Sedef Batı
Erdal Fernergiz
Elif Zorlu Tapan
Son Güncelleme:
Beş kafadarın zeytin aşkı
Zeytinin anavatanı olan ve altı bin yıldır zeytinyağı üretilen Türkiye nihayet bir Zeytinyağı Müzesi'ne kavuştu. Müze okumuş, meraklı, zevk sahibi beş insanın girişimleriyle ortaya çıktı. Birkaç aylık ömründe binlerce ziyaretçiyi ağırladı. Aynı zamanda fabrika olarak da kullanılan müzede üretilen sabun ve zeytinyağları dünyanın her yanında alıcı buluyor. Herbiri ayrı alanlarda kariyer yapmış, iş güç sahibi bu beş insan hobi olarak el attıkları bir alanda mucizeler yarattı.
Mahmut Ş. Boynudelik, Erhan Şengel ve Haluk Yurkuran üç eski arkadaş. İstanbul Fatih'te büyümüşler. Haluk ve Mahmut Robert Kolej ve SBF'ye birlikte devam etmişler. Mahmut Bey'in eşi Zerrin Hanım bir akademisyen, çok başarılı bir sanat tarihçisi, Haluk Bey'in eşi Serdağ Hanım Türkiye'nin ilk natürel (hormon ve kimyasal gübre kullanılmayan) gıda ürünlerinin yapıldığı lokantanın kurucusu. Natürel gıda konusundaki bilginin ve zevkin ülkemizde yayılmasına öncülük edenlerden biri. Erhan Bey ise şimdilik bekar ama Eylül sonuna kadar ‘kafa dengi’ birini bulmaya kararlı!
Fikrin ve eylemin öncüsü Mahmut Bey, bir yandan turizm işini yürütürken diğer yandan dolaştığı tüm ülkelerde doğal ürünler ve özellikle de zeytinyağı üzerine araştırmalar yapıyor, durmadan okuyor. Öğrendiklerini arkadaşlarına anlatıyor, onları aşılıyor.
Tabii önceleri elde yok avuçta yok, fikirler boşlukta geziniyor. Sonra her biri işlerinde bir noktaya gelince fikirler projeye dönüşüyor. Bundan beş yıl kadar önce Erhan Şengel, Adatepe köyüne geldiğinde projelerin hayata geçmesi için ilk adım da atılmış oluyor.
Edremit Küçükkkuyu'ya bağlı Adatepe köyünün geçmişi bin yıl öncesine kadar uzanıyor. Bir zamanlar Rum ve Türklerin birlikte yaşadığı bir barış ve uygarlık beldesi. Kaz Dağları'na yaslanmış, ormanlar içinde, ışıklarla oynaşan mücevher gibi bir cennet mekan. Mübadeleden sonra ıssızlaşmış, yarı harabeye dönüşmüş.
Erhan Bey buraya gelince büyülenmiş. Yıkıntılarında incirler büyüyen evler, eski havuzlarında nilüferler yetişen bahçeler, sessizliğin o gizemli müziği... Karar vermiş ve ilk gördüğü evi alarak hemen tamire başlamış. Sonra arkadaşlarını çağırmış. Onlar da birer ev alarak emekliliklerinde buraya yerleşmeye karar vermişler. Günler geçtikçe bu kayıp cennetin hülyalarını gerçekleştirmek için biçilmiş kaftan olduğunu anlamışlar. Tepelerden ovalara doğru akan asırlık zeytin ağaçları, çok eski fabrikalar, oraya buraya atılmış, terkedilmiş granit değirmen taşları, eski presler...
Karar vermişler. imkanlarını birleştirip ovada, Çanakkale-İzmir yolu üzerinde kurulmuş bir eski zaman fabrikasını satın almışlar. Fazla teknoloji ve kimyasallarla kirlenmiş olan fabrikayı şöyle bir silkeleyip temizlemişler. Granit taş ustalarını bulup devasa değirmen taşları yontturmuş, hindistan cevizi liflerinden çuvallar ördürmüşler. Tıpkı yüzlerce yıl önce olduğu gibi. Aynı teknikle, aynı ustalık ve hassasiyetle, aynı zevkle.
