Kanatlarda uçacağız

Aerodinamik olarak sürtünmeyi azaltan ve süper ekonomik uçuş sağlayan bu özel yapıya sahip uçaklar, havayollarının yanı sıra askeri amaçlı kullanımda da yaygınlaşacak.

Tepenizden geçen yolcu uçaklarına baktığınızda gövde, kanatlar, kuyruk ve motorlardan oluşan klasik bir yapı görürsünüz. Bu uçakların aerodinamik olarak en büyük dezavantajı yüksek sürtünme oranıdır. Ne kadar mükemmel tasarım yapılsa da kanat ve gövdenin ayrı olması hava akışında bozulmaya neden olur. Sürtünme arttıkça uçak yavaşlar, motorlar daha fazla çalışmaya, yakıt tüketim oranları da yükselmeye başlar. Bu durum uçuş maliyetlerini ciddi olarak arttırır. Uçak imalatçıları tamamı kanatlardan oluşan yeni bir yolcu uçağı konsepti geliştiriyor. Gelecek 20 yılda hizmete girecek uçan kanatlarla maliyetlerin en az yüzde 25 düşeceği tahmin ediliyor.

Uçan kanatların ilk denemeleri 1929 yılında Northrop şirketi tarafından gerçekleştirildi. 1930'larda süren denemeler İkinci Dünya Savaşı nedeniyle durmak zorunda kaldı. Savaş sırasında Almanlar da çeşitli araştırmalar yaptı. Northrop şirketinin 1947'de uçurduğu YB-49, uzun menzilli bombardıman uçağı olarak tasarlanmıştı. Dört jet ve dört pervaneli motora sahip, 100 ton ağırlığında uçağın denemeleri sırasında meydana gelen kaza projenin 1949'da durmasına neden oldu. Kazanın nedeni YB-49'un havada kontrol edilmesinde yaşanan sorunlardı. Henüz teknoloji uçan kanatların emniyetle uçmasına izin verecek kadar gelişmemişti.

YENİ SİSTEMLER

Uçan kanatların kontrol zorluğu havacılık dünyasının 1970'lerde 'Kablolu Uçuş Sistemi-Fly By Wire-FBW' ile tanışması ile aşıldı. FBW, pilotların uçağı daha hassas uçurmalarını sağlarken, yeni nesil oto-pilot sistemleri de kumanda hatalarının da önüne geçiyordu. 1970'lerde yapılan testler uçan kanatların yüksek performans sunmasının yanı sıra tasarımı sayesinde radar ekolarını minimum yansıttığı da ortaya çıktı. Amerikan Hava Kuvvetleri radara yakalanmayan B-2 bombardıman uçağı projesini başlattı. Nortrop şirketi 1929'da tohumları atılan hayali aradan geçen 70 yıl sonunda gerçekleştirdi. Dünyanın en pahalı savaş uçağı unvanını elinde bulunduran B-2'ler 1999'da hizmete girdi.

B-2'nin başarısı sivil yolcu uçağı imal eden Boeing ve Airbus'ın da uçan kanatlar üzerinde çalışmalara başlamasına neden oldu. Boeing'in portföyüne McDonnell Douglas şirketinden giren ve çok gizli tasarımlara imza atan Phantom Works-Hayalet İşler bölümü, uçan kanat üzerinde araştırmalarına NASA'nın desteği ile 1997'de başladı. Proje adı Birleştirilmiş Kanat Gövde (Blended Wing Body-BWB) olan uçak önce 800 koltuklu olarak planlandı. Daha sonra Avrupalı imalatçı Airbus'ın iki katlı yolcu uçağı A380'e rakip olması için koltuk kapasitesi 550'e indirildi.

Boeing gelecekte uçan kanatlardan oluşan yeni nesil bir yolcu uçağı ailesi oluşturmayı hedefliyor. En büyüğü 550 koltuklu olacak BWB'nin 400 ve 300 koltuklu modelleri de imal edilecek. Amerikalı imalatçı rüzgar tünellerinde BWB'nin yüksek sürat denemelerini de yapıyor. BWB, normal yolcu uçaklarından yaklaşık saatte 100-150 kilometre daha hızlı uçacak. Uçağın menzilinin ise 13 bin kilometre olması düşünülüyor. BWB askeri modelleri de tasarlanacak. Çeşitli modifikasyonlarla uçan kanatlar havadan yakıt ikmal, nakliye, bombardıman, erken uyarı gibi görevlerde kullanılabilecek.

