İklim krizi bir buna etki etmemişti! Küresel ısınma neden albatrosların yuvasını yıkıyor?

Albatrosların dünyanın en sadık tek eşli canlılarından biri olduğunu biliyor muydunuz? Sadık albatrosların romantik ilişkileri ‘küresel ısınma’ engeli ile karşı karşıya…

Küresel ısınma ve kuşların ilişkileri arasındaki bağlantı kulağa oldukça uzak geliyor değil mi? Ancak gerçekler hiç de sandığımız gibi birbiri ile alakasız değil.

Bilim yayını Royal Society Journal'da yayımlanan yeni bir araştırma, iklim değişikliğinin ve buna bağlı olarak ısınan suların, albatrosların ‘yuvalarının dağılmasını’ oldukça arttırdığını söylüyor.

Albatrosların boşanması, insanlardaki aldatma gibi, eşlerden birinin bir başka albatrosla çiftleşmesiyle gerçekleşiyor. Albatroslar tipik bir eş seçtikten sonra çoğunlukla ayrılmıyor, birbirlerine sadık kalıyorlar. Bu türün yalnızca yüzde 1 başka bir eş bulduğu için ayrılıyor.

Araştırmacılar, 15 yıl boyunca Falkland Adaları'ndaki 15.500 albatros çiftini inceledi. Bu süre zarfında su sıcaklıkları arttıkça albatrosların ayrılma oranları da sürekli olarak artmaya başladı.

Normalde albatroslardaki boşanma, üreyememe ile tetikleniyor. Bu yüzden bir sonraki çiftleşme mevsiminde yeni bir eş buluyorlar. Ancak araştırmada, başarılı bir şekilde yavru sahibi olan çiftlerin de boşandıkları görüldü.

21 TÜRDEN 19’UNUN NÜFUSU TEHDİT ALTINDA

Albatrosların neden boşandığı konusuna geçmeden önce bu türü daha yakından tanıyalım.

İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Ormancılık Meslek Yüksekokulu Öğretim Görevlisi ve Yaban Hayvan Biyoloğu Ergün Bacak, albatroslar hakkında şu bilgileri veriyor:

- Albatroslar biyolojik olarak Diomedeidae familyasına ait, Güney Okyanusu ve Kuzey Pasifik’te yayılış gösteren büyük deniz kuşlarıdır.

- Dünyada 21 türü vardır ve bu türlerin tamamı okyanuslardaki, karasal memelilerin uzak olduğu adalarda ürerler. İç denizlerde, hatta Atlantik Okyanusu’nun kuzeyinde bile çok nadir görülürler.

- 3,7 metreye varan kanat açıklığına ulaşan bazı türleri ile kuşlar arasında en uzun kanat açıklığına sahip türleri barındırır. Çok az kanat çırparak, genelde süzülerek her gün kilometrelerce yol kat ederler.

- Besinlerini balıklar, karidesler, mürekkep balıkları, hatta büyük hayvanların sudaki leşleri oluşturur. Koku duyuları dünyadaki pek çok kuşun aksine çok iyi gelişmiştir ve besinlerinin yerini kokularından bulur.

- Dünyada bilinen en uzun ömürlü kuşlar olmasına rağmen maalesef ki 21 albatros türünden 19’u IUCN (Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği) kırmızı listesinde nüfusu tehdit altında kategorisinde yer alıyor, geri kalan iki tür de neredeyse tehdit altında kategorisinde bulunuyor.

YAVRULARI ONLAR İÇİN ÇOK ÖNEMLİ

Ergün Bacak, “Albatroslar genellikle okyanusların ortasında, insandan ve diğer pek çok canlıdan uzakta, izole olan adalarda koloniler halinde yuvalayan canlılardır. Genellikle 50 yıldan uzun yaşayan kuşlar olması nedeniyle erginleşmeleri de çok uzun yıllar sürüyor ve pek çok genç birey yıllar sonra üremek için dünyaya gözlerini açtıkları kolonilere geri dönebiliyor, bazı türlerde üremeye başlangıç yaşı 10 yılı bulabiliyor” diyor.

