Dünyanın en sadık kuşları turnalar şimdi ilişkilerine üçüncüyü dahil ediyor… Sebebi ise tahmin ettiğinizden çok farklı!
Güncelleme Tarihi:
Kuşlar dünyasında oldukça ilginç şeyler oluyor. Tek eşli olmalarıyla ve bunun da ötesinde eşlerine bağlılıklarıyla bilinen bazı turna çiftleri, şimdilerde üçüncü bir kuşun kendilerine katılmasına izin vermeleriyle dikkat çekiyor. Ancak bu üçlü ilişkinin sebebi ‘aşk’ ya da ‘çiftleşme’ değil. Öyleyse neden?
Turnalar, romantiklikleri ile nam salmış kuşlar. Çiftler halinde yaşıyor, dans ediyor ve yaşadıkları toprakları birlikte savunuyorlar. Bölgelerine davetsiz misafirler yaklaştığında ise gagalarını kaldırıp tek bir sesle yüksek tonda şarkı söylüyorlar.
Hindistan’da yaşayan kızıl başlı sarus turnası da tıpkı diğer turna türleri gibi oldukça romantik bir kuş. Boyları yetişkin bir insan kadar olan sarus turnaları, tek eşli olmalarıyla ünlü.
Hindistan'daki Doğa Koruma Vakfı'nda görevli bilim insanı K. S. Gopi Sundar, “Yerel efsaneler, kuşlardan biri öldüğünde eşinin kederle uçup gittiğini söylüyor. Ancak gerçek elbette biraz daha farklı” diyor.
Sundar'ın bu sözlerinin ardında ise çok uzun yıllar önce yaptığı bir keşif yatıyor.
Sarus turnası, 240 santimetre kanat açıklığı ve 152-156 santimetre boyları ile dünyanın uçan en uzun kuşudur. Baş ve boynu kırmızı, gövdesi ile bacakları gri renkli olan bu kuşlar ortalama 6.8-ila 7.8 kilogram ağırlığındadır.
İLK FARK ETTİĞİNDE YIL 1999'DU
Dr. Sundar, bazı sarus turnası çiftlerinin ara sıra üçüncü bir kuşun kendilerine katılmasına izin verdiğini keşfetti. Bu keşfini geçtiğimiz ay Journal of Ecology dergisinde anlatan Sundar, bunun üçlü bir ilişkiden çok daha farklı olduğunu söylüyor.
Peki ama sarus turnaları neden yuvalarına üçüncü bir kuşu daha dahil ediyor?
Gopi Sundar, ilk sarus turnası üçlüsünü 1999 yılında fark etti. “Bu bulguyu ABD’deki uzmanlarla paylaştığımda bana gülümsediler” diyen Sundar, fikrinden vazgeçmeye hazır değildi. Tam 16 yıl boyunca bu üçlüyü takip etti.
2011 yılından itibaren sarus turnalarını izlemek için saha asistanları yetiştirmeye başladı. Bu asistanları genellikle yerel çiftçilerden seçiyordu.
Sarus turnaları, çoğunlukla çiftler halinde veya üç- dört kişilik küçük gruplar halinde yaşayan sosyal canlılardır. Tek partner ile ömür boyu evli kaldığı ve sadece eşi ile çiftleştiği bilinen bu kuşlar, yuvalarını doğal sulak alanlarda inşa eder ve 1 veya 2 yumurta için 31 gün boyunca kuluçkaya yatarlar.
Sarus turnaları, çoğunlukla çiftler halinde veya üç- dört kişilik küçük gruplar halinde yaşayan sosyal canlılardır. Tek partner ile ömür boyu evli kaldığı ve sadece eşi ile çiftleştiği bilinen bu kuşlar, yuvalarını doğal sulak alanlarda inşa eder ve 1 veya 2 yumurta için 31 gün boyunca kuluçkaya yatarlar.
11.591 TURNA GÖZLENDİ, SAYISIZ VERİ TOPLANDI
2020 yılına kadar sayısız veri topladıktan sonra Dr. Sundar, Doğa Koruma Vakfı'ndan meslektaşı olan Swati Kittur ile analize başladı.
Gözlemciler, 11.591 turnayı gözlemlemiş ve bunların arasından 193 üçlü tespit etmişti. Yani üçlülerin oranı yüzde 1,6'ydı.
Bu rakamlara bakınca, turna üçlülerinin nadir olduğunu görmek mümkün. Dr. Sundar da böyle düşünüyor, “Üçlüler kesinlikle nadir görülüyor. Gözlemlenen çiftlerin bazıları bir erkek iki dişi içeriyordu, bazıları ise tam tersiydi” diye anlatıyor.
Hindistan'daki Sarus turnaları için ana tehdit, sulak alanın kurutulması ve arazinin tarıma dönüştürülmesi nedeniyle habitat kaybı yaşanmasıdır.
BUNUN DA ALTINDAN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇIKTI
Habitat kaybının olması ve sulak alanların azalması, turna üçlülerinin ortaya çıkması ile yakından ilişkili. Sundar aradaki bağlantıyı şöyle anlatıyor:
“Bu ortam tipik bir ikili turna çiftinin yavru yetiştirmesini zorlaştırıyor. Ancak üçlülerin yavru yetiştirme oranları daha iyi görünüyor.”
