'Hissettiklerim... Şans, rahatlama ve utanç…' Ukrayna’dan kaçan erkeklerin hikayesi…
Güncelleme Tarihi:
Ukrayna’daki savaş kadın ve çocukları olduğu kadar erkekleri de derinden etkiledi. Hükümetin erkeklerin Ukrayna’da kalıp savaşması konusundaki kararı net olsa da bazıları çoktan sınırı geçmişti bile. Kimi bundan utanç duyduğunu söylese de bazıları bunu savaştan daha korkunç bulmuyordu. İşte farklı nedenlerle savaşmamayı seçen erkeklerin hikayesi…
Ailesiyle son dakikalarını geçirme ihtimalini düşünerek Ukrayna sınırına doğru ilerledi. 34 yaşındaki Dmitri Alexeev, iki çocuğuna muhtemelen birlikte sınırı geçemeyeceklerini söyleyip onları önceden ikna etmeye çalışıyordu. Kontrol noktasına geldiklerinde Alexeev, çocukken geçirdiği bir kafa travmasını belirten tıbbi belgeleri ağzından tek kelime dahi çıkmadan sınır muhafızlarına uzattı.
Ukraynalı muhafız belgelere dikkatlice baktı. Ve Alexeev buna inanmakta güçlük çekse de artık Moldova’daydı. Hala ailesiyle birlikteydi ve bunu başaran nadir Ukraynalı erkekten biriydi.
Putin, Rusya tarafında yer alacak Bir savaş bölgesine götürülmek yerine, gönüllüler tarafından Moldova’nın başkentine götürüldü. Burada iki gün kaldıktan sonra Almanya’ya giden bir otobüsü beklerken kızı ona doğru sokuldu. O sırada hissettiklerini tam olarak şu kelimelerle ifade edebiliyordu: Şans, rahatlama ve utanç…
Ailesinin yanında olması her ne kadar ona huzur verse de “Kendimi suçlu hissediyorum, çünkü güvendeyiz” dedi Alexeev.
Birleşmiş Milletler Salı günü yaptığı açıklamada, Rusya'nın işgaliyle birlikte 2 milyondan fazla insanın Ukrayna’dan kaçtığını söyledi. Nihayetinde 4 milyon kadar insanın yani nüfusun kabaca yüzde 10'unun Ukrayna'yı terk edebileceği tahmin ediliyor.
Birleşmiş Milletler Salı günü yaptığı açıklamada, Rusya'nın işgaliyle birlikte 2 milyondan fazla insanın Ukrayna’dan kaçtığını söyledi. Nihayetinde 4 milyon kadar insanın yani nüfusun kabaca yüzde 10'unun Ukrayna'yı terk edebileceği tahmin ediliyor.
Ukrayna’dan gelen yoğun mülteci akışının ezici çoğunluğu kocalarından ve babalarından ayrılmaya zorlanan kadınlardan oluşuyor. Yaşları 18 ila 60 arasında değişen Ukraynalı erkeklerin çoğunun savaşa çağırılabilecekleri beklentisiyle ülkeyi terk etmeleri yasaklandı. Zelensky de ülkede kalmanın ve savaşmanın kahramanca olduğuna dair erkeklere çağrılarda bulundu.
Ancak bazı erkekler için muafiyetler de var. Üç veya daha fazla çocuğu olan babalar ve tıbbi sorunları olan kişiler ülkeden ayrılabiliyor. Tabii gizlice çıkmanın da yolları mevcut; sınır muhafızlarına rüşvet vermek, sınırın gözetimsiz bölümlerinden kaçmaya çalışmak gibi.
Ukrayna’yı terk eden erkekler arasında açık olan nokta ise kararlarının hem onları kurtarma hem de paramparça edebilmesiydi.
KİM DAHA ŞANSLI?
Kiev’deki bir arkadaşının bomba sığınağından mesaj attığını öğrenen 48 yaşındaki Kerimov Dzhakhanhir, “Her şeyi geride bıraktım. İşimi, evimi hayatta kazandığım her şeyi” dedi.” Peki kim daha şanslıydı? Arkadaşları hala savaştaydı, kendisi ise beş çocuğundan ikisiyle paylaştığı küçük bir mülteci yatağında yatıyordu.
