Campion’un Piano filmindeki Ada (Holly Hunter), Audrey Hepburn ile Juliette Binoche’un sinemada canlandırdığı birçok karakter.
Tarihteki favori kahramanlarınız 20. yy’ın hem yakışıklı, hem de zeki devrimcisi Mustafa Kemal Atatürk ve George Washington. Tarih, kadınlara kahraman olma şansı yerine cadı diye yakılma cezası vermiştir. Belki Kraliçe 1. Elizabeth anılabilir.
Gerçek hayattaki favori kadın kahramanlarınız Yazarlar: Nadine Gordimer, Margaret Atwood ve Sevgi Soysal.
En sevdiğiniz ressam Magritte, Van Gogh.
En sevdiğiniz müzisyen Chopin, Mark Knopfler.
Bir erkekte en çok beğendiğiniz özellik Kendine ve kadınlara karşı dürüst ve şefkatli olabilmeyi başaran erkekler.
Bir kadında en çok beğendiğiniz özellik Kafasının da işe yaradığını gösterecek cesareti erkekleşmeden başaran kadınlar.
En sevdiğiniz erdem Kibirden arınmaya özen göstermek (tevazu)
Yapmaktan en mutlu olduğunuz iş Seyahat etmek.
Kimin yerinde olmak isterdiniz? Elbette hiç kimsenin!
Arkadaşlarınızda hangi özelliklerin olmasını istersiniz? Samimiyet ve mizah gücü.
Kendinizde gördüğünüz en temel eksiklik Ohooo, benim pek çok eksiğim var!
Hayatınızın en büyük şanssızlığı Kadınların yaratıcı ve entelektüel kapasitesinin daha baştan küçümsendiği yüzyıllarda yaşamak.
En sevdiğiniz renk Mavi mavi mavi!
En sevdiğiniz çiçek Nergis.
En sevdiğiniz kuş Bülbülün sesi, papağanın estetiği.
En çok sevdiğiniz yazar Ayıramam ki, pek çok var.
En çok sevdiğiniz şair Metin Altıok, Murathan Mungan, Neruda, Kavafis.
Tarihte en sevmediğiniz karakter Hitler ve VIII. Henry. En çok isteyeceğiniz özellik İstediğim zaman görünmez olabilmek isterdim.
Nasıl ölmek isterdiniz? Kim ölmek ister? Olacaksa uykudayken tabii.
Hayattaki sloganınız Ya olduğun gibi görün ya da göründüğün gibi; ama daima kendin ol!
Şu anki ruh haliniz Áşık gibi!
MURATHAN MUNGAN
Anketler kasar beni
Okuldayken de böyleydim. Anketler kasardı beni. Ne diyeceğimi bilemezdim. Bir köşeye kıstırıldığınızı hissettiğiniz böyle anket soruları karşısında, günün birinde birkaç kelimelik yanıtlara daralmasın diye, yıllardır zenginleştirmeye çalıştığınız hayatınızın, çeşitlendirmeye çalıştığınız zevklerinizin, meraklarınızın birdenbire elinizden alınmaya çalışıldığını hissedersiniz. Bana da öyle olur.
Açıkçası hayatta ‘en’lerim yoktur. En sevdiğim yazarın kim olduğunu hálá bilemem. Son zamanlarda sevdiğim, ya da yeniden sevdiğim yazarlar olur. Böyle durumlarda Dostoyevski gibi garanti adlar vermek durumu kurtarmaya yarar belki, eh, ne de olsa klasikler ölmez, ama size yetmez. Kimsenin birbirinin yerini tutmadığını düşündüğüm has edebiyat alanının içinden yalnızca birkaç isim saymakla, onlara da, kendime de haksızlık ediyormuşum duygusundan kendimi alamam. Şu sıralar çok sevdiğim, bende öne çıkan ressamlar ve müzisyenler olabilir. Ama bütün zamanlarım adına nasıl konuşabilirim ki? İnsan ancak şimdiki zamanı için konuşabilir. Renklerin, çiçeklerin, kuşların kendilerini bilmesem de, adlarını severim. Çünkü bir şair ve yazar olarak, kelimeleri severim. Yelkovan kuşunu görsem tanımam ama adını severim. Petrol yeşilini de kendini tanımazken, adını sevmiştim.
