'Hayatımda vücudumu sevdiğim bir an bile olmadı' Dismorfik bozukluk her geçen gün artıyor... Sık sık diyet yapanlar, sürekli tartılanlar dikkat!
Güncelleme Tarihi:
Dış görünüşüne önem vermeyen yok denecek kadar azdır. Peki bunun sınırı ne olmalı? Dünyanın en güzel kadınlarından biri olarak kabul edilen Megan Fox’un geçtiğimiz günlerde yaptığı “Çok uzun yıllardır vücut dismorfik bozukluğu ile yaşıyorum” açıklaması, bu sorunu gündeme taşıdı. Biz de konuyu uzmanlarla mercek altına aldık. Haberler maalesef kötü: Bu bozukluğu yaşayanların sayısı Türkiye’de de giderek artıyor. İşte ayrıntılar...
Beden dismorfik bozukluğu ya da diğer adıyla beden algısı bozukluğu, kişilerin vücutlarında bir kusur olmamasına ya da çok ufak kusurlar olmasına rağmen, bu kusurları zihinlerinde büyüterek çok çirkin göründüklerini düşünmelerine neden olan bir rahatsızlık.
Çalışmalarda hastalığın genel toplumda görülme sıklığı 100 kişide 4-5 olarak kabul edilirken, genç erişkin veya öğrencilerde görülme sıkılığı yüzde 12-13'e kadar yükseliyor. Büyük utanma duyguları içinde olan bu hastaların, cesaretlenip duygularını doktorlarına açmaları da oldukça zor olarak görülüyor.
‘HAYATIMDA HİÇBİR ZAMAN VÜCUDUMU SEVDİĞİM BİR AN OLMADI’
Pek çok kişiye göre dünyanın en güzel kadınlarından biri olan Megan Fox da Sports Illustrated'ın 2023 mayo sayısı için verdiği röportajda beden dismorfik bozukluğu yaşadığını açıkladı.
37 yaşındaki oyuncu, vücudu hakkında hiçbir zaman iyi hissetmediğini ve kendi bedeninde daha rahat hissetmek için sürekli çaba gösterdiğini söyledi.
Fox, “Çok uzun yıllardır vücut dismorfik bozukluğu ile yaşıyorum. Kendimi asla diğer insanların beni gördüğü gibi görmüyorum. Hayatımda hiçbir zaman vücudumu sevdiğim bir an olmadı. Asla sevmedim. 'Bu şekilde mi görünmeliyim?' gibi bir takıntım var. Bu durum kesinlikle çevresel değil. Kendimi sevme yolculuğumun hiç bitmeyeceğini düşünüyorum. Bu sorunla, çok derin bir güvensizlikle başa çıkmaya çalışıyorum” ifadelerini kullandı.
Megan Fox
‘ÜLKEMİZDE DE SON YILLARDA GÖRÜLMEYE BAŞLADI’
Konuyla ilgili görüşlerine başvurduğum Uzman Klinik Psikolog Buse Akçil, “Bu hastalıkta bireyler vücutlarında kusurlu olarak gördükleri bölüme o kadar takıntılıdırlar ki bu durum onların günlük hayat akışını bozar, sosyalleşmelerini de büyük ölçüde etkiler. Etraflarındaki insanların sadece onların kusurlarına odaklandıklarını düşünürler. Kusurlu olduklarını düşündükleri bölgeyi saklamak için çok fazla zaman harcarlar” dedi.
Son yıllarda ülkemizde de bu sorunu yaşayanların olduğuna dikkat çeken Psikolog Tuğçe Yılmaz, “Türkiye’de yapılan araştırmalarda psikiyatrik yardım için ayaktan başvuran hastaların yüzde 1’inde beden algısı bozukluğu saptandı. Dermatolojik başvurularda yüzde 12, estetik cerrahide yüzde 7-15 oranında beden algısı bozukluğu olduğunu söyleyebilirim. Bu sayı giderek de artıyor. Doktora başvurmayan çok sayıda hasta olduğu da bir gerçek. Hem ülkemizde hem yurt dışında bilinenden çok daha fazla sayıda vaka olduğunu düşünüyorum” ifadelerini kullandı.
