Şehirler kavrulurken dünya bu çözümleri tartışıyor... En sıcak günlerde çekilen uydu fotoğrafları çok şey anlatıyor
Güncelleme Tarihi:
Sadece Türkiye değil dünyanın dört bir yanı sıcaktan kavruluyor. Uzmanlar küresel ısınmanın etkisiyle önümüzdeki yıllarda 40 derecenin üzerindeki sıcaklıların normalimiz haline geleceğini, bu durumun can kayıpları başta olmak üzere pek çok olumsuzluğu beraberinde getireceğini söylüyor. Dünyanın dört bir yanında şehir planlaması uzmanları yaklaşan felaketin önünü alabilmek için çözüm arayışında. Üstelik bu çözümlerden bazıları bir kutu boya, bir de fırça kadar basit. İşte ayrıntılar...
Bu yaz dünya tarihinin kayda geçmiş en sıcak günlerini yaşıyoruz.
Her gün bir önceki günün sıcaklık rekorları kırılırken uzmanlar küresel ısınmanın etkisiyle bu tablonun yıldan yıla daha kötüye gideceği ve yüksek hava sıcaklıklarından kaynaklanan ölümlerin artacağı yönünde uyarılarda bulunuyor.
Hatırlanabileceği üzere 2022 yazında Avrupa'da sıcak dalgası 20.000'den fazla can almıştı. Bu yıl daha Haziran ayında İspanya'da termometrelerin 44 santigrat dereceyi gösterdiğine şahit olduk. Haziran'ın son iki haftasında ABD'nin Teksas eyaletinde 13 kişi sıcak nedeniyle hayatını kaybederken meteoroloji uzmanları ülkenin güneyinde 43 derecenin üzerindeki sıcaklıkların önümüzdeki dönemde sıradanlaşacağını ifade etti.
Hal böyle olunca özellikle nüfusun en yoğun olduğu şehirlerin serinletilmesi de her zamankinden daha önemli hale geliyor. Uluslararası Uzay İstasyonu'ndaki Ecostress cihazı tarafından çekilen ve Avrupa Uzay Ajansı'nın (ESA) Haziran 2022'deki sıcak dalgası esnasında yayınladığı "ısı haritası" fotoğrafları bu bağlamda çok önemli ipuçları içeriyor.
Prag'da kırmızı ile mavi arasındaki sıcaklık farkı 10 derece
SU KENARLARI VE AĞAÇLIK ALANLAR ŞEHİRLERİ SERİNLETİYOR
Örneğin Çekya'nın başkenti Prag'ın haritasını ele alalım. Çoğunluğu parlak kırmızı, turuncu ve sarı renklerden oluşan haritanın sol tarafındaki mavi şerit ve aralardaki yeşil bölümler dikkat çekici. Mavi şerit Vltava Nehri'ni, yeşil alanlar ise kent içindeki parkları ifade ediyor.
Hava sıcaklıklarının 45 dereceyi gördüğü şehirde, parklarda ve su kenarlarında sıcaklık kırmızı alanlara kıyasla hissedilir oranda daha düşük.
Nitekim Mayıs 2022'de yayımlanan bir araştırma da bir parka 10 dakikalık yürüme mesafesinde bulunan mahallelerdeki ortalama sıcaklığın, bu menzilin dışında kalan yerlerdeki sıcaklığın 3 derece altında olduğuna işaret ediyordu.
NASA'nın Jet İtki Laboratuvarı'nda atmosfer araştırmaları yürüten bilim insanı Glynn Hulley, aynı zamanda yöneticisi olduğu Karasal Yüzey Sıcaklığı İzleme misyonu bağlamında çekilen fotoğraflarla ilgili olarak, "Bu görseller kesinlikle bir kaynak olarak kullanılabilir. Veriler kullanılarak en sıcak noktalar ve hassas bölgeler tespit edilebilir, sıcaklığı azaltmak için uygulanan yaklaşımların serinletici etkileri ölçülebilir" diye konuştu.
KALDIRIMLARI ÖZEL BİR BOYAYLA KAPLADILAR
Hulley ve ekibi çalışmalarını Los Angeles'ta yürütüyor. Şehrin yerel yönetimi, ekiple iş birliği içinde, söz konusu Ecostress haritalarından elde edilen verileri sürdürülebilirlik ve yatıştırma planı kapsamında kullanıyor.