Bir yandan üretim sürerken diğer yandan çevreden eski malzemeleri toplamaya başlamışlar. Bunları temizleyip, biriktirerek fabrikanın bir yerine koymuşlar. Sonra da müzeyi kurmuşlar. Yöredeki bazı fabrika sahipleri müzeye eski parçaları gönüllü olarak verirken bazıları da hurdaya çıkmış malzemelerine fahiş paralar istemeye başlamış. Adatepe ekibi müzeye katkıda bulunmak isteyen herkese kapılarının açık olduğunu söylüyor. Maksat bu kültürün tarihini zenginleştirmek. ‘‘Kim gelecek, kim ilgilenecek böyle boş işlerle’’ diyenlere kulaklarını tıkamışlar, iyi de yapmışlar çünkü açıldığı günden itibaren yerli yabancı binlerce ziyaretçi doldurmuş müzeyi.
ADATEPE SABUNU JAPONYA'DA 16 DOLAR
Bir gün ülkesinde marketler zinciri temsilcisi bir Japon müzeyi ziyaret ediyor, giderken de birkaç şişe zeytinyağı alıyor. Birkaç ay sonra Japonya'dan davet alıyorlar ve gidiyorlar. Japonlar neden bu kadar etkilendi diye soruyoruz, Erhan Şengel yanıtlıyor: ‘‘Özellikle ürettiğimiz sabunun kalitesinden. Sabunlar genellikle 15-16 asitlik ve ıskartalık zeytinyağından imal edilir. Bu sadece Türkiye'de değil İtalya ve İspanya'da da böyledir. Ama biz böyle önemli bir kozmetik ürününün o denli asit taşımasının insan cildine zarar vereceğini bildiğimiz için içme kıvamındaki bir zeytinyağından üretiyoruz. 0.7 asitlik sızma zeytinyağından üretilen bu sabun insan tenini kadife gibi yapıyor. Hepimiz evlerimizde kullanıyoruz. Japonlar önce sabunu istediler şimdi de zeytinyağı (Adatepe Zeytinyağları Adatepe Köyü ve civarındaki zeytinlerden üretiliyor) gönderiyoruz. İtalyanlar dünyanın en büyük üreticileri ama biz bu günlerde İtalyan piyasasına da girdik. Bu artık birçok şeyi aştığımız anlamına geliyor.’’
Zeytin ve zeytinyağı özdeyişleri
Zeytinyağı eski çağlardan beri tüm dinlerce kutsal addedildi. Tevrat ve İncil'de zeytinyağına dair 140, zeytin ağacına dair 100 değinme var.
Vaktiyle ağaçlar kendilerine kral meshetmek için gittiler ve zeytin ağacına dediler: Bize Kral ol. Ve Zeytin Ağacı onlara dedi: Allah'ın ve insanın bende sena ettikleri yağımı bırakayım da ağaçlar üzerine sallanmaya mı gideyim?'' Hakimler Kitabı.
Allah yeryüzü ve gökyüzünün nuru olandır. Sanki minber üzerine konmuş çerağdır. Billur bir kandil içinde yıldız gibi parlamaktadır. O çerağın yağı mübarek bir ağaçtan çıkar. O mübarek ağaç, öyle bir zeytin ağacıdır ki ne doğuda ve ne batıda bulunur. Kuran-ı Kerim, Nur Suresi
Bütün Akdeniz, heykeller, palmiyeler, altın kolyeler, sakallı kahramanlar, şarap, fikirler, gemiler, ayışığı, kanatlı gorgonlar, bronz adamlar, filozoflar, tüm bunlar dişlerin arasındaki kara zeytinin ekşi, sert tadından çıkmış gibi. Etten ve şaraptan daha eski bir tattan. Soğuk su kadar eski bir tattan. Lawrence Durrell
Zeytin ağacı kuşku yok ki Tanrının en değerli hediyesidir. Thomas Jefferson
Zeytin ağaçları çok karakteristik ve ben bu özellikleri yakalamaya çalışıyorum. Gümüş rengindeler, bazen mavimsi, bazen yeşile çalan, bazen sarı üzerine düşen parlak bir ağartı, pembe, mor, yer turuncusu, demir kırmızısı. Fakat zor, gerçekten çok zor. Ama bunu seviyorum ve altın ve gümüş rengiyle çalışma fikri beni çekiyor. Van Gogh
KİM ONLAR?
Mahmut Ş. Boynudelik
Robert Kolej ve A.Ü. SBF mezunu. Oasis Turizm'in ortaklarından. Profesyonel rehberlik ve tur operatörlüğü yaptı. 1994'ten sonra kendini zeytin ve zeytinyağı araştırmalarına adadı, en büyük hayali olan Adatepe zeytinyağının yaratılmasını başardı. Adatepe'de yaşıyor, fabrikanın üretim ve Adatepe Müzesi sorumlusu olarak çalışıyor.