Azerbaycan doğumlu ancak Ukrayna vatandaşlığına sahip Dzhakhanhir, "İnsanlar çok korkmuş ve kaybolmuş durumda" dedi. "Kimse ne yapacağını bilmiyor."
UTANDIĞI İÇİN MÜLTECİLERE YARDIM EDİYOR
Washington Post’un Moldova sınırında konuştuğu Ukraynalı erkekler ülkelerinden nasıl çıktıklarını anlattı. 38 yaşındaki bir kişi, Rusya'nın işgalinin ilk saatlerinde ailesiyle birlikte Odessa'dan kaçtığını, ancak daha sonra utanarak yeni gelecek mültecilere yardım etmek için gönüllü olmaya başladığını söyledi.
“Buna ancak kader diyebilirim. Döndürülmeye hazırım” dedi.
Tıpkı Alexeev gibi diğerleri de bunu başarmanın sınır muhafızlarından başka hiçbir şeye bağlı olmadığını söyledi. Alexeev de muhafızlara verdiği belgelerin yeterli olacağından emin değildi.
KAÇMAK İÇİN PARA ÖDEYENLER DE VAR
Bazı erkekler de yasal olmayan çıkış yollarını kullandıklarını söyledi. Mülteci merkezlerinden birinde konuştukları adamlardan biri de belli belirsiz bir fısıltıyla, Kiev’deki bir hahamdan duyduğu bir grup Yahudi’ye katıldığını ve bunun için insanların 2 bin ila 7 bin Euro ödediğini söyledi. Ödedikleri paralara rağmen sadece bazıları sınırı geçmeyi başarmıştı.
“Biz sadece yaşamak istedik ve cehennemden kaçtık.”
Aynı mülteci merkezinde bulunan diğer adamlar da bir otobüsün onları Ukrayna ve Moldova’yı ayıran açık bir alana nasıl bıraktığını anlattı. Daha iki hafta önce tıp öğrencisi olan 24 yaşındaki Kievli bir kişi, Ukraynalı muhafızlar tarafından yakalanmanın potansiyel olarak sorgulanmak ve savaşa katılmak anlamına geleceğini söyledi. Ona göre yasadışı bir şekilde kaçmak oldukça korkunçtu. Ancak ülkesinde yaşananlardan daha korkunç değildi.
Bu yüzden her ne kadar korksa da yasal olmayan yollardan Moldova’ya geçti. Kendisine Moldova’da yasal olarak bulunma hakkını veren belgeleri de aldı. Eksik olan bir şey vardı: Ukrayna çıkış damgası.
“Yani nasıl geri dönebileceğimi bilmiyorum.” dedi.
BAZI GÜNLER SINIRDAN SADECE ERKEKLER GEÇİYOR
Birleşmiş Milleler mülteci teşkilatının Polonya merkezli bir sözcüsü, yeni gelenler arasında asker yaşında olan Ukraynalı erkeklerin çok az olduğunu söyledi. Ancak sığınma davalarıyla ilgilenen Oleg Palii, Moldova’ya çok sayıda erkek geldiğini söyledi. Hatta bazı günler sınırdan sadece erkeklerin geçtiğini dile getirdi.
Ukrayna devlet sınır muhafız servisinin sözcüsü Andriy Demchenko, 18 ila 60 yaşları arasındaki erkeklerden, ülkeden ayrılma izni olmayanların geri çevrildiğini söyledi. Yasadışı yollardan geçenlerin ise yakalanırsa bazı cezalarla karşı karşıya kalacağını ifade etti.
ÇİFTE VATANDAŞLIKTAN YARARLANDILAR
Kişinev’de askeri kışlada kalan 32 yaşındaki Kievli bir bilişim uzmanı, 57 yaşındaki babasıyla birlikte sorunsuz bir şekilde karşıya geçmeyi başardıklarını söyledi. Çifte vatandaş olduklarından dolayı, Ukraynalı olmayan kimlikleriyle karşıya geçmişlerdi. 32 yaşındaki adam, babasıyla doğru şeyi yapıp yapmadıkları hakkında uzun uzun konuşsa da savaş onları korkunç bir karara zorlamıştı. Baba ve oğlu kendi çıkarlarını ülkelerinin çıkarlarından üstün tuttuklarını kabul ediyordu.