Hulley bu çalışmaları, "Bu görselleri kullanarak şehirdeki çok sıcak ve insan bakış açısıyla çok hassas alanları tespit ediyorlar. Biz onlara en sıcak noktaları belirlemelerinde yardımcı olduk. Yetkililer de en sıcak caddelerdeki kaldırımları özel bir serinletici boyayla kapladı" diye özetledi.
Bu boya sıcağı içinde tutan geleneksel asfalt yüzeylerin aksine güneş ışınlarını emmiyor, yansıtıyor. Hulley yine haritalar aracılığıyla bu işlemin yapıldığı bölgelerde bir öncesi/sonrası kıyaslaması yaptıklarını ve caddelerde 1 ila 2 derecelik serinleme kaydettiklerini söyledi. Bu denemenin başarısının ardından California Valisi, Los Angeles Belediyesi'ne daha fazla yolun boyanması için 6 milyon dolar fon sağladı.
Bu tür iş birlikleri şimdilik pek yaygın değil ancak şehirlerin iklim değişikliğine direnecek şekilde inşa edileceği bir gelecekte yaygınlaşabilir.
Uluslararası Uzay İstasyonu'nun bir parçası olan Ecostress
ARADAKİ FARK 12 DERECEYİ BULUYOR
Ecostress cihazı yıl boyunca veri topluyor. ABD'deki şehirler dört günde bir, Avrupa'daki şehirler ise üç ila beş günde bir görüntüleniyor.
Ekip, aralarında Londra, Paris, Atina, Mumbai ve Melbourne'ün de bulunduğu 10 şehre odaklanıyor. Geçen yıl Haziran ayında yaşanan sıcak dalgası sırasında Paris, Prag ve Milano'ya ilişkin verilerin toplanması için de ESA ile iş birliği yapıldı.
Haritalarda kırmızının en koyu olduğu yerler aynı zamanda nüfusun en yoğun olduğu bölgeler. Nüfus yoğunluğu azaldıkça renkler de kırmızıdan sarıya dönüşüyor. Ağaçlarla ya da suyla kaplı alanlar yeşil görünüyor. Bitki ve su miktarı ne kadar çoksa bölge o kadar serin oluyor. Bazı bölgelerde en sıcak yerlerle en soğuk yerler arasındaki fark 12 dereceyi bulabiliyor.
Çin'in başkenti Pekin'den bir grup bilim insanı, şehirlerdeki parkların serinletici etkilerini ölçtükleri 2022 tarihli bir çalışmada bu uydu ısı haritalarından faydalandı. Araştırmanın sonuç kısmında parkların gün içinde şehirlerin kalabalık kısımlarına kıyasla daha az ısındığı, su içeren yeşil alanların hem park içlerini hem de çevrelerini serinletmekte daha da etkili olduğu vurgulandı.
NEW YORK'UN BOYALI ÇATILARI, BERLİN'İN YEŞİL ALANLARI
İspanya'da bulunan Bask İklim Değişikliği Merkezi bünyesindeki uyum araştırmaları grubunun yöneticisi Marta Olazabal, "Şehir yetkilileri bu haritaları kullanarak sıcak dalgalarına karşı daha iyi planlama yapabilirler. Zira bu haritalar küçük ayarlamaların ne kadar verimli olabileceğinin açık göstergesi. İklim değişikliği nedeniyle sıcak dalgaları daha sık yaşandıkça, bu ısı haritalarının şehirlerin serinletilmesindeki önemi artacak" diye konuştu.
"Bu haritalar ısıya çok fazla maruz kalan şehir alanlarının yerlerini teşhis etmekte fazlasıyla faydalı" diyen Olazabal, bu verileri hassas topluluklar ve altyapıyla ilgili verilerle bir arada düşünmenin de şart olduğunu belirtti.
Olazabal'ın da yazarları arasında olduğu bir diğer araştırmada, Avrupa'nın dört bir yanındaki 167 şehirde, artan sıcaklıklara karşı hayata geçirilen önlemler mercek altına alındı. Mayıs ayında yayımlanan araştırma sonuçları şehirlerin birçoğunun olumlu adımlar attığı yönündeydi.
"Kaynak zengini Küresel Kuzey şehirlerinde birçok iyi örnek görüyorum" diyen Olazabal, New York'taki çatı boyama, Berlin'deki yeşil alanları ve biyoçeşitliliği yaygınlaştırma ve Barselona'daki trafiği azaltıp yeşil alanları şehre entegre etmeyi amaçlayan tasarım denemelerini hatırlattı.