Hayvanlar aleminin en sadık türlerinden olan albatrosların aşk hayatları uzun zamandır bilimsel bir araştırma konusu haline gelmiş durumda.

Bu kuşların aşk hayatı hakkında detaylı bilgiler veren Bacak, albatrosların çok büyük kuşlar olmaları ve üreme olgunluğuna geç ulaşmaları nedeniyle de yavruları ile çok daha fazla ilgilendiğini ve yavru yetiştirmek için çok çaba harcadıklarını söylüyor.

BİR DİZİ DANS, KUR GÖSTERİSİ VE ÖMÜR BOYU AŞK…

“Üremek için kolonilerine tekrar katılan genç bireylerin ayrıntılı üreme ritüellerini ve eşler arasında olan dansları öğrenmeleri gerekiyor. Deneme yanılma yoluyla söz dizimini ve danslarını daha iyi hale getiriyor ve zamanla mükemmelleştiriyorlar” diyen Ergün Bacak şöyle devam ediyor:

“İki albatrosun çift olabilmesi için aradaki karşılıklı iletişim ve senkronizasyon oldukça önemlidir. Genç bir kuş koloniye geri döndüğünde birçok partner ile dans eder ama birkaç yıl sonra bir partner seçilir ve diğer bireyler ile etkileşim azalır. Bu bir dizi dans ve kur gösterisinden sonra anlaşan iki çift arasında, o çifte özgü bir dil gelişir ve bağ kurulduktan sonra genellikle dans gösterileri artık pek sık kullanılmaz.”

‘KULUÇKA SÜRESİ ÇOK UZUN, 70-80 GÜN SÜRÜYOR’

Ergün Bacak, üremeye oldukça geç başlayan albatroslar için yumurtalama ve yavru yetiştirmenin büyük yatırımlar olduğunu, bunun için de uygun eşin seçilmesinin çık önemli olduğunun altını çiziyor.

“Çoğunlukla 1 yumurta bırakırlar ve yumurtlamadan yavrunun uçuşuna kadar geçen süre pek çok türde 1 yıldan fazla zaman alabilir, bu nedenle de genel olarak 2 senede bir yumurta yaparlar.  Albatroslarda kuluçkaya yatma süresi de kuşlar arasında en uzun kuluçka süresidir ve genellikle 70-80 gün civarında sürüyor” diyen Bacak şu bilgileri de veriyor:

“Kuluçka süresi boyunca bir ebeveyn vücut ağırlığının her gün ortalama %1’inden fazlasını yani 80-85 gram civarı kaybediyor ve bu süreç yavrunun dünyaya geldiği ilk 3 haftaya kadar sürüyor. Yavrunun sağlıklı gelişimi için ebeveynlerin birlikte çalışması ve yakın mesafelerden besin getirebilmesi çok önemli. Bu kadar az yavru meydana getiren ve üreyebilmesi için çok fazla çaba ve zaman gerektiren albatroslar için ömür boyu birliktelikler soylarının devamını sağlamayı kolaylaştırır.”

SULAR ISINIYOR, EVLİLİKLER BİTİYOR

Gördüğünüz üzere albatroslarda evlilik kurumu en az insanlar kadar önemli. Bazı uzmanlar tarafından ‘insanlardan bile daha sadık canlılar’ olarak adlandırılan albatroslar, ne oldu da boşanmaya başladı?

Araştırmalar, deniz kuşları için suların ısınmasının daha az balık, daha az yiyecek, daha sert bir çevre yani çok daha çetin hayat koşulları anlamına geldiğini söylüyor. Bu hayat koşullarında ise albatros yavrularının çok daha azı hayatta kalıyor. Kuşların stres hormonları yükseliyor ve avlanmak için uzaklara göç etmek zorunda kalıyorlar.

Lizbon Üniversitesi'nde araştırmacı ve Royal Society çalışmasının ortak yazarı Francesco Ventura, daha sıcak suların albatros çiftlerinin ayrılma oranlarını arttırdığını öğrendiklerinde çok şaşırdıklarını söylüyor.