Oğlu, “Kendimi hain gibi hissetmiyorum” dedi. Kendini korumayı seçmenin doğal olduğunu düşünüyordu.
‘BEN BİLE KAÇMIŞ GİBİ HİSSEDİYORUM’
Moldova’ya ailesinden bir kişiyi dahi yanına alamadan gelen 62 yaşındaki Svetlana Mihailenko, ‘bütün hayatı ve ruhunun’ geride kaldığını söyledi. Çünkü iki torunu, oğlu ve gelinini Ukrayna’da bırakmıştı. Tahliye yaşlıları duygusal ve fiziksel olarak daha fazla yoruyordu. Hatta 60 yaşın üzerindeki çoğu kişi, görevliler yardım edecek dahi olsa Ukrayna’dan çıkmayı istemiyordu.
Ancak Mihailenko’nun gidecek bir yeri vardı. Moldova’dan sonraki durağı İngiltere olacaktı. Vizesini beklerken oğlundan bir mesaj aldı: “Her şey yolunda, lütfen endişelenme.”
O sırada etrafında pek çok erkeğin olduğunu fark etti, çoğu oğlunun yaşındaki erkeklerdi…
“Burada olan erkekleri yargılamıyorum. Seçimleriyle yaşamak zorunda kalacaklar” diyor Mihailenko. “Kadın olmama rağmen ben bile kaçmış gibi hissediyorum.”
GERİ DÖNMEK İSTEDİ AMA…
Alexander Omelchenko’nun hikayesi diğerlerinden biraz daha farklıydı. O kaçmayı hiç istememişti. Arkadaşlarıyla birlikte eşleri ve çocuklarının güvenliğini sağlayacak bir plan hazırladılar. Buna göre erkekler kadın ve çocukları Ukrayna sınırına götürecek ve Moldova’nın başkentine gitmelerine yardım edeceklerdi. Bu son adımda Omelchenko’nun eşlik etme şansı vardı. Çünkü kendisini Ukraynalı olarak tanımlamasına ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’den nefret etmesine rağmen, St. Petersburg’da doğmuştu ve Rus pasaportuna sahipti.
Omelchenko, "Bu benim giriş biletimdi." diyordu.
Ancak planları hızla ters gitmeye başladı. Kadınları güvenli bir bölgeye bıraktıktan sonra Ukrayna’ya girmeye çalıştığında sınır muhafızları geçmesine izin vermiyordu.
"Benden nefret ettiklerini yüzlerinden okuyabiliyordum" dedi.
Etrafındaki seçenekler birer birer çöküyordu. Rusya’ya uçabilirdi, ancak bu eşi ve 13 yaşındaki kızına ihanet etmek anlamına gelirdi. Moldova’da da kalabilirdi, ama ne için? O bu çıkmazdayken eşi, Rus vatandaşlarının girmekte zorlandığını duyduğu Romanya’ya çoktan gitmişti.
Ordunun kışlasında bir gece geçirdi, sonra bir gece daha. Arkadaşları, yeniden ülkeye girebilmesi için Ukraynalı yetkililerle pazarlık yapmaya çalışıyorlardı. Ancak tüm bu süre boyunca Omelchenko, ayrılan pek çok aileye şahit olmuştu. Arkadaşlarının da sınırda eşlerine ve çocuklarına veda etmelerine şahit olmuştu.
"Onları daha önce hiç ağlarken görmemiştim" dedi.
Her iki yönde de bir sürü bürokratik engel vardı, ama artık ne tercih yapacağını biliyordu. Ukrayna’ya dönmek yerine eşi ve kızıyla yeniden bir araya gelmeyi seçmişti.
The Washington Post'ta yayımlanan 'In a war of terrible choices, these are the fighting-age men who left Ukraine' başlıklı yazıdan derlenmiştir.