Habitat koşulları üçlüler oluşturulmasında çok önemli. Çünkü sadık kuşlarda tek eşlilik gibi özel davranışların iklim değişikliği sonucu dönüşmesi, karşımıza iklim krizinin bir etkisini daha çıkarıyor. Elde edilen veriler oldukça ilginç çünkü sarus turnaları normalde davranışlarını kolay kolay değiştiren kuşlar değiller. Ne var ki iklim değişikliği, dünyanın en sadık ve romantik kuş türlerinin ilişkilerine dahi etki ediyor.
Üstelik iklim değişikliğinden etkilenen tek kuş türü sarus turnaları da değil. Sundar, “Albatros ve kuğu gibi tek eşli olan kuşların son zamanlarda çok eşliliğe yöneldiğini gözlemledik. Benzer bir durum şimdi de sarus turnalarında görülüyor” diyor.
ÜÇÜNCÜ KUŞ KESİNLİKLE ÇİFTLEŞMİYOR
Veriler, üçlü turnaların kaç tane yavru yetiştirdiğini veya ne kadar süre birlikte kaldıklarını ortaya koymuyor. Ancak gözlemler, aile dinamikleri hakkında bazı ipuçları veriyor.
Veriler, sarus turnalarının üçlülerindeki üçüncü kuşun, ister erkek olsun ister dişi, daha genç olduğunu gösteriyor.
Dr. Sundar, “Üçlü demek sarus turnalarında bir grup ilişkisi anlamına gelmiyor. Üçüncü kuş çiftleşmiyor. Çiftleşme ve üreme mevsimi boyunca ortadan kayboluyor. Diğer iki kuş yuva yapıp yumurtluyor. Yavrular en az bir aylık olduktan sonra geri geliyor ve onların beslenmesine yardım ediyor” diye anlatıyor.
İLİŞKİDEKİ ÜÇÜNCÜ KUŞ KİM?
Dr. Sundar’ın keşfi ve sonrasında yapılan incelemeler, birçok soruyu da gündeme getiriyor. En önemlisi de bu üçüncü kuş kim?
Smithsonian Enstitüsü'nün Washington’daki Ulusal Doğa Tarihi Müzesi'nde evrimsel ekoloji uzmanı olan Sahas Barve, “Hepimizin uzun süre tek eşli olduğunu düşündüğümüz bir sistemde böylesine yeni bir davranış bulmak çok ilginç” diyor.
Dr. Barve, Florida çalı alakargası ve Seyşeller ötleğenleri de dahil olmak üzere bazı kuş türlerinde, yetişkin yavruların genellikle ebeveynleriyle üçlü oluşturmak ve kardeşlerini büyütmeye yardımcı olmak için yuvada kaldıklarını söylüyor.
Ancak Dr. Sundar, yaptığı diğer araştırmalara dayanarak, sarus turna üçlüsünün yetişkin bir yavru içermesinin olası olmadığını düşünüyor. Yine de üçüncü yetişkinin çiftle başka bir şekilde ilişkili olabileceğini belirtiyor.
Sarus turnaları, romantik ve tek eşli olmaları sebebiyle Hindistan’da evlilik sadakati sembolleri olarak kabul edilir.
İKİ KUŞ DESTEK ALIYOR, DİĞERİ DENEYİM KAZANIYOR
Peki üçüncü yetişkin, büyüyen yavrulardan veya akrabalardan biri değilse ve çiftleşmesine de izin verilmiyorsa, üçlü olarak yaşamanın ne yararı var?
Sundar bu soruya, “Üçlüyü oluştururken esas çiftin nasıl bir fayda sağladığını araştırıyoruz. Görünüşe göre, ikili zorlu ortamlarda yavrularını yetiştirebilmek için bariz bir şekilde üçüncüden yardım alıyor. Üçüncü kuşun bu ilişkiden sağladığı fayda ise deneyim kazanmak oluyor” cevabını veriyor.
Uluslararası Turna Vakfı’nın Kuzey Amerika programlarının yöneticisi Anne Lacy, “Bu kuş ailesi, haklarında sahip olduğumuz varsayımlara meydan okuyor” diyor.
Lacy, kendisi ve meslektaşlarının Kuzey Amerika turnaları arasında hiç üçlü gözlemlemediğini söylüyor ve ekliyor: “Biz görmeden böyle bir şey yaşanmış olabilir mi? Kesinlikle olabilir!”
SADECE SADIK EŞ DEĞİL, HARİKA BİRER EBEVEYNLER
Bilim insanlarının bir diğer tespiti de üçlülerin istenmeyen habitatlarda daha yaygın olduğu yönünde. Sundar, deyim yerindeyse ‘üçlü bir ekip kurmanın’ kötü koşullara uyum sağlamayı kolaylaştırdığını düşünüyor.
Zira çalışmaya göre, düşük kaliteli bir habitatta olmalarına rağmen sarus üçlülerinin üreme başarısı yükseldi. Bu da sarus turnası üçlülerinin oluşma amacının yerini bulduğunu gösteriyor.
Araştırma, sarus turnalarının iklim değişikliği sebebiyle kötüleşen habitat koşullarına rağmen sağlıklı yavrular yetiştirebilmek için davranışlarından nasıl vazgeçebildiklerini gözler önüne seriyor.
Sundar, “Bu kadim kuş türü sadece eşine sadık değil, aynı zamanda harika bir ebeveyn. Yavrularını iyi yetiştirmek için doğasında var olan tek eşlilik ve diğer temel davranışlarını değiştiriyor. Bu inanılmaz” diyor.