Bunun yanı sıra, anketlerde kadınlar ve erkekler için ayrı sorular sormanın cinsiyetçilik olduğunu düşünürüm. ‘Erkekte mertlik’, ‘kadında sadakat’ arayan sıradan faşizmin toplumsal harcının kışkırtılmasından hoşlanmam. ‘En sevdiğiniz kuş’ sorusunu ‘baykuş’ olarak yanıtladığında esprili olduğunu düşünenlerden, kendinde sevmediği özellik olarak ‘fazla açık sözlü olmak, herkese güvenmek’ gibi erdemlerini sayıp dökenlerden, tarihteki kahramanları olarak Jeanne d’Arc ya da Robin Hood’u gören ‘sosyal gerçekçi’ tercihlerden, ‘Tarihte en nefret ettiği kişi’ olarak Hitler, Mussolini saymanın kolaycılığına sığınanlardan da hoşlanmam. İleride başlarına gelebilecek durumlar karşısında neler hissedeceği, nasıl davranacağı konusunda bu kadar emin olabilen insanlara da hiç güvenemem. Anlayacağınız, anket soruları kadar, anket yanıtları da kasar beni.
1988 yılında ‘Elele’ dergisinin yaptığı benzer bir ankette ‘Kimin yerinde olmak isterdiniz?’ sorusunu ‘Kendim olmayı otuz yılda ancak başardım. Başkasına halim yok’ diye yanıtlamışım. Yılların sayısını artırarak aynı cümleyi şimdi de tekrarlayabiliriz. ‘Ruh halim’se gene aynı. Bildiğiniz gibi.
MARCEL PROUST NE DEMİŞTİ
Sizi en çok üzecek olay Annemi ve anneannemi hiç tanımamış olmak.
Nerede yaşamak isterdiniz? İstediğim bazı şeylerin sihirli bir el tarafından gerçekleşeceği, sevginin her zaman karşılıklı olacağı bir ülkede.
Yaşayabileceğiniz en mutlu an Yeteri kadar yüce olmamasından korkuyorum, söylemeye cesaret edemiyorum, söylerken onu yok etmekten korkuyorum.
Hangi hataları hoşgörüyle karşılayabilirsiniz? Anladığım hataları.
En sevdiğiniz erkek karakter Hamlet.
En sevdiğiniz kadın karakter Phedre (üstünü çizmiş), Berenice (her ikisi de Racine’in kahramanları).
Tarihteki favori kahramanlarınız Sokrates, Perikles, Hz. Muhammed, Musset, Genç Plinius, Augustin Thierry arasında bir şey (13 yaşında verdiği cevap). Kleopatra (20 yaşında verdiği cevap.)
Gerçek hayatta favori kadın kahramanınız Sıradan bir hayat yaşayan dahi bir kadın.
En sevdiğiniz ressam Leonardo da Vinci, Rembrandt.
En sevdiğiniz müzisyen Beethoven, Wagner, Schumann.
Bir erkekte en beğendiğiniz özellik Kadınsı çekicilik.
Bir kadında en beğendiğiniz özellik Erkeksi erdemler ve dostlukta açık yüreklilik.
En sevdiğiniz erdem Belli bir cemaate ait olmayan, evrensel olanlar.
Yapmaktan en mutlu olduğunuz iş Sevmek.
Kimin yerinde olmak isterdiniz? Kendim; taptıklarımın beni görmek istedikleri gibi.
Arkadaşlarınızda hangi özellikler olmasını istersiniz? Bana sevgiyle davranmaları; eğer kişilikleri sevgilerini çok değerli kılıyorsa.
Kendinizde gördüğünüz en temel eksiklik Bilmemek, ‘isteyememek’.
En sevdiğiniz renk Güzellik renklerde değil, onların uyumundadır.
En sevdiğiniz çiçek Önce onunki, - sonra hepsi.