AVRUPALI ÇÖZÜM

Avrupalı uçak imalatçısı Airbus da uçan kanatlar üzerinde ciddi çalışmalar yapıyor. Airbus 1000 koltuklu, dört motorlu bir model imal etmeyi planlıyor. Hizmete 30 yıl sonra girmesi planlanan Avrupalı uçan kanadın A380'in üst modeli olması düşünülüyor. Airbus Endüstri uçakta yakıt olarak çevreye zarar vermeyen hidrojenin kullanılmasını öngörüyor.

Milyar dolarlık geliştirme faaliyetlerine rağmen imalatçıların tek takıldığı nokta yolcuların uçan kanatlara nasıl bakacağı. Kabinin kanatlara yerleştirilmesi ile yolcuların ne yazık ki pencereden dışarıyı seyretmeleri pek az koltuk dışında mümkün olmayacak. Bu sorun her koltukta uçağın çeşitli yerlerine konulan kameralardan gelen görüntülerin yansıtıldığı özel ekranlarla çözülecek.

TÜRK UÇAN KANADI THK-13

Uçan kanatların ilk ortaya çıktığı 1940'lı yıllarda Türkiye'de deneysel amaçlı bir tasarımın yapılması gerçekten çok ilginç. 1948'de Türk Hava Kurumu (THK) Etimesgut Uçak Fabrikası tarafından geliştirilen THK-13 Araştırma Planörü'nün gövdesi tamamen kanatlardan oluşuyordu. Tek kişilik, açık kokpitli, ahşap gövdeli planörün imalatı 1948'de tamamlandı. Ağustos 1948'de ilk uçuşta yaşanan sorunlardan sonra planör ikinci uçuşa Pilot Cemal Uygun tarafından çıkartıldı.

Kalkıştan kısa süre sonra planör bir anda sağa doğru dönmeye başladı. Pilot Uygun'un tüm çabalarına rağmen düzeltemediği THK-13, Etimesgut Meydanı yakınlarında yere vurdu. Cemal Uygun kazadan ağır yaralı olarak kurtuldu. Yapılan incelemede planörün ahşap kanadının içinde parçaları sıkıştıran mengelerden bir tanesinin unutulduğu ortaya çıktı. Mengene dönüş kumandası veren kanatçığı sıkıştırmış, THK-13 anormal duruma girmişti.

Zarar gören planör tamir edildi. THK bu modelle 1949'daki Paris Havacılık Fuarı'na katıldı. Projeyle ilgilenen Fransızlar, THK-13'ü örnek alarak motorlu bir uçan kanat planör modeli geliştirdiler.

10 bin metrede güneş tutulması izlenecek

Avusturya Havayolları 18 Kasım-3 Aralık tarihleri arasında Airbus A340 uçağı ile yapacağı özel uçuşla yolcularına havada güneş tutulmasını izleme imkanı sunuyor. Astronomy Travel şirketi ile birlikte düzenlenen tura katılacak yolcular 10 bin metre yükseklikte güneş tutulmasını Güney Kutbu üzerinde izleyecek.

Tur 17 Kasım'da yolcuların Viyana'da toplanması ile başlayacak. Yolcular ilk günü Viyana Havalimanı ve Avusturya Havayolları'nın bakım tesislerini gezerek geçirecek. 18 Kasım sabahı kalkacak dört motorlu A340-313 'America' uçağı Spitzbergen, Kuzey Kutbu, Alaska ve Hawaii rotasını izleyerek 15 saatlik uçuşla Pasifik Okyanusu'ndaki Big Island'a inecek. Burada 4205 metre yükseklikteki Mauna Kea'daki gözlem evini ziyaret edecek yolcular daha sonra gün değişim çizgisini geçerek Avusturalya'da Sidney kentine inecek. Sidney turunu 24 Kasım'daki Güney Kutbu uçuşu izleyecek. İlk defa ticari bir uçuşta Güney Kutbu A340 uçağı tarafından katedilecek. Uçuş sırasında saat 22.46'da güneş tutulması 10 bin metre yükseklikte seyredilebilecek. Güneş tutulması yaklaşık 2 dakika 34 saniye sürecek. Ancak çıplak gözle sadece 1 dakika 58 saniyelik kısmı gözlemlenebilecek. Tutulmadan sonra yolculara Güney Kutbu geçiş sertifikası verilecek.

KUZEY KUTBU'NDAN GÜNEY KUTBU'NA

Şili'deki Cape Horn ve Eastern Island'a uçacak grup daha sonra 29 Kasım'da 8.2 metreyle dünyanın en büyük merceklerine sahip Şili Paranal Dağı'ndaki gözlemevini ziyaret edecek. Son durak olarak Meksika'da Cancun'a uğrayacak grup, 2 Aralık'ta Viyana'ya dönmek üzere hareket edecek. Varış 3 Temmuz sabahı gerçekleşecek. Kuzey Kutbu'ndan Güney Kutbu'na Dünya’yı tamamen katedecek uçuşta özel uçuşun tüm aşamalarında eski Garching Astronomi Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. Rudolf Kippenhahn gruba eşlik edecek.