Olazabal, "Ama orta ve küçük ölçekli şehirlerde ve Küresel Güney'deki şehirlerde bir kaynak ve eylem eksikliği olduğu ortada. En hassas noktalar ve en az dirençli altyapılar da bu şehirlerde yoğunlaşıyor" diye konuştu.
BASİT DEĞİŞİKLİKLER HAYAT KURTARIYOR
Daha fazla yeşil alan yaratmak, cadde kenarlarına daha fazla ağaç dikmek ve beton yüzeyleri beyazla boyamak, şehirlerin "ısı adası" adı verilen aşırı sıcak bölgelerle mücadele için hayata geçirdiği basit değişikliklerden sadece birkaçı.
Şehirlerde altyapının yoğun olması nedeniyle ısının daha yavaş dağılması sonucu ortaya çıkan bu adalar çevrelerindeki kırsal bölgelere kıyasla 15 dereceye kadar daha sıcak olabiliyor. Adalar özellikle yaşlılar, küçük çocuklar, düşük gelir grubundakiler ve beden işçileri gibi hassas topluluklar için tehlike yaratıyor.
Şehir planlaması uzmanları, ısıyla mücadele söz konusu olduğunda yaratıcı çözümler geliştirmeye çalışıyor. Örneğin Avrupa genelinde ısı kaynaklı ölüm riskinin en yüksek şehir olduğu Paris'te, şehirlilerin sığınabileceği "serin adalar" oluşturuldu. Parklar, ormanlık araziler, yüzme havuzları ve müzelerden oluşan bu adalar, çevresi ağaçlıklı serin yürüyüş yollarıyla birbirine bağlanıyor. Paris Belediyesi'nin 2019'da kullanıcılara sunduğu Extrema uygulaması üzerinden de herkes kendine en yakın serin adayı görebiliyor.
Söz konusu parkların bir kısmı haftanın 7 günü 24 saat açık tutuluyor. Diğer yandan şehrin altındaki serinletme ağının kapsamı da üç katına çıkarılıyor.
Sıcağa karşı geliştirilen bu eylem planlarının etkili olması bekleniyor. Kanada'nın Montreal şehrinde 2004-2007 yılları arasında hayata geçirilen benzer bir plan sayesinde her gün ortalama 2,52 ölümün önüne geçildiği araştırmalarla ortaya konmuştu.
Paris'in Haziran 2022'de uzaydan çekilmiş ısı fotoğrafı. En kırmızı yerlerde sıcaklık 48 dereceyi buluyor.
2028'DE YENİ UYDU UZAYA GÖNDERİLECEK
Sıcak dalgalarına isim veren ilk şehir olan Sevilla'da (İspanya) belediye başkanının ilan ettiği "gölgeleme politikası" kapsamında şehir genelindeki tentelerin sayısı artırılıyor. Buna ek olarak her yıl 5.000 yeni ağaç dikiliyor ve fıskiyeler inşa ediliyor.
Hollanda'nın Rotterdam şehrinin yetkilileri, binaların çatılarındaki toplam 900.000 metrekarelik alanı bitkilerle yeşillendirmeyi hedefliyor. Yunanistan'ın başkenti Atina'da ise ısınmadan sorumlu yerel yönetici Eleni Myrivili, Roma döneminden kalma bir su kemerini restore edip şehre yeniden su akışını sağlama projesinin başını çekiyor. Bir diğer Yunan şehri olan Aharnes'te ise özel olarak geliştirilmiş serin çatılar ve kaldırımlarla oldukça ümit verici sonuçlar elde ediliyor.
Bugünlerde Hulley ve ekibi şehir planlamacılara daha fazla yardımcı olabilecek bir teknoloji üzerinde çalışıyor. Ekip 2028 yılında daha yüksek çözünürlüklü ısı haritaları üretecek bir uyduyu uzaya göndermeyi planlıyor. Bu sayede yeşil çatılar gibi daha küçük çaplı önlemlerin etkisinin daha iyi ölçülmesi hedefleniyor.
Olazabal ise gelecekte ısı izleme ve planlamasının dünyanın her yerindeki şehirlerin politikalarında bir numaralı öncelik haline geleceğini belirterek, "İklim acil durumu şehirlerde sağlık acil durumuna dönüştü bile ve gecikmeden uygun kaynakların ve planların devreye alınması gerekiyor" dedi.
BBC'nin "The simple ways cities can adapt to heatwaves" başlıklı haberinden derlenmiştir.