En sevdiğiniz kuş Kırlangıç.
En sevdiğiniz yazar Bugün için Anatole France, Pierre Loti.
En sevdiğiniz şair Baudelaire ve Alfred de Vigny.
Tarihte en sevmediğiniz karakter Cevap verebilecek kadar bilgili değilim.
En çok isteyeceğiniz özellik İrade ve baştan çıkarmalar.
Nasıl ölmek istersiniz? En iyi halimle -ve sevilerek.
Hayattaki sloganınız Uğursuzluk getirir diye korkarım söylemeye.
Şu anki ruh haliniz Bu sorulara cevap vermek için kendimi düşünmekten duyduğum sıkıntı.
AHMET ÜMİT
Uçabilmek isterdim
Sizi en çok üzecek olay Sevdiklerimin ölümü.
Nerede yaşamak isterdiniz? Şu an yaşadığım yerde: İstanbul’da, Beyoğlu’nda.
Yaşayabileceğiniz en mutlu an Ölmüş babamın yeniden hayata dönmesi. Onunla yeniden sohbet edebilmek.
Hangi hataları hoşgörüyle karşılayabilirsiniz? Bilinçli olarak yapılmayanlara.
En sevdiğiniz erkek karakter Suç ve Ceza’nın karakteri Raskolnikov.
Tarihteki favori karakterleriniz Aleksandra Kolontay (Rus Devrimi’nin kadın kahramanlarından, eylemci, özgür aşktan yanı sıra dışı bir kadın)
Gerçek hayattaki favori kadın kahramanınız Annem.
En sevdiğiniz ressam Van Gogh.
En sevdiğiniz müzisyen Mozart.
Bir erkekte en çok beğendiğiniz özellik Ağırbaşlılık.
Bir kadında en çok beğendiğiniz özellik Cesaret.
En sevdiğiniz erdem İçtenlik.
Yapmaktan en mutlu olduğunuz iş Yazmak.
Kimin yerinde olmak isterdiniz Kendimin.
Arkadaşlarınızda hangi özelliklerin olmasını isterdiniz Vefa, iyilik, cesaret, zeka.
Kendinizde gördüğünüz en temel eksiklik Sabırsızlık.
Hayatınızın en büyük şanssızlığı Bütün insanlarla aynı şanssızlık: yaşlanmak.
En sevdiğiniz renk Siyah.
En sevdiğiniz çiçek Karanfil (kokulusu).
En sevdiğiniz kuş Kırlangıç.
En sevdiğiniz yazar William Shakespeare.
En sevdiğiniz şair Nazım Hikmet.
Tarihte en sevmediğiniz karakter Hitler.
En çok isteyeceğiniz özellik Uçabilmek.
Nasıl ölmek isterdiniz? Farkına varmadan.
Hayattaki sloganınız Kendimle barışık olmak.
Şu anki ruh haliniz Biraz gergin, çünkü annem hasta.
ELİF ŞAFAK
Daha fazla kaos lütfen!
Sizi en çok üzecek olay Çığlık.
Nerede yaşamak isterdiniz? Yollarda, sürekli göç halinde.
Yaşayabileceğiniz en mutlu an Henüz yaşamadım.
Hangi hataları hoşgörüyle karşılayabilirsiniz? Aşk hatalarını.
En sevdiğiniz erkek karakter Sefiller’in kahramanı Jean Valjean.
En sevdiğiniz kadın karakter Film karakteri Betty Blue
Tarihteki favori karakterleriniz Şems! En sevdiğim tarihsel karakter Mevláná Celaleddin Rumi’nin karşısına çıkan Şems! Ayrıca Rusya’dan Avvakum, Rasputin. Osmanlı’dan Bekri Mustafa. Ayrıca Ömer Hayyam. Ayrıca Martin Luther King, Cesar Chavez, Emiliano Zapata.
Gerçek hayattaki favori kadın kahramanınız Annem.
En sevdiğiniz ressam Siyahkalem.
En sevdiğiniz müzisyen Miles Davis.