Ventura, albatrosların genelde üreyemedikleri zaman boşandığından bahsediyor, “Bu kuşların üreyemediklerinde ayrılma risklerinin daha yüksek olduğunu biliyorduk. Ancak sıcak sular bu durumun dahi önüne geçti. Üreyememe durumu boşanmalarda hala önemli bir etken olsa da, suların ısınmasının çok daha büyük bir etkiye sahip olduğunu keşfettik. Öyle ki, çiftler üreme başarılı olduğunda bile ayrılmaya başladılar” diyor.

STRES, AZ YİYECEK, KULUÇKA BAŞARISIZLIĞI VE BOŞANMA

Yaban Hayvan Biyoloğu Ergün Bacak da yaptığı açıklamalar ile araştırma sonuçlarını destekliyor. “Araştırmalar, küresel iklim değişikliğinin sonucunda okyanus sularının sıcaklığının artması, albatrosların yiyecek bulmak için daha fazla seyahat etmesine ve daha stresli hale gelmesine neden olduğunu gösteriyor. Daha stresli olmaları da eşler arasındaki ilişkiye zarar veriyor. Ayrıca yiyeceğe ulaşmaktaki zorluk eşlerin boşanmasındaki en önemli faktör olan kuluçka başarısızlığını arttırıyor” diyen Bacak, durumu şöyle özetliyor:

- Denizler ve okyanusların daha sıcak hale gelmesiyle daha az balık ve daha az yiyecek bulunuyor, ekstrem hava halleri daha fazla oluşuyor, bu da zaten az olan yiyeceğin elde edilmesini zorlaştırıyor.

- Böylece kuşlar beslenmek için daha uzak mesafelere gitmek zorunda kalıyorlar, dolayısıyla kuluçkadaki diğer ebeveyn veya yavru daha uzun süre aç kalıyor ve bu da daha az yavrunun hayatta kalmasına neden oluyor.

- Üreyemeyen çiftlerde boşanma oranları artıyor. Ayrıca stres hormonları da yükseldiği için eşler arasındaki ilişkiler zarar görüyor.

- Yavru yetiştirme konusunda başarısız olan çiftlerin dişileri, yavrularının hayatta kalma olasılığını arttırmak için daha güçlü yani yuvaya daha fazla besin getirebilen erkekleri tercih etmeye yöneliyor.  

- Bilim insanlarına göre besin bulamamaya bağlı olarak ortaya çıkan yüksek stres düzeyi de dişi albatrosların erkeğin zayıf performansından dolayı erkeği suçlamalarını ve boşanmaları tetikliyor.

ALBATROS POPÜLASYONUN BAŞI DERTTE

Yeni Zelandalı bilim danışmanı ve 30 albatroslar üzerinde çalışan Dr Graeme Elliot, albatrosların sayılarının giderek düştüğünü söylüyor, “Araştırdığım gezgin albatros popülasyonları artık her yıl yüzde 5-10 oranında azalıyordu ve 2005 yılından beri sayıları düşüyordu. Bu azalma daha az av, ısınan denizler ve yanlışlıkla kuşları yakalayıp öldüren ton balığı av tekneleri ile karşılaşmanın bir sonucu olarak ortaya çıkıyor” diyor.

Ergün Bacak: Balıkçı teknelerinin balık yakalamak için deniz yüzeyine kurdukları, üzerinde canlı veya ölü balık parçaları ve besinler olan, yüzlerce iğneden oluşan paraketeler albatrosların hayatlarını kaybetmelerine neden oluyor. Besinin oldukça azaldığı günümüzde, kolay besin kaynağı olarak balıkçıların kurduğu paraketelerdeki yemleri yemeyi tercih eden albatroslar iğnelere takılarak hayatlarını kaybediyor.

Ergün Bacak: Balıkçı teknelerinin balık yakalamak için deniz yüzeyine kurdukları, üzerinde canlı veya ölü balık parçaları ve besinler olan, yüzlerce iğneden oluşan paraketeler albatrosların hayatlarını kaybetmelerine neden oluyor. Besinin oldukça azaldığı günümüzde, kolay besin kaynağı olarak balıkçıların kurduğu paraketelerdeki yemleri yemeyi tercih eden albatroslar iğnelere takılarak hayatlarını kaybediyor.