Erhan Şengel
Pertevniyal Lisesi ve İ.Ü. Gazetecilik Fakültesi mezunu. Reklamcılık yaşamını ‘‘Adatepe zeytininin cazibesine dayanamayarak’’ askıya aldı. Adatepe Taş Mektep kurucusu ve Yorum Ajans’ın yönetim kurulu üyesi. Adatepe ürünlerinin estetik görüntü ve pazarlamasından sorumlu.
Haluk Yurtkuran
Robert Kolej ve A.Ü. Siyasal Bilgiler mezunu. Oasis'in kurucularından. Profesyonel turist rehberliği ve seyahat acentası yöneticiliği yaptı. Turizm işletmeciliği konusunda Boğaziçi’nde dersler verdi. Ekoturizm sevdası yakın arkadaşı Mahmut'un hayalleriyle birleşince zeytinin gizemini keşfetti. Oasis Turizm genel müdürlüğünün yanı sıra Adatepe ürünlerinin yurtiçi ve yurtdışı pazarlaması ve satışıyla ilgileniyor.
Dr. Zerrin İren Boynudelik
ODTÜ Felsefe ve Mimar Sinan Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü'nü bitirdi. Halen Yıldız Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü'nde öğretim üyesi. Adatepe Taş Mektep kurucusu ve aynı kurumun akademik kurul koordinatörlüğünü ve öğretim üyeliğini de sürdürüyor. Adatepe Zeytinyağı Müzesi'ne zeytin tarihine ilişkin akademik araştırmaları ile katkıda bulunuyor.
Serdağ Yurtkuran
Hacettepe Üniversitesi Ev Ekonomisi mezunu. Zencefil Doğal Gıda Ürünleri Lokantası'nın kurucusu ve yöneticisi. Adatepe Zeytinyağlarının nefasetinin denetlenmesi ve sağlıklı mutfak denemelerinden sorumlu olarak Adatepe Zeytinyağlarının tanıtımına ve uygulama alanlarının genişletilmesine katkıda bulunuyor.
Müzeye giriş ücretsiz. Ana binanın yanında bir satış yeri var, aynı binada üretilen Adatepe markalı zeytin, zeytinyağı ve sabunları özel satıyorlar. Yakında satış yerinin bitişiğinde bir zeytinyağlılar lokantası da açacaklar. Bir de siteleri var, Türkçe ve İngilizce. www.adatepe.com. Bu siteden sanal alışveriş de çok yakında gerçekleşecek.
Mahmut Ş. Boynudelik, Erhan Şengel ve Haluk Yurkuran üç eski arkadaş. İstanbul Fatih'te büyümüşler. Haluk ve Mahmut Robert Kolej ve SBF'ye birlikte devam etmişler. Mahmut Bey'in eşi Zerrin Hanım bir akademisyen, çok başarılı bir sanat tarihçisi, Haluk Bey'in eşi Serdağ Hanım Türkiye'nin ilk natürel (hormon ve kimyasal gübre kullanılmayan) gıda ürünlerinin yapıldığı lokantanın kurucusu. Natürel gıda konusundaki bilginin ve zevkin ülkemizde yayılmasına öncülük edenlerden biri. Erhan Bey ise şimdilik bekar ama Eylül sonuna kadar ‘kafa dengi’ birini bulmaya kararlı!
Fikrin ve eylemin öncüsü Mahmut Bey, bir yandan turizm işini yürütürken diğer yandan dolaştığı tüm ülkelerde doğal ürünler ve özellikle de zeytinyağı üzerine araştırmalar yapıyor, durmadan okuyor. Öğrendiklerini arkadaşlarına anlatıyor, onları aşılıyor.
Tabii önceleri elde yok avuçta yok, fikirler boşlukta geziniyor. Sonra her biri işlerinde bir noktaya gelince fikirler projeye dönüşüyor. Bundan beş yıl kadar önce Erhan Şengel, Adatepe köyüne geldiğinde projelerin hayata geçmesi için ilk adım da atılmış oluyor.
Edremit Küçükkkuyu'ya bağlı Adatepe köyünün geçmişi bin yıl öncesine kadar uzanıyor. Bir zamanlar Rum ve Türklerin birlikte yaşadığı bir barış ve uygarlık beldesi. Kaz Dağları'na yaslanmış, ormanlar içinde, ışıklarla oynaşan mücevher gibi bir cennet mekan. Mübadeleden sonra ıssızlaşmış, yarı harabeye dönüşmüş.