Bir erkekte en çok beğendiğiniz özellik Esrar.
Bir kadında en çok beğendiğiniz özellik Esrar.
En sevdiğiniz erdem Hayal gücü.
Yapmaktan en mutlu olduğunuz iş Yazmak.
Kimin yerinde olmak isterdiniz Kendimin.
Arkadaşlarınızda hangi özelliklerin olmasını isterdiniz Dostluk.
Kendinizde gördüğünüz en temel eksiklik Sabırsızlık.
Hayatınızın en büyük şanssızlığı Starbucks kahvesine bağımlı olmak.
En sevdiğiniz renk Sarı, siyah ve mor.
En sevdiğiniz çiçek Nergis.
En sevdiğiniz kuş Baykuş.
En sevdiğiniz yazar Edgar Allan Poe.
En sevdiğiniz şair Şeyh Galip.
Tarihte en sevmediğiniz karakter Elton John (tarih sayılır)
En çok isteyeceğiniz özellik İnanç!
Nasıl ölmek isterdiniz? Donarak.
Hayattaki sloganınız DAHA FAZLA KAOS LÜTFEN!
Şu anki ruh haliniz Kaotik!
SELİM İLERİ
Şu anki ruh halim? Ot gibi
Sizi en çok üzecek olay Ayrılıklar.
Nerede yaşamak isterdiniz? Küçük bir deniz kıyısı kasabasında.
Yaşayabileceğiniz en mutlu an Anlatamam çünkü böyle bir an olabileceğine inanmıyorum.
Hangi hataları hoşgörüyle karşılayabilirsiniz? Özür dilenen her şeyi unuturum.
En sevdiğiniz erkek karakter Budala’daki Prens Mişkin ve Çehov’un bütün oyun kişileri.
En sevdiğiniz kadın karakter Anna Karenina ve Çehov’un bütün oyun kişileri.
Tarihteki favori kahramanlarınız Hipokrat.
Gerçek hayattaki favori kadın kahramanınız Türkan Şoray.
En sevdiğinz ressam Avni Lifij.
En sevdiğiniz müzisyen Giuseppe Verdi.
Bir erkekte en çok beğen-diğiniz özellik İyilik.
Bir kadında en çok beğendiğiniz özellik İyilik.
En sevdiğiniz erdem Erdemsizlik yani erdemlerin yalan olduğunu bilmek.
Yapmaktan en mutlu olduğunuz iş Yazmak.
Kimin yerinde olmak isterdiniz? Oyun yazarı Anton Çehov’un.
Arkadaşlarınızda hangi özelliklerin olmasını isterdiniz? Bağlılık ve vefa.
Kendinizde gördüğünüz en temel eksiklik Çenesi düşüklük.
Hayatınızın en büyük şanssızlığı İnsanların çok acı çektiği bir ülke olan Türkiye’de ben kendimi şanslı kabul ediyorum.
En sevdiğiniz renk Eflatun.
En sevdiğiniz çiçek Menekşe.
En sevdiğiniz kuş Serçe.
En sevdiğiniz yazar Virginia Woolf, Dostoyevski, Abdülhak Şinasi ve Ahmet Hamdi Tanpınar.
En sevdiğiniz şair Behçet Necatigil.
Tarihte en sevmediğiniz karakter Hitler, Mussolini, Stalin.
En çok isteyeceğiniz özellik Saçlarımın dökülmemesini isterdim.
Nasıl ölmek isterdiniz? Eziyet çekmeden.
Hayattaki sloganınız Zamanı boşa geçirme.
Şu anki ruh haliniz Ot gibi.
TUNA KİREMİTÇİ
Güldüren hataları affedebilirim
Sizi en çok üzecek olay Bilmek istemiyorum.
Nerede yaşamak isterdiniz? İstanbul’da.
Yaşayabileceğiniz en mutlu an Aklıma gelen belli bir an yok.
Hangi hataları hoşgörüyle karşılayabilirsiniz? Güldüren hataları.
En sevdiğiniz erkek karakter Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği’ndeki Tomas.
