Minyatürlerle mitoloji yolculuğu

Doğan HIZLAN

Metin And'ın Minyatürlerle Osmanlı-İslam Mitologyası kitabı bizim klasik ve batılı anlamda algıladığımız mitologya kavramına yeni açılımlar getiriyor.

Önsöz'de yazar; kitabın niteliğini, konuya bakış açısını bize iletirken bir tür okuma kılavuzu sunuyor:

‘‘Bu kitabın başlığında, Minyatür, Osmanlı ve Mitologya üçlüsü bir araya gelmektedir. Yazar bu üçlüye çok yakın bir ilgi duymaktadır.

Bu kitapta minyatürlerin ayrı bir önemi vardır. Denebilir ki kitabın yürüyüşünü minyatürler yönlendirmektedir. Minyatürleri olmayan konulara hemen hiç yer verilmemiştir.

Kitap Osmanlı kültürünü daha çok İslam açısından incelemektedir. Osmanlı minyatürleri, Osmanlı'nın İslam'a bakış açısını en güzel ve en somut biçimde göstermektedir.’’

Yazarın özellikle belirttiği, tek Tanrılı bir din olan İslam'ın mitologya kavramıyla çeliştiği iddia edilebilir.

***

AND'ın ayrıntıdan esasa yürüyen çizgisi bu konuya bir zenginlik getiriyor. Çünkü her ülkenin kendi kültürü, geçmişi İslam dinine farklılık getirmektedir,işte bu noktada mitologya önem kazanıyor.

Kahramanları yücelten, onları insanüstü kılan mithos'lardan söz eden And, bazı peygamberlerin de böyle destansı boyutlarda tasvir edildiğini yazıyor.

Böylece mitologyanın önemli bir özelliği, burada geçerlik kazanmaktadır.

Hiç kuşkusuz inançla, evrenin yaradılışı ile, dağların, ağaçların, kuyuların, kutsal suların söylenceleri, mitleri hem kişiler hem de olaylar bakımından ilgi çekici kılıyor.

And'ın çalışmasında; dinden yaşamamıza gelen, Osmanlı'ya geçen bir çok adetler, ancak mitologya ile açıklanabilir.

Sayıların, inançlarımızda, hayatımızda onlara atfettiğimiz özellikleri biliriz. Sözgelimi çocuk yaşta bir hastalık geçiren Hamdullah Hamdı, Ayasofya'da yedi sabah namaz kılıp, yedi tane siyah üzüm yemiş, yedi ayda ünlü eseri Yûsuf u Züleyha'yı yazmış.

Osmanlı Minyatürleri bölümü, sanırım kitabın anlamını çıkarabilmek, derin lezzetine varabilmek çin mutlaka okunması gereken sayfalar.

İskendername'nin, Saltukname'nin anlatıldığı yerler, edebiyat ve mitologya ilişkisinin boyutlarını ortaya çıkarıyor.

Metin And'ın çalışmasının ilgi çekici olan yönü, kültürler arasındaki geçişlerin ve temaların benzerliğinden doğan mitolojik aynılığın yüzeye çıkmasıdır.

Elbet kafamızda bazı sorular vardır; okuduklarımızın, inandıklarımızın ötesindeki felsefenin, edebiyatın niteliği bizi hep ilgilendirmiştir.

Özellikle, Evrenin yaratılışı üzerine, hepimiz kafa yormuşuzdur, bu konuda okuduklarımızla bir senteze varmayı amaçlarız.

***

MİNYATÜRLER eşliğinde, Hazreti Ádem'den Nuh tufanına, peygamberler ve mucizelerine, mahşer ve ahrete, klasik aşk hikayelerine kadar bizi yeniden düşündürecek bir kitap.

(Minyatürlerle Osmanlı-İslam Mitologyası, Metin And, Akbank Kültür ve Sanat Kitapları)

---