Ergün Bacak, yavru yetiştirmenin diğer pek çok kuşa göre çok zor olduğu albatroslarda eşlere bağlılığın, popülasyonun geleceğini güvence altına aldığını belirtiyor.

“Düzenli bir ilişki içinde eşler birbirleriyle sağlıklı bir iletişim kurarak, uzun yıllar boyunca sağlıklı yavrular meydana getirebiliyor. Eşler arasında kullanılan ortak dil başka bireyler ile kurulan dilden farklı olduğu için boşanma oranlarının artması ile daha farklı dillerin öğrenilmesini zorunlu hale getirebiliyor ve bu da yıllarca öğrenilmesi için enerji ve çaba gerektiriyor” diyen Bacak, ayrılmalar ile yeni partner bulmak için gereken kur ve dans gösterilerinin oluşturulması oldukça fazla zaman aldığı için de bu dönemlerde üreme başarısının azaldığını söylüyor.

ÇİFTLEŞME MODELLERİ DEĞİŞİYOR

Elliot, albatrosların azalan nüfusunun başka sonuçlar doğurduğundan da bahsediyor. “Sayılarının azalması albatrosların çiftleşme modellerini de değiştiriyor. Bu kuşlar arasında eşcinsel eşleşme daha fazla ortaya çıkmaya başladı” diyen Elliot, şu bilgileri de veriyor:

“Antipodes Adası'ndaki albatroslar arasında daha önce sahip olmadığımız erkek-erkek çiftleri görüyoruz. Erkeklerin bazıları, dişi eş bulamadıkları için başka bir erkekle eşleşiyor.”

Ergün Bacak “Son yıllarda yapılan çalışmalarda görüldüğü üzere bazı albatros türlerinin popülasyonlarında her yıl %5-10 oranında azalmalar kaydedildi. Buna neden olan pek çok faktör bulunmakla beraber, en önemli etken insan kaynaklı çevresel etkenlerdir” diyor ve daha az nüfusa sahip popülasyonlarda dişi kuşların kendilerine uygun eş adayı bulmasının daha zor hale geldiğinden bahsediyor.

Bacak, “Bu da pek çok erkek kuşun dişiler tarafından beğenilmemesine ve yalnız kalmasına neden oluyor. Bu nedenle de yalnız kalan erkek kuşların birbirleri ile eş olduklarını görülüyor. Üreme yetisine sahip olmayan her çift, popülasyonun geleceği için risk oluşturuyor ve zaten halihazırda nesli tehlike altında olan albatros türleri için ekstra bir tehdit faktörü haline gelmektedir” diyor.

Konunun gerçekten çok ciddi olduğundan bahseden Elliot ise şu satırların altını ısrarla çiziyor: “Bu kuşları kurtarmak için uluslararası bir kampanyaya ihtiyacımız var. Acele etmezsek soyları tükenecek!"

Ergün Bacak: İnsanlar olarak albatroslara zarar verdiğimiz bir nokta var; çevreye attığımız çöpler ve plastik atıklar. Bu atıkların kuşlar tarafından sindirilmesi imkansızdır ve sindirim yollarında tıkanıklığa neden olur. En yakın kara parçasından binlerce kilometre uzakta olan adalarda ölen albatros yavrular incelendiğinde midelerinin çakmak, kapak ve diğer birçok plastik malzeme ile dolu olduğu görüldü. Her yıl binlerce yavru albatros bu nedenle hayatını kaybediyor.

Ergün Bacak: İnsanlar olarak albatroslara zarar verdiğimiz bir nokta var; çevreye attığımız çöpler ve plastik atıklar. Bu atıkların kuşlar tarafından sindirilmesi imkansızdır ve sindirim yollarında tıkanıklığa neden olur. En yakın kara parçasından binlerce kilometre uzakta olan adalarda ölen albatros yavrular incelendiğinde midelerinin çakmak, kapak ve diğer birçok plastik malzeme ile dolu olduğu görüldü. Her yıl binlerce yavru albatros bu nedenle hayatını kaybediyor.