Tarihteki favori kahramanınız Gazi Mustafa Kemal.
Gerçek hayattaki favori kadın kahramanınız Prof. Dr. Türkan Saylan.
En sevdiğiniz ressam Wassily Kandinsky.
En sevdiğiniz müzisyen Freddie Mercury.
Bir erkekte en çok beğendiğiniz özellik Baskı altındaki zarafet.
Bir kadında en çok beğendiğiniz özellik Yaratıcılık.
En sevdiğiniz erdem Yalınlık.
Yapmaktan en mutlu olduğunuz iş Yazarlık ve müzik.
Kimin yerinde olmak isterdiniz? Japon Haiku şairlerinin.
Arkadaşlarınızda hangi özelliklerin olmasını istersiniz? Saygı ve şeffaflık.
Kendinizde gördüğünüz en temel eksiklik Eşya, araç ve gereçleri dikkatli kullanma alışkanlığı.
Hayatınızın en büyük şanssızlığı Bilmiyorum.
En sevdiğiniz renk Kırmızı.
En sevdiğiniz çiçek Kırmızı glayöl.
En sevdiğiniz kuş Martı.
En sevdiğiniz yazar Vladimir Nabokov.
En sevdiğiniz şair Nazım Hikmet.
Tarihte en sevmediğiniz karakter Gelmiş geçmiş siyasetçilerin yüzde doksanı girer bu sınıfa.
En çok isteyeceğiniz özellik Su altında yaşayabilme yetisi.
Nasıl ölmek isterdiniz? Yaşayarak.
Hayattaki sloganınız ‘Daha bir şey görmediler!’
Şu anki ruh haliniz Hem bebeğin hem de yeni kitabın doğumu yaklaştığı için biraz heyecanlı.
HİLMİ YAVUZ
Kötümsüyüm
Sizi en çok üzecek olay Oğullarım Ali Hikmet ve Ömer Emre’nin başına kötü bir şey gelmesi.
Nerede yaşamak isterdiniz? Hayatımı dörde bölerdim ben. 3 ay Bodrum’da (ağustos, eylül, ekim.) 3 ay Berlin’de (kasım, aralık, ocak.) Üç ay Paris’te (şubat, mart, nisan.) Üç ay ise İstanbul’da (mayıs, haziran, temmuz.)
Yaşayabileceğiniz en mutlu an Böyle bir anı düşünemiyorum. Çünkü küçük mutluluklarla yetinmeye alıştırıldım ben.
Hangi hataları hoşgörüyle karşılayabilirsiniz? Budalaca olanların dışında tümünü.
En sevdiğiniz erkek karakter Amerikalı yönetmen Nicolas Ray’in 1951’de çevirdiği ‘In a Lonely Place’de Humphrey Bogart’ın oynadığı karakter (Dixon Steele.)
Tarihteki favori kahramanlarınız Böyle biri yok.
Gerçek hayattaki favori kadın kahramanınız Yaşayan kadın kahraman öyle mi? Condoleezza Rice dememi bekliyorsun değil mi? Ama böyle bir kadın yok.
En sevdiğiniz ressam Velasquez, Vermeer, Kandinski. Ressam sayılır mı bilmiyorum ama bir de Deschamps.
En sevdiğiniz müzisyen Birkaç tane cevabı var bunun da. Bach, Mozart ve Telemann. Daha ziyade barokçuları beğeniyorum.
Bir erkekte en çok beğendiğiniz özellik Galiba dürüstlük.
Bir kadında en çok beğendiğiniz özellik Sadakat.
En sevdiğiniz erdem Açıksözlülük.
Yapmaktan en mutlu olduğunuz iş Hocalık
Kimin yerinde olmak isterdiniz? Hilmi Yavuz’un.
Arkadaşlarınızda hangi özelliklerin olmasını istersiniz? Dürüstlük ve açıksözlülük.
Kendinizde gördüğünüz en temel eksiklik Kurmaca ya da bilimsel uzun metinler yazamamak.
Hayatınızın en büyük şanssızlığı Evlilik.