Erhan Bey buraya gelince büyülenmiş. Yıkıntılarında incirler büyüyen evler, eski havuzlarında nilüferler yetişen bahçeler, sessizliğin o gizemli müziği... Karar vermiş ve ilk gördüğü evi alarak hemen tamire başlamış. Sonra arkadaşlarını çağırmış. Onlar da birer ev alarak emekliliklerinde buraya yerleşmeye karar vermişler. Günler geçtikçe bu kayıp cennetin hülyalarını gerçekleştirmek için biçilmiş kaftan olduğunu anlamışlar. Tepelerden ovalara doğru akan asırlık zeytin ağaçları, çok eski fabrikalar, oraya buraya atılmış, terkedilmiş granit değirmen taşları, eski presler...
Karar vermişler. imkanlarını birleştirip ovada, Çanakkale-İzmir yolu üzerinde kurulmuş bir eski zaman fabrikasını satın almışlar. Fazla teknoloji ve kimyasallarla kirlenmiş olan fabrikayı şöyle bir silkeleyip temizlemişler. Granit taş ustalarını bulup devasa değirmen taşları yontturmuş, hindistan cevizi liflerinden çuvallar ördürmüşler. Tıpkı yüzlerce yıl önce olduğu gibi. Aynı teknikle, aynı ustalık ve hassasiyetle, aynı zevkle.
Bir yandan üretim sürerken diğer yandan çevreden eski malzemeleri toplamaya başlamışlar. Bunları temizleyip, biriktirerek fabrikanın bir yerine koymuşlar. Sonra da müzeyi kurmuşlar. Yöredeki bazı fabrika sahipleri müzeye eski parçaları gönüllü olarak verirken bazıları da hurdaya çıkmış malzemelerine fahiş paralar istemeye başlamış. Adatepe ekibi müzeye katkıda bulunmak isteyen herkese kapılarının açık olduğunu söylüyor. Maksat bu kültürün tarihini zenginleştirmek. ‘‘Kim gelecek, kim ilgilenecek böyle boş işlerle’’ diyenlere kulaklarını tıkamışlar, iyi de yapmışlar çünkü açıldığı günden itibaren yerli yabancı binlerce ziyaretçi doldurmuş müzeyi.
ADATEPE SABUNU JAPONYA'DA 16 DOLAR
Bir gün ülkesinde marketler zinciri temsilcisi bir Japon müzeyi ziyaret ediyor, giderken de birkaç şişe zeytinyağı alıyor. Birkaç ay sonra Japonya'dan davet alıyorlar ve gidiyorlar. Japonlar neden bu kadar etkilendi diye soruyoruz, Erhan Şengel yanıtlıyor: ‘‘Özellikle ürettiğimiz sabunun kalitesinden. Sabunlar genellikle 15-16 asitlik ve ıskartalık zeytinyağından imal edilir. Bu sadece Türkiye'de değil İtalya ve İspanya'da da böyledir. Ama biz böyle önemli bir kozmetik ürününün o denli asit taşımasının insan cildine zarar vereceğini bildiğimiz için içme kıvamındaki bir zeytinyağından üretiyoruz. 0.7 asitlik sızma zeytinyağından üretilen bu sabun insan tenini kadife gibi yapıyor. Hepimiz evlerimizde kullanıyoruz. Japonlar önce sabunu istediler şimdi de zeytinyağı (Adatepe Zeytinyağları Adatepe Köyü ve civarındaki zeytinlerden üretiliyor) gönderiyoruz. İtalyanlar dünyanın en büyük üreticileri ama biz bu günlerde İtalyan piyasasına da girdik. Bu artık birçok şeyi aştığımız anlamına geliyor.’’
Zeytin ve zeytinyağı özdeyişleri
Zeytinyağı eski çağlardan beri tüm dinlerce kutsal addedildi. Tevrat ve İncil'de zeytinyağına dair 140, zeytin ağacına dair 100 değinme var.
Vaktiyle ağaçlar kendilerine kral meshetmek için gittiler ve zeytin ağacına dediler: Bize Kral ol. Ve Zeytin Ağacı onlara dedi: Allah'ın ve insanın bende sena ettikleri yağımı bırakayım da ağaçlar üzerine sallanmaya mı gideyim?'' Hakimler Kitabı.
