Ferai Tınç: Karşı tarafa inat Hatemi

Ferai TINÇ

TAHRAN

İRAN halkı 1997'den beri üçüncü kez kararını açıklayarak değişime kilitlendiğini gösterdi. 1997'de yüzde 69.1'lik destekle değişim vaad eden Hatemi'yi Cumhurbaşkanlığı'na taşıyan İran halkı, 2000 Şubat'ındaki genel seçimlerde de reformcuları Meclis'e gönderdi.

İran halkının üçüncü kez Hatemi'nin yanında saf tutması, bu güleryüzlü, yumuşak huylu Molla'nın siyasi başarısından kaynaklanmıyor.

Hukuk Fakültesi öğrencisi Ali'nin dediği gibi seçimlerdeki ezici zafer, seçmenin, ‘‘karşı tarafa inat Hatemi'ye oy vermesi’’nin sonucu.

Karşı taraf, Hatemi'ye vaat ettiği değişim fırsatını vermeyen dini lider Hamaney denetimindeki ordu ve yargıya hakim, mollaların paralel devleti .

Rafet Beyat, Humeyni yönetiminde görev alan ilk kadın. Humeyni'ye spor danışmanlığı yapmış. ‘‘Esas reformcu olan güç İran halkıdır. Diğerleri çıkar çevreleri. Amerikan Büyükelçiliği'ni basarak Humeyni rejimini krize sokanlar, bugün Hatemi'nin çevresinde, reformcu adı altında yine kriz yaratıyorlar’’ diyor.

Beyat ile konuşurken sorduğum ‘‘Pekiyi halk değişimle neyi kastediyor?’’ sorusuna en açık yanıt sokaktan geçiyor.

Eşarbının ucunu yüzüme doğru sallayan bir genç kız; ‘‘Değişim düşünce özgürlüğü, ifade özgürlüğü, demokrasi isteğidir!’’

* * *

METREKARESİ bir milyar liralık lüks villaların bulunduğu Vanak Caddesi'ndeki ‘‘Vanak Shop-Ping Center’’ Akmerkez'den çok Washington'daki Georgetown mall'lerini andırıyor. Göbeği dışarıda bırakan tişörtlerden en şık İran gümüşlerine kadar son moda tüketim ürünleri satılıyor. Batı kültürüne karşı 20. yüzyılın en son devriminin gerçekleştiği bu ülkede adı ‘‘shopping center’’ olan alışveriş merkezindeki vitrinler indirimleri de ‘‘yüzde....off’’ diye duyuruyor. Ama biraz ilerde elele oturan gençlerin birbirlerine muhabbetle dondurma yedirdikleri ‘‘Tutfarangi’’ Cafe'nin kapısındaki uyarıda: ‘‘Tesettürsüz giriş yasaktır’’ yazıyordu.

* * *

Hatemi'nin zaferi, İran halkının dünyadaki ‘‘terörist, radikal, irticacı’’ imajına isyan. Hakedilmedik bir yanlızlığı kırma kalkışması. Bu, geri döndürülmesi zor bir süreç. Dün, mollaların denetimindeki Seçim İzleme Heyeti seçimlerde yolsuzluk iddialarını ortaya atarak, Hatemi oyları üzerinde şüphe yaratmak istedi.

Ama aynı sıralarda, reformcu kanadın yayın organlarından Hadise Kazvin dergisinin üzerindeki kapatma kararı kalkıyor, dergi yeniden yayına başlıyordu.

Bu, Hatemi'nin son şansı. Ya bu dönem değişime hız verir ya da değişim dalgası onu da yıkar, geçer. Hatemi ve siyasi kadrosu için geri dönüş her zaman mümkün ama, İran için artık mümkün görünmüyor.