Bu uçuşta 291 koltuklu A340 uçağında sadece 20'si business geri kalanı ekonomi toplam 154 koltuk satılacak. Uçağın orta kısmı güneş tutulmasının rahat izlenebilmesi için boş bırakılacak. Sadece pencere kenarı ve yanındaki koltuklar satılacak. Astronomi turunun fiyatları uçulan sınıf ve koltuk pozisyonuna göre değişiyor. Örneğin business class'ta güneş tutulmasının en iyi izlenebileceği uçağın sol tarafında pencere kenarı koltuğunun fiyatı 44.500, hemen yanındaki koltuk 38.500 euro. Ekonomi sınıfındaki koltuk fiyatları 22.500 ila 16.500 euro arasında değişiyor. Bu fiyatlara konaklama ve yemekler de dahil. Ekonomi sınıfı bilet alan yolcular tek kişilik odada kalacaklarsa fiyata 500 euro eklemeleri gerekiyor.

Tazminatlar artırıldı

Avrupa Birliği'nin (AB) yeni kabul ettiği yasaya göre yolculara ödenen tazminatlar artırıldı. Uçuşun overbook yani dolması durumunda yer kalmadığı için uçamayan yolcuya havayolu şirketi uçuşun menziline göre para ödeyecek. Yeni kurallara göre yolcuya 1500 kilometreye kadar 238 euro, 1500-3500 kilometre arası 385 euro, 3500 kilometreden uzun uçuşlarda ise 581 euro ödenmesine karar verildi. Havayolu şirketi cezanın yanı sıra ayrıca yolcuya alternatif uçuş imkanı da sağlayacak. Uçuşlarda iki saate kadar gecikme olursa havayolu şirketi yolculara yiyecek fişi verecek. Süre iki saati aştığında konaklama imkanı sunulacak.

250 bin overbook

Avrupa'da her yıl yaklaşık 250 bin yolcunun overbook nedeniyle uçamadığını belirten AB yetkilileri, yeni kurallarla yolcuların mağdur edilmesini önlemeyi hedeflediklerini açıkladılar. Kararın Ryanair, Easyjet gibi düşük maliyetli havayolu şirketleri tarafından da desteklenmesi dikkat çekiyor. Çünkü bu tür şirketler ucuz bilet satarken yolcuların bağlantılı uçuşları yakalama ve overbook olmama garantisi vermiyor. Ancak uzmanlar düşük maliyetli havayollarının Avrupa'da tarifelerine bağlı uçtuklarını ve rötar oranlarının çok düşük olduğunun altını çiziyor. Avrupa'da zamanında kalkışta Ryanair yüzde 91 ile ilk sırada bulunuyor.

Pilotsuz iş jeti

Gulfstream şirketinin G550 tipi iş jeti Amerikan Donanması için modifiye edilerek pilotsuz uçak haline getirilecek. Yerden kontrol edilecek uçağın kabinine özel sistemler konulacak. G550 Deniz Kuvvetleri'nde arama-kurtarma operasyonlarının yanı sıra gözetleme amaçlı kullanılacak. Uçağın hizmete 2009'da girmesi planlanıyor.

G550'nin diğer insansız uçaklara göre daha avantajlı olduğunu belirten Gulfstream şirketi, bu projenin havacılık dünyasında yeni bir çığır açacağını açıkladılar. Eğer projede başarı sağlanırsa ilerki yıllarda yolcu uçakları ve iş jetlerinde pilotsuz denemeler başlayacak. Yaklaşık 12.500 kilometre menzile sahip G550 uçağı, yakıt ikmali yapmadan İstanbul-Los Angeles arasında uçabiliyor. Çift motorlu uçak daha önceden GVSP olarak adlandırılıyordu.

Yeni promosyonlar

Alitalia Havayolları 15 Ağustos'a kadar Paris'e 275 dolardan başlayan fiyatlarla uçuyor. Maksimum kalışı 14 gün olan biletin fiyatına vergiler dahil değil. El Al İsrail Havayolları ağustos sonuna kadar Tel Aviv'e 199 dolardan başlayan fiyatlarla uçuyor. Bu kampanyadan yararlanacak yolculara ayrıca İsrail'in Kızıl Deniz'deki en uç noktası Eilat'a da ücretsiz uçma imkanı sunuluyor.