Yaşayan Kıray

Kitapları, çözümlemeleri kadar, yetiştirdiği insanlardan oluşan "eserleri" ile var oldu hep.

Hocam Prof. Dr. Emre Kongar, meslektaşı Kıray'ı "Bir filozof taşı: Dokunduğunu altına çeviriyor, yanlışları düzeltiyor, hastalıkları iyileştiriyor” sözleriyle anlatır.

İstanbul'da yıllar önce Kıray ile evinde yaptığımız iki görüşmeyi hatırlıyorum.

Yine kent sosyolojisine, kent yaşamına dayanmıştı sohbet.

Anlattıkları (uyarıları), sosyolojik bir tahrip kalıbıydı kent yaşamı için.

Kıray bu bağlamda "tampon kurum" kavramını kazandırmıştı sosyolojiye.

Özetle, eski ve yeni toplumsal formlara ait almayan ama toplumsal yapının -geçici de olsa- bütünlüğünü sağlayan ara mekanizmalardı, tampon kurumlar.

Kıray'a göre her toplumda ve her an birbiriyle çatışma durumunda olan ögeler vardır.

Bu çatışma aynı zamanda değişmenin de itici gücüdür.

Ve tampon kurumlar bu değişim sürecinde toplumun bütünlüğünü korurlar.

Kıray'a göre gecekondulaşma da bir tampon kurum, araformdu.

* * *

Ankara'da gecekondulaşma ile ilgili kente yansıyan ne görsem, Kıray'ın anlattıklarını anımsarım.

"Yeni varoşlar", "yeni kentleşme" gibi kavramlarla karşı karşıyayız.

Kente eskiden göç edenler, bir gecekondu yapıp barınma sorununu kısa vadede "çözerken", artık bu "yasadışı imkan" yok.

Eski gecekonducuların bir bölümü ise rant zengini.

Yani artık yeni gelenlerle "hemşehri" değil.

Hemşehrilik, akrabalık bağı gibi destekleyici mekanizmalar hızla çözülüyor.

Yine eskinin geçici işsizliğine karşı, bugün daha uzun süreli işsizlik yaşıyor bazı insanlar.

Dev ticaret merkezleri, bir kuytu bakkal, bir semt kasabı gibi küçük esnaf olma olanağı da vermiyor yeni gelenlere.

Yani "tampon kurumlar" eriyor.

Ankara, İstanbul başta olmak üzere toplumun dışında, kenarında kalan sosyal tabaka ve gruplar beliriyor hızla.

Ve kanımca bu grupların siyasal tercihleri, geçici/kısa vadeli, bir tür yeni "tampon mekanizmalar" oluşturuyor kent yaşamında.

Bu gelişim, "Orta vadede ne olacak ve ne yapılmalı?" sorusunu koyuyor masaya.

* * *

Bakıyorum güncel gelişmelere, Kıray'ı, dopdolu bilimsel yaşamı ve şimdi yarattığı boşlukla anımsıyorum.