* Peki vücut dismorfik bozukluğu nasıl teşhis ediliyor?
* Bu konuda belli testler var mı?
* Kadınlar gibi erkekleri de etkiliyor mu?
Bunun gibi pek çok sorunun yanıtını uzmanlarımızdan aldık.
1-) DİSMORFİK BOZUKLUĞUN ORTAYA ÇIKMASINDAKİ TEMEL NEDENLER NELERDİR?
Vücut dismorfik bozukluğunun ortaya çıkmasındaki en önemli etkenlerin genetik yatkınlık, çevresel etkenler, düşük öz güven ve psikolojik sorunlar olduğuna dikkat çeken Buse Akçil, şöyle devam etti:
-- Bu bozukluğu genetik yatkınlık olarak ele alırsak; temelini çekingenlik, mükemmeliyetçilik ve anksiyeteli mizaç olarak değerlendirebiliriz. Bu sorunu yaşayan kişilerin aile öyküsüne bakacak olursak, ebeveyn ve yakın akrabalarda başka psikolojik problemler olabilir.
-- Çevresel faktörler olarak toplumda oluşan güzellik algısı, sosyal medyanın hayatımızdaki yeriyle beraber estetik işlemleri oldukça artırdı. Haliyle bu durum kusursuz güzellik algısıyla hareket eden bireyleri, bedenleriyle daha fazla uğraşmaya yöneltti. Kusurlarına normalden çok daha fazla odaklanıyor ve mükemmel olmayı arzuluyorlar.
-- Öz güven eksikliği yaşayan bireyler ise kendilerini yeterli görmedikleri için bu durumu daha fazla takıntı haline getiriyor. Konuyu psikolojik problemler açısından ele alacak olursak da depresyon, yeme problemleri ve obezite gibi birçok hastalık dismorfik bozukluğu beraberinde getiriyor.
Birkaç yıl önce İngiltere'nin City Üniversitesi’nden araştırmacılar, beden dismorfik bozukluğuna sahip hastalarla yaptıkları röportajları yayınladı. Bilim insanları özellikle bu sorunu yaşayan insanların aynaya bakınca hissettikleri sözleri paylaştı. Örneğin bir katılımcı aynaya bakınca kendini canavara benzettiğini söyleyerek, “Kendimi insan hissetmiyorum. Hasta görünüyorum. Adeta canavara benziyorum, tıpkı korku filmlerdeki gibi...” ifadelerini kullandı. Bir diğer katılımcı ise “Aynaya baktığımda orada gördüğüm görüntüyle barışana kadar bakmaya devam ediyorum. Bazen bu çok uzun sürüyor. Bir keresinde 10-11 saat aynaya baktığım oldu” dedi.
2-) BİREY VÜCUT DİSMORFİK BOZUKLUĞU OLUP OLMADIĞINI NASIL ANLAR?
“Hastalar devamlı beğenmedikleri vücut bölgelerini aynada ya da özçekim teknikleriyle kontrol etme ve başka insanlarla karşılaştırma eğilimi içinde olurlar” diyen Tuğçe Yılmaz “Ayrıca sık sık başkalarının fikrini almak ve kusurlarının nasıl göründüğünü sorgulamak isterler” dedi. Yılmaz, şöyle devam etti:
“Bu kişiler çok sık fikir değiştirirler. Bu nedenle kararsız bir şekilde kıyafet, saç modeli ve makyaj değiştirme eğilimi içindedirler. Diyet yapma, aşırı egzersiz, çok sık tartılma, cilt rengiyle oynama (solaryum, güneşlenme, lazer ve benzeri uygulamalar, kimyasal cilt soyma yöntemleri), cilt yolma gibi eylemlere çok sık rastlanır. Benzer şekilde; saç ve kıl yolma, tırnak veya tırnak etlerini yeme, kusur örtücü kozmetiğe ve kıyafetlere aşırı para harcama yine rastlanan davranış bozuklukları arasında sayılabilir. Bu davranışları sık tekrar edenler dismorfik bozukluktan şüphelenebilir.”
3-) HASTALIĞIN TEŞHİSİ NASIL YAPILIYOR? BU KONUDA BAZI TESTLER UYGULANIYOR MU?