Allah yeryüzü ve gökyüzünün nuru olandır. Sanki minber üzerine konmuş çerağdır. Billur bir kandil içinde yıldız gibi parlamaktadır. O çerağın yağı mübarek bir ağaçtan çıkar. O mübarek ağaç, öyle bir zeytin ağacıdır ki ne doğuda ve ne batıda bulunur. Kuran-ı Kerim, Nur Suresi
Bütün Akdeniz, heykeller, palmiyeler, altın kolyeler, sakallı kahramanlar, şarap, fikirler, gemiler, ayışığı, kanatlı gorgonlar, bronz adamlar, filozoflar, tüm bunlar dişlerin arasındaki kara zeytinin ekşi, sert tadından çıkmış gibi. Etten ve şaraptan daha eski bir tattan. Soğuk su kadar eski bir tattan. Lawrence Durrell
Zeytin ağacı kuşku yok ki Tanrının en değerli hediyesidir. Thomas Jefferson
Zeytin ağaçları çok karakteristik ve ben bu özellikleri yakalamaya çalışıyorum. Gümüş rengindeler, bazen mavimsi, bazen yeşile çalan, bazen sarı üzerine düşen parlak bir ağartı, pembe, mor, yer turuncusu, demir kırmızısı. Fakat zor, gerçekten çok zor. Ama bunu seviyorum ve altın ve gümüş rengiyle çalışma fikri beni çekiyor. Van Gogh
KİM ONLAR?
Mahmut Ş. Boynudelik
Robert Kolej ve A.Ü. SBF mezunu. Oasis Turizm'in ortaklarından. Profesyonel rehberlik ve tur operatörlüğü yaptı. 1994'ten sonra kendini zeytin ve zeytinyağı araştırmalarına adadı, en büyük hayali olan Adatepe zeytinyağının yaratılmasını başardı. Adatepe'de yaşıyor, fabrikanın üretim ve Adatepe Müzesi sorumlusu olarak çalışıyor.
Erhan Şengel
Pertevniyal Lisesi ve İ.Ü. Gazetecilik Fakültesi mezunu. Reklamcılık yaşamını ‘‘Adatepe zeytininin cazibesine dayanamayarak’’ askıya aldı. Adatepe Taş Mektep kurucusu ve Yorum Ajans’ın yönetim kurulu üyesi. Adatepe ürünlerinin estetik görüntü ve pazarlamasından sorumlu.
Haluk Yurtkuran
Robert Kolej ve A.Ü. Siyasal Bilgiler mezunu. Oasis'in kurucularından. Profesyonel turist rehberliği ve seyahat acentası yöneticiliği yaptı. Turizm işletmeciliği konusunda Boğaziçi’nde dersler verdi. Ekoturizm sevdası yakın arkadaşı Mahmut'un hayalleriyle birleşince zeytinin gizemini keşfetti. Oasis Turizm genel müdürlüğünün yanı sıra Adatepe ürünlerinin yurtiçi ve yurtdışı pazarlaması ve satışıyla ilgileniyor.
Dr. Zerrin İren Boynudelik
ODTÜ Felsefe ve Mimar Sinan Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü'nü bitirdi. Halen Yıldız Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü'nde öğretim üyesi. Adatepe Taş Mektep kurucusu ve aynı kurumun akademik kurul koordinatörlüğünü ve öğretim üyeliğini de sürdürüyor. Adatepe Zeytinyağı Müzesi'ne zeytin tarihine ilişkin akademik araştırmaları ile katkıda bulunuyor.
Serdağ Yurtkuran
Hacettepe Üniversitesi Ev Ekonomisi mezunu. Zencefil Doğal Gıda Ürünleri Lokantası'nın kurucusu ve yöneticisi. Adatepe Zeytinyağlarının nefasetinin denetlenmesi ve sağlıklı mutfak denemelerinden sorumlu olarak Adatepe Zeytinyağlarının tanıtımına ve uygulama alanlarının genişletilmesine katkıda bulunuyor.
Müzeye giriş ücretsiz. Ana binanın yanında bir satış yeri var, aynı binada üretilen Adatepe markalı zeytin, zeytinyağı ve sabunları özel satıyorlar. Yakında satış yerinin bitişiğinde bir zeytinyağlılar lokantası da açacaklar. Bir de siteleri var, Türkçe ve İngilizce. www.adatepe.com. Bu siteden sanal alışveriş de çok yakında gerçekleşecek.