En sevdiğiniz renk Siyah.
En sevdiğiniz çiçek Gül ve erguvan.
En sevdiğiniz kuş Ben kuştan çok kuş sözcüğünü severim. Jean Cocteau’nun ‘Ben denizden çok deniz sözcüğünü severim’ sözünden esinlendim.
En sevdiğiniz yazar Dostoyevski ve Tanpınar.
En sevdiğiniz şair Dört tane. Yahya Kemal, Ahmet Haşim, Behçet Necatigil, Asaf Halet Çelebi.
Tarihte en sevmediğiniz karakter Muaviye.
En çok isteyeceğiniz özellik Bir alaturka müzik aletini büyük bir ustalıkla çalabilmek. Ney ya da kanun olabilirdi.
Nasıl ölmek isterdiniz? Uyurken ve güzel bir düş görerek.
Hayattaki sloganınız Hayatta sloganım yok ama Türkiye için bir sloganım var: Türkiye’de birey olmanın yolu düşman edinmekten geçer. (Hilmi Yavuz)
Şu anki ruh haliniz Seninle konuştuğum için çok neşeliyim ama genele bakacak olursak çok iyimser değilim doğrusu. Kötümsüyüm.
LATİFE TEKİN
İstersem üşürüm, istersem üşümem
Sizi en çok üzecek olay Sevdiklerimi üzecek biçimde ölmek ya da tersi.
Nerede yaşamak isterdiniz? Çocukluk dağımda bir kovuğum olsun isterdim, ah Erciyes!...
Yaşayabileceğiniz en mutlu an Askerlerin işgal ettikleri yerlerden kaçarak gittiklerini gördüğüm an.
Hangi hataları hoşgörüyle karşılarsınız? İnsanın bütününe zarar vermeyecek her hata bağışlanabilir.
En sevdiğiniz erkek karakter İlk aklıma gelen Selim Işık.
En sevdiğiniz kadın karakter Meryemce.
Tarihteki favori kahramanlarınız Pers Kralı Kiomreys’i bir yumrukta deviren Kraliçe Tomeris, kadın avcı Atalante
Gerçek hayattaki favori kahramanlarınız Gerçek hayattaki kahramanlarımı yazdım, yazıyorum.
En sevdiğiniz ressam Van Gogh, Komet, Mehmet Güleryüz, Metin Talayman
En sevdiğiniz müzisyen Bach
Bir erkekte en beğendiğiniz özellik Mertlik, merhamet duygusu. Varoluş kaygısını derinden duyumsayıp bunu göstermeksizin yaşamak.
Bir kadında en beğendiğiniz özellik Dikbaşlılık, başı açıklık... Kendisi açıklık. KENDİSİ İÇİN OLMAYIŞINI GÖZE BATIRMAYAN, kendiliğindenliğini de berrak sular gibi yaşayan.
En sevdiğiniz erdem İçtenlik, sadelik.
Yapmaktan en mutlu olduğunuz iş Arkadaşlarımla neşelendirmeyi taşkınlığa vardırmak.
Kimin yerinde olmak istersiniz? Bazen kızımın ve oğlumun.
Arkadaşlarınızda hangi özelliklerin olmasını istersiniz? Sadakatini huzurla yaşamasını.
Kendinizde gördüğünüz en temel eksiklik Bütün duygusuna ulaşma telaşçılığı.
Hayatınızın en büyük şanssızlığı Annemin erken ölümü.
En sevdiğiniz renk Bütün renklerin adı yok ki, ancak birkaçının adı var, su grisinden maviye, unutmanın tonları.
En sevdiğiniz çiçek Çiçek açan ağaçların hepsi; kiraz, badem, iğde, manolya... çiçek açan çalılar. Katırtırnağı...
En sevdiğiniz kuş Mavi kahverengi alakargalar. Gündüz yarasaları, kırlangıçlar.
En sevdiğiniz yazar Dostoyevski, şu aralar yeniden Yaşar Kemal, Leyla Erbil. Hep sevdiğim Sevim Burak. Sevinç duyarak okuduğum Nurdan Gürbilek.
