Ben bu koalisyondan pek ‘bişi’ anlamadım

Kurthan FİŞEK

Mevcut koalisyonu Yılmaz-Ecevit-Cindoruk üçgeni kurdu. ‘‘Hiçbişi’’ anlamadım, çünkü, bütün diyalog Yılmaz-Baykal ikilisinin arasında...

Son ayımızı, onların, kamuoyu önündeki didişmeleri, kapalı kapılar ardındaki uzlaşmalarıyla geçirdik.

Aslında beklemeliydik bunu... Hazırlıklı olmalıydık... ‘‘Koalisyon tecrübemiz’’ zengindir, engindir. Her türlü yeniliğe açıktır.

* * *

Türkiye'de ilk koalisyon hükümetini, 19 Kasım 1961 günü, CHP lideri İsmet İnönü kurdu. Birkaç zaman sonra, 22 Şubat'ta ayaklanan Talat Aydemir ve arkadaşlarının affedilmesi üzerine, koalisyon ortağı, AP lideri Ragıp Gümüşpala sinirlendi. İsmet Paşa da ona çok kızdı.

30 Mayıs'ta başbakanlığı bıraktı. 31 Mayıs 1962'de koalisyon bitti.

* * *

İkinci koalisyonumuzu yine İsmet İnönü denedi. 2 Haziran 1962...

Ortakları YTP ve CKMP'ydi. ‘‘Yamalı Bohça Hükümeti’’...

Fazla gitmedi. 1963 Haziran'ında, CKMP'li Adalet Bakanı Abdülhak Kemal Yörük, Ticaret Bakanı Muhlis Ete ve Basın-Yayın Bakanı Celal Tevfik Karasapan istifa etti.

Ekrem Alican'ın YTP'sinin yerel seçimlerde çok az oy alışının CHP'yle işbirliği yapmasından ileri geldiğini öne sürmesi üzerine, önce 26 Kasım'da CKMP, 27 Kasım'da da YTP grubu, koalisyondan çekilme kararı aldı.

Karar İsmet İnönü'ye 2 Aralık 1963'te resmen bildirildi.

İsmet Paşa önceleri ciddiye almadı bunu... Ama, John Kennedy'nin cenazesine katılmak üzere gittiği ABD'de durum vaziyetlerini tekrar öğrenince, yurda döndükten sonra koalisyonu bitirdi.

* * *

İsmet İnönü, üçüncü kere tufaya gelmeye niyetli değildi.

Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel bunu hissetti. Koalisyonu kurma görevini AP lideri Ragıp Gümüşpala'ya verdi. Gümüşpala, öbür partilerle görüşmelerinde başarılı olamayınca, görevi iade etti.

Gürsel de, görevi yine İnönü'ye verdi.

AP, YTP, CKMP ve MP koalisyona girmek istemedi.

Bunun üzerine, çaresiz, Meclis'teki bağımsızları yanına aldı İsmet Paşa... 25 Aralık 1963'te kuruldu üçüncü koalisyon...

Adı ‘‘Reform Kabinesi’’, kendisi ‘‘Azınlık Hükümeti’’...

* * *

Gümüşpala'nın ölümü üzerine AP'nin başına geçen Süleyman Demirel'in güdümündeki AP-YTP-CKMP-MP ittifakı, 13 Şubat 1965 günü, İnönü'nün üçüncü koalisyonunun 1965 bütçesini, 197'ye karşı 225 oyla reddetti.

İnönü yine istifa etti.

Dördüncü koalisyon, memleketi hemen erken seçime götürmek şartıyla, AP-YTP-CKMP-MP birlikteliğiyle, bağımsız senatör Suat Hayri Ürgüplü'ye teslim edildi. 20 Şubat 1965'te kurulan Ürgüplü kabinesi, sekiz ay işbaşında kaldıktan sonra, 10 Ekim 1968 siyasi hayatımızdan çekildi.

Bunun da adı ‘‘Seçim Hükümeti’’ydi.

* * *

12 Mart 1971 sonrası...‘‘Ara rejim-kara rejim’’, Nihat Erim, Allah kerim... Vanlıyem, şanlıyem, Ferit Melen... Bir de Naim Talu...

Üzerimize afiyet, bunlar da koalisyondu.

* * *

Bilmem kaçıncı koalisyon hükümetimizi Bülent Ecevit kurdu. Necmettin Erbakan'ın MSP'siyle çiftleşerek, sosyolojik değil, siyasal hata yaptı.

Demokrasiyi nalıncı keseri gibi kullanmaya daha o zamanlardan alışkın olan Erbakan, güvenoyu almasından 97 gün sonra, emrindeki 20 müridiyle, TCK'nın 141-142'nci maddelerini ‘‘genel af’’ dışında bıraktı.

Ecevit bozulup istifa etti. Gelsin ‘‘MC-WC koalisyonları’’...

* * *

12 Eylül, Özal, Demirel-İnönü, Çiller-Baykal, 28 Şubat, gerisi berisi...

Koalisyonların tarihi tekerrürden ibarettir.

Ama, şimdiki gibisini de görmedim...

Tarih iki kere tekerrür eder. İlkinde trajedi, ikincisinde fars...

---