Buse Akçil, beden dismorfik bozukluğu adı altında direkt hastalığı ölçen bir test olmadığının altını çizerek teşhisin, Amerikan Psikoloji Derneği uzmanlarının hazırladığı DSM-5 rehberindeki kriterlere göre yapılan görüşmeler sonucunda konduğunu söyledi.
Akçil, “DSM-5 doğrultusunda hastalığı anlamak ve tanı işlemi için belli yardımcı ölçekler bulunuyor. Bu ölçekler, tek başına tanı kriteri için geçerli değildir. Uygulanan ölçeklerin yardımcı etkisi danışandan bilgi almayı desteklemek içindir. Uzmanın kendi gözlemleri ve tanı kriterlerine göre doğru teşhisi koyup doğru tedavi planlamasını yapması gerekir” ifadelerini kullandı.
4-) NASIL BİR TEDAVİ UYGULANIYOR?
“Vücut dismorfik bozukluğu tedavisinde sıkça kullanılan yöntemlerden biri bilişsel davranışçı terapidir” diyen Tuğçe Yılmaz, “Bu terapi yönteminde, beden algı sorunu olan bireylerin görünüşlerinde kusurlu buldukları yerlerle ilgili algılarının düzeltilmesi üzerinde durulur” dedi. Yılmaz, diğer tedavi yöntemleriyle ilgili şu bilgileri verdi:
-- Bireylerin vücut dismorfik bozukluğu başka bir psikolojik rahatsızlıktan kaynaklanıyorsa, bu hastalığın tedavisi üzerinde durulur. Ayrıca kişinin öz güvenini ve öz saygısını yeniden kazanması için de çalışmalar yapılır.
-- Bir diğer tedavi yöntemi de ilaç tedavisidir. Psikoterapi yöntemlerine ek olarak kullanılan ilaç tedavisinde antidepresanlar kullanılır. Beden algısı sorunu sebebiyle yoğun kaygı yaşayan ve intihara meyilli olan hastalar için ise kaygı giderici ilaçlar tercih edilebilir. İlaç tedavisi psikoterapi yöntemleriyle birlikte uygulandığında en yüksek düzeyde etkisini gösterir.
5-) HASTALIK BAŞKA HANGİ SORUNLARI BERABERİNDE GETİRİR?
Buse Akçil, “Komorbid tanı olarak yeme bozuklukları, depresyon, anksiyete, obsesyon, şizofreni ve duygu durum bozukluğu ve madde bağımlılığı gibi hastalıklar ortaya çıkmaktadır” dedi.
6-) ERKEKLERDE DE GÖRÜLÜYOR MU?
Bu konuyla ilgili uzun süredir araştırmalar yapan Harvard Tıp Fakültesi'nde görevli olan Psikolog Roberto Olivardia, Washington Post'a yaptığı açıklamada, pandemi döneminde hastalığın erkeklerde de arttığını belirterek, “30 yıldır beden dismorfik bozukluğu alanında araştırma yapıyorum. Pandemide erkeklerin beden algıları daha da kötüleşti ve hâlâ devam ediyor. Temmuz 2020’de yapılan çalışmaya göre 18 ila 24 yaşındaki erkeklerden 5'te birinin, kas dismorfisi yaşadığı tespit edildi” dedi.
Tuğçe Yılmaz da bu duruma katılarak “Hastalığın görülme oranı kadınlarda daha fazla ama gün geçtikçe erkeklerde de artıyor” ifadelerini kullandı.
Buse Akçil ise “Kadınların beğenilme arzusu ve güzellik algısı erkeklere oranla daha fazla… Bu nedenle bu durumu daha çok sorun ediyorlar. Bir de bu kadınlar çocukluğundan ergenliğine kadar olan süreçte düşük öz güven ve anne-baba tarafından sürekli eleştirildiyse veya yaşıtları tarafından dış görünüşüyle alakalı zorbalığa maruz kaldıysa beden dismorfik bozukluğunun ortaya çıkması çok yüksek. Fakat hastalık erkeklerde de son yıllarda artmaya başladı. Özellikle kas dismorfik bozukluğu erkeklerde daha fazla görülüyor” dedi.
Fotoğraflar: Alamy, iStock