En sevdiğiniz şair Arkadaşlarım olan şairleri söyleyemeyeceğim, Haydar’ı, Erdal’ı, Akif’i, Mahmut’u... Muhteşem İlhan Berk başta olmak üzere ikinci yeni şairleri. Turgut Uyar, Edip Cansever, Cemal Süreya... Sevdiğim çok şair var hangisi? Ahmet Haşim’den Nazım’a, Mehmet Taner’e... Hilmi Yavuz, Gülten Akın... Şu aralar sık sık Can Yücel’in söylediği geliyor aklıma. Yeni yıl kutlaması gibi ‘Nobel Baba değil Noel Baba olmak isterim.’
Tarihte en sevmediğiniz karakter Pinochet, Bush, Kenan Evren vs.
En çok isteyeceğiniz özellik Adnan Benk’in sözü: ‘Bir insan ancak müzisyen olamamışsa başka bir şey olur.’
Nasıl ölmek isterdiniz? Gözlerim açık, yatağımda yarı uzanmış, ölümle söyleşe gülüşe. Bir kahkaha sonrasında şaka gibi gelsin ölüm.
Hayattaki sloganınız İstersem üşürüm, istersem üşümem...
Şu anki ruh haliniz Ürpermeyle gelip giden özlemeli bir ruh hali, uzaklara boşluğa doğru... Soluklanmakla solmak arası.
BUKET UZUNER
En sevdiğim erdem: Kibirden arınmaya çalışmak
Sizi en çok üzecek olay Evlat acısı.
Nerede yaşamak isterdiniz? Aynı zamanda İstanbul, New York ve Paris’te.
Yaşayabileceğiniz en mutlu an En mutlu anım, henüz yaşamamış olduğumdur.
Hangi hataları hoşgörüyle karşılayabilirsiniz? Samimiyetle pişman olunmuş ve özür dilenmiş her yanlış onarılabilir, sanıyorum.
En sevdiğiniz erkek karakter Bozkır Kurdu (Hermann Hesse romanı), Hugh Jackman’ın sinemada canlandırdığı birçok karakter.
En sevdiğiniz kadın karakter Afife Piri (Balık İzlerinin Sesi), Jane Campion’un Piano filmindeki Ada (Holly Hunter), Audrey Hepburn ile Juliette Binoche’un sinemada canlandırdığı birçok karakter.
Tarihteki favori kahramanlarınız 20. yy’ın hem yakışıklı, hem de zeki devrimcisi Mustafa Kemal Atatürk ve George Washington. Tarih, kadınlara kahraman olma şansı yerine cadı diye yakılma cezası vermiştir. Belki Kraliçe 1. Elizabeth anılabilir.
Gerçek hayattaki favori kadın kahramanlarınız Yazarlar: Nadine Gordimer, Margaret Atwood ve Sevgi Soysal.
En sevdiğiniz ressam Magritte, Van Gogh.
En sevdiğiniz müzisyen Chopin, Mark Knopfler.
Bir erkekte en çok beğendiğiniz özellik Kendine ve kadınlara karşı dürüst ve şefkatli olabilmeyi başaran erkekler.
Bir kadında en çok beğendiğiniz özellik Kafasının da işe yaradığını gösterecek cesareti erkekleşmeden başaran kadınlar.
En sevdiğiniz erdem Kibirden arınmaya özen göstermek (tevazu)
Yapmaktan en mutlu olduğunuz iş Seyahat etmek.
Kimin yerinde olmak isterdiniz? Elbette hiç kimsenin!
Arkadaşlarınızda hangi özelliklerin olmasını istersiniz? Samimiyet ve mizah gücü.
Kendinizde gördüğünüz en temel eksiklik Ohooo, benim pek çok eksiğim var!
Hayatınızın en büyük şanssızlığı Kadınların yaratıcı ve entelektüel kapasitesinin daha baştan küçümsendiği yüzyıllarda yaşamak.
En sevdiğiniz renk Mavi mavi mavi!
En sevdiğiniz çiçek Nergis.
