Aşılama Antarktika'ya kadar uzandı ama vakalar hala yüksek... Şili’de neler oluyor?
Güncelleme Tarihi:
Şili, koronavirüse karşı aşılama konusunda yalnızca Latin Amerika’daki komşularını değil, dünyanın çoğunu geride bıraktı. Güney Amerika’da sürü bağışıklığını elde eden ilk ülke olma yolunda ilerlerken, bir yandan da yüksek vaka oranları dikkatlerden kaçmıyor. Şili'de aşı ile virüs arasındaki yarışın hikayesine bakıyoruz...
Şili, bir yandan dünyada koronavirüsten en çok etkilenen ülkeler arasında, bir yandan da virüse karşı aşılama oranlarında ilk sıralarda yer alıyor. İlk aşamada aşılanan sağlık çalışanları için Pfizer/BioNTech ardından da Sinovac aşısının kullanıldığı Şili’nin yaklaşık 19 milyonluk nüfusunun yüzde 37,4'ü ilk doz aşıyı, yüzde 22,2'si ise ikinci doz aşıyı oldu.
Şili, bu rakamlarla en yüksek aşılama oranlarına sahip ülkeler olan İsrail, Birleşik Arap Emirlikleri'nin hemen arkasında yer alıyor. Hükümet ise haziran ayına kadar halkın yüzde 80’inin aşılanacağını söylüyor.
LATİN AMERİKA’DA DURUM NASIL?
Latin Amerika dünya nüfusunun sadece yüzde 8’ine sahip, ancak koronavirüs ölümlerinin yaklaşık üçte biri bu coğrafyada yaşandı. Bölge ülkelerindeki aşılama çalışmaları da çoğu yerde sınırlı malzeme ve siyasi tartışmalar sebebiyle çok yavaş ilerliyor.
Örneğin Brezilya’da nüfusun yaklaşık yüzde 9,1'i ilk dozları aldı. Sağlık yetkilileri yeni ve daha bulaşıcı varyantların da yayılmasıyla aşının çok daha az yardımcı olduğunu ve varyantların rekor sayıda insanı öldürdüğünü açıkladılar. Peru ve Venezuela’da ise iç krizler aşı tedarik görüşmelerini geciktirdi.
Peki Şili komşularına kıyasla nasıl bu kadar başarılı bir performans sergiledi?
Hürriyet.com.trŞİLİ NASIL BU KADAR HIZLI İLERLEDİ?
Her şeyden önce şunu söylemek gerek: Aşılara şüpheyle yaklaşanların oranının yüksek olduğu birçok ülkenin aksine, Şili’de vatandaşlar aşılanmaya karşı daha istekli. Ülkede günlük aşılanan kişi sayısının ortalaması nüfusun yüzde 1,1'ine tekabül ediyor.
Dahası Şili’nin elinde çok fazla aşı var. Sinovac ile anlaşılan 14 milyon dozun 10 milyon dozunu, Pfizer ile anlaştığı 10 milyon dozun yaklaşık 700 bin dozunu ve Johnson&Johnson ile anlaştığı 4 milyon dozu alan Şili, haziran itibariyle nüfusunun yüzde 80’ini aşılamayı planlıyor. Sağlık yetkilileri ise 15 milyonu aşılayarak sürü bağışıklığının elde edilebileceğini söylüyor. Peki Şili bu kadar aşıya nasıl sahip oldu?
Santiago hükümeti, erken dönemde BioNTech, AstraZeneca ve Johnson&Johnson da dahil olmak üzere çok sayıda aşı firmasıyla müzakere edip, aşı sipariş etti. Hatta yetkililer risk aldı ve henüz aşıların etkinliği onaylanmadan satın alma işlemlerini gerçekleştirdi.
Aşıya ulaşımında Çinli Sinovac şirketi de önemli bir rol oynuyor. Şirketin, Şili Papalık Katolik Üniversitesi ile birlikte bir test çalışması yürütmesi, Şili’ye CoronaVac aşısına ayrıcalıklı erişim hakkı tanıyor. Bu ayrıcalık sadece bölgesel düzeyde değil, dünyada da aşılanma oranlarında Şili’yi ön plana çıkarıyor. Batı ülkelerinin başlangıçta şüpheyle yaklaştığı Sinovac'ın Şili'deki performansı bu aşıya yönelik önyargının aşılmasında da etkili oldu.
VAKA ORANLARI HALA YÜKSEK
Aşılama hızı ve aşılanan kişilerin oranı yüksek olmasına rağmen vakalarda hala artış var. Hatta 2020 yılının haziran ayında görülen zirve rakamlar son günlerde yeniden ortaya çıktı. Bu da akıllarda bir soruya sebep oluyor: Aşılar beklentileri karşılamıyor mu?
Bu soru karşısında uzmanlar, ‘aşıların etkili olduğu, ancak enfeksiyonları azaltmak konusunda bir günde sihir gerçekleştiremeyeceği’ konusunda hemfikir. Aşılar üç haftalık aralıklarla iki doz halinde uygulanıyor ve yüksek bağışıklık ikinci dozun üzerinden ikinci hafta geçtikten sonra ortaya çıkıyor. Dolayısıyla Şili, nüfusunun çeyreğinden fazlasını aşılamış olsa da ikinci dozu alanların daha az olduğu düşünüldüğünde vakaların bir süre daha yüksek olması çok normal. Aynı zamanda uzmanlar, virüsün daha bulaşıcı varyantlarının, sosyal mesafenin ve artan hareketliliğin vakalarda artışa sebep olduğunu söylüyor. Özetle aşılama konusundaki başarı hikayesine rağmen aşının hızı, virüsün hızına yetişmekte zorlanıyor.