En sevdiğiniz kuş Bülbülün sesi, papağanın estetiği.
En çok sevdiğiniz yazar Ayıramam ki, pek çok var.
En çok sevdiğiniz şair Metin Altıok, Murathan Mungan, Neruda, Kavafis.
Tarihte en sevmediğiniz karakter Hitler ve VIII. Henry. En çok isteyeceğiniz özellik İstediğim zaman görünmez olabilmek isterdim.
Nasıl ölmek isterdiniz? Kim ölmek ister? Olacaksa uykudayken tabii.
Hayattaki sloganınız Ya olduğun gibi görün ya da göründüğün gibi; ama daima kendin ol!
Şu anki ruh haliniz Áşık gibi!
MURATHAN MUNGAN
Anketler kasar beni
Okuldayken de böyleydim. Anketler kasardı beni. Ne diyeceğimi bilemezdim. Bir köşeye kıstırıldığınızı hissettiğiniz böyle anket soruları karşısında, günün birinde birkaç kelimelik yanıtlara daralmasın diye, yıllardır zenginleştirmeye çalıştığınız hayatınızın, çeşitlendirmeye çalıştığınız zevklerinizin, meraklarınızın birdenbire elinizden alınmaya çalışıldığını hissedersiniz. Bana da öyle olur.
Açıkçası hayatta ‘en’lerim yoktur. En sevdiğim yazarın kim olduğunu hálá bilemem. Son zamanlarda sevdiğim, ya da yeniden sevdiğim yazarlar olur. Böyle durumlarda Dostoyevski gibi garanti adlar vermek durumu kurtarmaya yarar belki, eh, ne de olsa klasikler ölmez, ama size yetmez. Kimsenin birbirinin yerini tutmadığını düşündüğüm has edebiyat alanının içinden yalnızca birkaç isim saymakla, onlara da, kendime de haksızlık ediyormuşum duygusundan kendimi alamam. Şu sıralar çok sevdiğim, bende öne çıkan ressamlar ve müzisyenler olabilir. Ama bütün zamanlarım adına nasıl konuşabilirim ki? İnsan ancak şimdiki zamanı için konuşabilir. Renklerin, çiçeklerin, kuşların kendilerini bilmesem de, adlarını severim. Çünkü bir şair ve yazar olarak, kelimeleri severim. Yelkovan kuşunu görsem tanımam ama adını severim. Petrol yeşilini de kendini tanımazken, adını sevmiştim.
Bunun yanı sıra, anketlerde kadınlar ve erkekler için ayrı sorular sormanın cinsiyetçilik olduğunu düşünürüm. ‘Erkekte mertlik’, ‘kadında sadakat’ arayan sıradan faşizmin toplumsal harcının kışkırtılmasından hoşlanmam. ‘En sevdiğiniz kuş’ sorusunu ‘baykuş’ olarak yanıtladığında esprili olduğunu düşünenlerden, kendinde sevmediği özellik olarak ‘fazla açık sözlü olmak, herkese güvenmek’ gibi erdemlerini sayıp dökenlerden, tarihteki kahramanları olarak Jeanne d’Arc ya da Robin Hood’u gören ‘sosyal gerçekçi’ tercihlerden, ‘Tarihte en nefret ettiği kişi’ olarak Hitler, Mussolini saymanın kolaycılığına sığınanlardan da hoşlanmam. İleride başlarına gelebilecek durumlar karşısında neler hissedeceği, nasıl davranacağı konusunda bu kadar emin olabilen insanlara da hiç güvenemem. Anlayacağınız, anket soruları kadar, anket yanıtları da kasar beni.
1988 yılında ‘Elele’ dergisinin yaptığı benzer bir ankette ‘Kimin yerinde olmak isterdiniz?’ sorusunu ‘Kendim olmayı otuz yılda ancak başardım. Başkasına halim yok’ diye yanıtlamışım. Yılların sayısını artırarak aynı cümleyi şimdi de tekrarlayabiliriz. ‘Ruh halim’se gene aynı. Bildiğiniz gibi.