AŞI KAMPANYALARINDA TECRÜBELİ
Şili Sağlık Bakanı Enrique Paris, ülkenin sağlık sisteminin büyük aşı kampanyaları söz konusu olduğunda tecrübeli olduğunu söyledi. Uzun yıllardır güçlü bir ulusal aşı planı hazırlandığını belirten Paris, “Şili’de herkes aşılarını kaydettiriyor. Böylece doğru istatistikleri tutabiliyoruz” dedi. Paris, aşı kampanyalarını etkili bir biçimde yürütmelerini sağlayan altyapıyı ve deneyimlerini koronavirüs aşılamasında da kullandıklarını ifade etti.
AŞI BAŞARISINA RAĞMEN KISITLAMALAR DEVAM EDİYOR
Dünyanın en hızlı aşılamalarından birini ortaya koysa da Şili’de hala koronavirüs vakaları çok yüksek. Bu vaka oranlarını azaltmak için hükümet sıkı karantinalar uyguluyor. Nisan ayı itibariyle de ülkeye giriş ve çıkışlar Şili vatandaşlarına dahi kapanmış bulunmakta.
ELEKTİF AMELİYATLAR ASKIYA ALINDI
Ülkede vakaların artmasıyla birlikte hastanelerde yaşanan yoğunluğu azaltmak için elektif ameliyatlar askıya alındı. Bu askıya almanın sebebi hastanelerde yatışın büyük bir bölümünün ameliyatlı hastalardan oluşması. Yetkililer, önümüzdeki birkaç hafta içinde gerçekleşmesi beklenen talep artışını ise gerekçe olarak sundu. Önlem kapsamında, gecikmesi ciddi sağlık riski taşıyan ameliyatlar hariç tutuldu.
SEÇİMLER ERTELENDİ
Şili Cumhurbaşkanı Sebastian Pinera yaptığı açıklamada koronavirüs vakalarındaki artışla birlikte Nisan ayında yapılacak seçimlerin bir günden iki güne çıkarılacağını duyurmuştu. Şili'de durum ciddiyetini korurken Pinera, yapılacak seçimleri altı hafta daha erteledi. Yaptığı açıklamada halkın sağlığını korumanın öncelik olduğunu ve mevcut şartların oylama için müsait olmadığını söyledi.
Şili, 16 Mart tarihi itibariyle koronavirüse karşı en az bir doz alan 5 milyon kişiye ulaştı. Hükümetin resmi hedefi ise bu sayıya 30 Mart’ta ulaşmaktı. Yani belirlenen süreden çok daha önce bu hedefe ulaşıldı. Ülkeyi kısıtlamaya zorlayan vakalardaki artışa rağmen, aşılama sürecinin ilerlemesi büyük umut verdi.
AŞI ANTARKTİKA’YA KADAR ULAŞTI
Antarktika, koronavirüs salgınını bildiren son kıta oldu. Şili’nin hızlı aşılama programı ise Antarktika’nın buzlu kıyılarına kadar ulaştı. Şili hükümetinin Antarktika’da konumlandırdığı üste çalışan 48 kişi CoronaVac ile aşılandı. Üslerde bulunan personele sağlık hizmeti veren yetkili ise hiç kimsede ciddi bir yan etkinin bulunmadığını vurguladı. Şili kıtalararası aşılama programıyla dünyada birçok ülkenin önüne geçti. Ancak ülke çapındaki bulaşıcılıktaki artış, hastanelerde neredeyse yığılmalara sebep oldu ve yeni kısıtlamalara yol açtı.
'MARKETLER BİLE KAPALI OLACAK'
Yaklaşık 10 yıldır Şili’de yaşayan ve bir restoran işleten Onur Erdemir, pandeminin etkileri hakkında bizi bilgilendirdi. Şili’de aşılama çok hızlı ilerliyor ancak vaka sayıları da hala çok yüksek. Bunun sebebini Erdemir’e sorduk.
Şili’de hastanelerde doluluk oranının yüzde doksana yakın olduğunu belirten Erdemir, “29 Mart itibariyle 15 gün sürecek bir karantinaya girdik ve diğer karantinaların aksine marketler bile kapalı olacak” dedi ve ekledi:
“Yaz tatili dönüşü olduğu için vaka sayıları bu denli yüksek. Havaların ısınmasıyla insanlar biraz gevşedi ve kurallara uymamaya başladılar. Mart ayının ilk haftası okullar da açıldı, bu da vaka sayılarını etkiledi.”
Erdemir, bu dönemde devletin yaptığı uygulamaları ise şöyle özetledi:
- Devlet vatandaşlara kira ve gıda yardımı yapıyor.
- Faturalarını ödeyemeyenler için herhangi bir yaptırım uygulanmıyor, hatta elektrik ve suları kesmek bu dönemde yasak.
- Devlet pandemi döneminde kadınlara özel bir yasa çıkarmaya hazırlanıyor. Buna göre her kadına 200 bin peso yardımda bulunulacak.
- Tatil döneminde vatandaşlara sadece bir hak tanınıyor. Nereye gidilecekse, kaç kişi gidilecekse bu devlete bildiriliyor ve bir sezonda ikinci tatil şansı bulunmuyor.
- Nisan ayına kadar yurtdışından gelen herkese 10 gün karantina uygulanıyor ve kişi karantinada kaldığı sürece tüm masraflarını da kendi karşılıyordu. Ancak açıklanan yeni karantina kuralları ile ülkeye giriş ve çıkışlar bir ay süreyle kapatıldı.